Frida Kahlo zat opgesloten in haar lichaam, maar dankzij haar vrije geest heeft ze nooit de moed verloren.
Frida Kahlo, dochter van een Duitse vader en gestorven in 1954 na een leven vol leed, heeft een fundamentele rol gespeeld in de Mexicaanse kunstscene van haar tijd. De werken die in Brussel tentoongesteld zijn, zoals La columna rota, getuigen van de fysieke en emotionele lijdensweg die haar leven was. De schilderijen zijn afkomstig uit de grootste privécollectie van werken van de kunstenares: het Dolores Olmedomuseum in Xochimilco, rustig gelegen in het groen. ‘Mijn moeder Dolores Olmedo woonde hier, in de hacienda die is omgevormd tot museum. Zij is een van de eerste vrouwen die rijk zijn geworden in de vastgoedsector, en ze is heel vroeg kunst beginnen te verzamelen’, legt Carlos Philips uit. ‘Kahlo en zij waren van dezelfde generatie. Ze waren beiden heel vrijdenkende en geëmancipeerde vrouwen in een conservatieve samenleving.’ Maar vriendinnen waren ze niet echt: ze hielden van dezelfde man, een bekend journalist, en die rivaliteit heeft haar sporen nagelaten. Dolores Olmedo heeft het ooit toegegeven: ze had nauwelijks waardering voor Kahlo als kunstenares.
Niets dan lof had ze daarentegen voor Diego Rivera, de beroemdste muralist en echtgenoot van Frida Kahlo. Carlos Philips herinnert zich Rivera, voor wie zijn moeder vanaf haar twintigste naakt poseerde. ‘Een heel tedere en vriendelijke man’, zegt hij, terwijl hij het portret toont dat de meester van hem heeft gemaakt. Rivera was een grenzeloze verleider, in die mate zelfs dat hij een relatie aanknoopte met Cristina, de zus van Frida. Rivera heeft hen vol gemeenheid afgebeeld op het fresco van het Palacio Nacional: Cristina elegant, Frida nors. ‘Hoe meer ik van een vrouw houd, hoe meer ik haar wil kwetsen. Frida Kahlo was het meest voor de hand liggende slachtoffer van die verachtelijke karaktertrek van mij.’ Een jaar lang kon Kahlo niets produceren. Het jaar nadien schildert ze Unos Cuantos Piquetitos: een aangrijpende scène gebaseerd op een fait divers, ook te bezichtigen in het Paleis voor Schone Kunsten. De moordenaar had tegenover de politie verklaard dat hij maar enkele klappen had gegeven zonder de bedoeling te doden. Het schilderij zit onder het bloed: lakens, kleren, vloer en zelfs de lijst. Ook Rivera was er zich niet bewust van in welke mate hij Kahlo had gekwetst.
Een geteisterd lichaam, ziekenhuizen, het moederschap, Diego, evenzoveel obsessies die blijven opduiken in haar werk. Haar vrienden, haar engagement, haar talent hebben haar van de wanhoop gered. Haar gevoel voor humor ook, zelfs al lachte ze nooit: ze wilde haar gebit, dat ze vreselijk vond, niet laten zien. Diego’s ontrouw zou Frida ertoe brengen in vrouwen te zoeken wat hij haar niet had kunnen bieden. Later zou ze Diego met gelijke munt betalen, door zich te laten verleiden door… Leo Trotski. De Russische revolutionair was verbannen uit de Sovjet-Unie en had in 1937 in Mexico asiel gekregen, dankzij de bemiddeling van Rivera bij de Mexicaanse president. Niettemin werd de relatie beëindigd, om een schandaal te voorkomen. Na eerst onderdak gevonden te hebben in Casa Azul, het huis van Frida in Coyoacán, nam Trotski zijn intrek in een huis een paar blokken daarvandaan, waar hij de laatste vijftien jaar van zijn leven doorbracht, voordat hij werd vermoord.
Op het einde van zijn leven zou Rivera Dolores Olmedo, die inmiddels voor de derde keer was gescheiden, aanwijzen om zijn oeuvre en dat van Kahlo te beheren. Op voorstel van de meester koopt ze in één klap 28 Kahlo’s, en dat voor een geringe prijs. ‘Frida Kahlo zou zonder Diego Rivera nooit zo’n succesvolle carrière hebben gekend’, vat Carlos Philips samen. ‘Ze hadden het communisme, hun anarchistische leven, hun passie voor de Mexicaanse cultuur, hun strijd gemeen.’ Geldt hetzelfde voor Dolores Olmedo? ‘Nee, mijn moeder deelde hun communistische gedachtegoed niet. Zij was socialiste, zeer nauwgezet in het betalen van een goed salaris, maar ze legde haar bevelen op aan de werknemers.’ Het meest politieke schilderij van Kahlo heet El Marxismo Dará Salud a los Enfermos, en het toont, naast de grote Karl, Kahlo’s korset en krukken die in de lucht zweven. Ze heeft vruchteloos uitgekeken naar de Grote Avond.
FRIDA KAHLO Y SU MUNDO, PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN, BRUSSEL, 16.01 > 18.04.2010, www.bozar.be
