Tijdens de bankencrisis was de Europese gedachte ver weg. Zelfs de Benelux-band hield geen stand. Logisch, vindt professor Casper de Vries: ‘We hebben geen Europese regering, geen echt Europees parlement en geen echt Europees budget.’

Ieder voor zich. Dat was het credo tijdens de bankencrisis. Dat werd zeer duidelijk toen Nederland, na de gedeeltelijke nationalisatie van Fortis door België, Nederland en Luxemburg, de forcing voerde en Fortis Bank Nederland, ABN Amro en de Nederlandse verzekeringstak losscheurde van de Belgische activiteiten en volledig overnam. Was de Nederlandse econoom Casper de Vries verbaasd over de nationalis-tische Nederlandse reflex?

‘Misschien toch niet’, zegt hij. ‘Er zijn maar weinig grensoverschrijdende banken die in meerdere landen min of meer even groot zijn, zoals Fortis. Je kunt ze op één hand tellen. Dat de Nederlandse regering uiteindelijk voor de Nederlandse bank-activiteiten kiest, heeft een heel simpele reden. Die reden is het antwoord op de vraag: wie betaalt er als het misgaat? En dat is dus niet de Europese Commissie of zo maar de nationale minister van Financiën. En dan is die minister van Financiën alleen bereid om voor de eigen bankactiviteiten zorg te dragen. Want betalen voor andermans banken, dat nemen zijn kiezers niet.En terecht.’

Dan kunnen er dus geen echte Europese banken ontstaan, zoals we lang droomden?

CASPER DE VRIES: Ja, zolang de lender of last resort, de uiteindelijke redder, niet Europa is, maar wel de nationale staat, kan er geen echte Europese bank ontstaan. Zo simpel is het. Het Fortisexperiment was dan eigenlijk ook een doodgeboren kindje. Het was iets wat we achteraf gezien eigenlijk niet hadden moeten doen.

En zovele mensen maar denken dat we werkten aan een eengemaakt Europa zonder grenzen?

DE VRIES: Ja, maar het probleem waar we in Europa op grote schaal mee zitten: we hebben geen Europese regering, we hebben geen Europees parlement dat het echt voor het zeggen heeft en er is geen Europees budget, behalve dan voor landbouw. We hebben wel de euro en sinds 1992 zijn de binnengrenzen afgeschaft voor de diensten, maar toch blijft ook dat moeilijk. Kijk maar naar de gezondheidszorg: die blijft een nationaal verhaal. En de kapitaalmarkt is met Euronext ook wel Europees georganiseerd, maar toch: ik kan in België mijn pensioen niet opnemen. Dus die Europese integratie is nog helemaal niet zo ver gevorderd als we soms denken – en tegen die realiteit is Fortis aangelopen.

In België heet het dat de Nederlanders de verkoop van ABN Amro aan Fortis niet goed verteerd hadden, en dat ze met de koop van de Nederlandse activiteiten van Fortis en ABN Amro hun gram haalden.

DE VRIES: Misschien heeft dat meegespeeld. Er zijn nu toch ook Belgen die vinden dat de verkoop van de Belgische activiteiten van Fortis aan het Franse BNP Paribas niet zo’n gezonde zaak is voor het Belgische bedrijfsleven?

En dan verklaarde de Nederlandse minister van Finan-ciën Bos bovendien dat hij het gezonde deel van Fortis had binnengehaald.

DE VRIES: Dat was een zeer ongelukkige uitspraak. Het heeft me echt verbaasd dat je als minister van Financiën zo’n uitspraak doet, ook al zou het de waarheid zijn. Want zo ondermijn je natuurlijk onmiddellijk het bestaan van de bank.

De Fortisaandeelhouder blijft ondertussen berooid achter.

DE VRIES: Maar de Fortisaandeelhouders hebben wel massaal voor de overname van ABN Amro gestemd.Ze hebben geen vragen gesteld toen het nog kon.De aandeelhoudersvergaderingen waren theekransjes. En dan zijn die aandeelhouders verbaasd dat ze de rekening gepresenteerd krijgen, omdat ze het management en de raad van bestuur zonder doorvragen hun gang liet gaan. Meer zelfs: de aandeelhouders keurden de bonussen goed en applaudisseerden luid. Ik ben er dus ook tegen dat er een tegemoetkoming voor die aandeelhouders zou zijn. En de overheid is veel te zacht: ze benoemt bij de banken waar ze geld in stopt enkele bestuurders die de overheid moeten vertegenwoordigen. Maar ik vind dat de hele top en alle bestuurders die er zaten moeten worden weggestemd. Hoe kun je die laten zitten? Die hebben alles toch veroorzaakt?

Geldt dat ook voor ING, dat net als KBC in België niet in moeilijkheden kwam maar toch bij de overheid moest aankloppen omdat het anders concurrentieel nadeel ondervond?

DE VRIES: Natuurlijk: op het moment dat je je hand moet ophouden bij de overheid, moeten de conclusies getrokken worden. De topman van ING, Michel Tilmant, is in mijn ogen ongeloofwaardig: vorig jaar was hij nog van plan om het ING-hoofdkantoor uit Nederland weg te halen omdat er daar kritiek was over zijn exorbitante bonus, en nu moet hij bij de overheid aankloppen en is hij een mak schaap. Van zo iemand kan ik niets meer geloven.