Terwijl in Nepal de ‘prille democratie’ aftakelt, draait paars-groen rond de hete brei van de wapenlevering aan dat land. Maar zelfs indien de vergunning wordt geschorst, maakt niemand bij FN in Herstal zich daar nog zorgen over.

De Nepalese koning Gyanendra had vorige week vrijdag genoeg van de ‘incompetentie’ van de politici in zijn land. In een televisietoespraak ’s avonds laat meldde hij vanuit de hoofdstad Kathmandu aan de natie dat hij premier Sher Bahadur Deuba en zijn regering de laan had uitgestuurd en dat de voor november geplande verkiezingen in Nepal voor onbepaalde tijd zijn uitgesteld.

Gyanendra trok alle macht naar zich toe, tot een interimkabinet orde op zaken stelt in de Himalayastaat. Die wordt al bijna zeven jaar geteisterd door een gewelddadig intern conflict. De maoïs- ten van de Nepali Communist Party voeren sinds februari 1996 een ‘volksoorlog’ tegen de monarchie. Die strijd kostte al meer dan vijfduizend mensenlevens en gaat, zoals blijkt uit rapporten van onder meer Amnesty International, gepaard met ernstige schendingen van de mensenrechten, ook van de zijde van het Nepalese leger en de politie.

De situatie is alleen maar erger geworden sinds de opheffing van de noodtoestand op 28 augustus. Die maatregel moest helpen om Europese goodwill te werven voor ‘de prille democratie’ in Nepal (pas in 1990 werd het land een parlementaire monarchie). Maar in Nepal zelf was het blijkbaar vooral een signaal voor een escalatie van de aanvallen van de rebellen en van militaire (tegen)acties.

In die spiraal van geweld besloot Deuba vorige week donderdag aan de koning te vragen om de verkiezingen te verschuiven naar november 2003. Partijen en politici van de meerderheid en de oppositie vonden volgens de premier dat ze niet meer op een veilige manier campagne konden voeren. Maar terwijl Gyanendra in mei nog zijn zegen aan Deuba gaf om het parlement te ontbinden nadat diens Nepali Congress Party hem de rug had toegekeerd, maakte de koning deze keer dus op een wel erg ingrijpende manier korte metten met de politieke instabiliteit in zijn land.

SNELTREINVAART

Deze ontwikkelingen in Nepal zetten het besluit van de Belgische regering om aan FN Herstal een exportvergunning toe te kennen voor de levering van 5500 machinegeweren aan dat land, flink op de helling. Premier Guy Verhofstadt (VLD) en vice-premier en minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel (MR) legden die levering totnogtoe uit als een ‘steun aan een democratisch regime in zijn strijd tegen een communistische dictatuur’.

‘Bovendien kan ik volgens artikel 7 van wet van 1991 op de wapenhandel de licentie schorsen’, zei Michel op 31 augustus in het parlement. ‘Als de verkiezingen in Nepal niet plaatsvinden door de schuld van de regering van Deuba, dan zal ik daarover objectief oordelen.’

Eind augustus dompelde de goedkeuring van de uitvoervergunning de paars-groene meerderheid in een crisissfeer. Agalev-minister Magda Aelvoet ruimde het veld nadat ze zich verslikt had in de beslissing van het inmiddels beruchte kernkabinet op 11 juli. Uit nieuwe gegevens blijkt dat Michel toen meer dan zijn best heeft gedaan om het dossier van de Minimi-mitrailleurs in sneltreinvaart over de streep te halen voor FN Herstal. Die informatie komt overigens niet van de minister zelf. Vorige week riep hij nog altijd de vertrouwelijkheid in om geen inzage te geven in de licentie voor Nepal. Speurwerk van onder meer Pax Christi en van het duo Frieda Brepoels en Geert Bourgeois van de N-VA haalde die hilarische argumentatie onderuit.

Nadat de Nepalese autoriteiten op 27 maart van dit jaar op een njet van de Duitse Bundessicherheitsrat botsten voor een bestelling van 65.000 machinegeweren bij het bedrijf Heckler & Koch, vonden ze blijkbaar snel de weg naar Herstal. Op 1 juli diende FN een aanvraag voor een uitvoervergunning in bij het ministerie van Economische Zaken. Nog vóór die diensten het dossier hadden doorgestuurd naar Buitenlandse Zaken legde Michel het al op 11 juli voor aan het kernkabinet, hoewel hij de beslissing ook alleen had kunnen nemen. Daarbij ontbraken het kritische advies van zijn eigen administratie en een end user certificate. De Belgische ambassade in New Delhi bevestigde de authenticiteit van dat noodzakelijke eindbestemmingscertificaat pas op… 11 juli. Amper een week later (19 juli) gaf Michel zijn akkoord voor het afleveren van de exportlicentie. Op 23 juli ging die bij het ministerie van Economische Zaken de deur uit.

OPSTEKER

Dat document stelt niet zonder cynisme dat de geldigheid ervan wordt opgeschort indien ‘het land van bestemming betrokken is bij een internationaal of intern conflict’. Het leert ook dat de vergunning slechts geldt tot 23 juli 2003 en dat Michel (of na de verkiezingen zijn opvolger) dan een nieuwe beslissing moet nemen, aangezien FN de levering van de Minimi’s wil spreiden over vier jaar (500 in december van dit jaar; telkens 2000 in 2003 en 2004; de resterende 1000 in 2005).

Minstens evenveel vragen rijzen er bij de verzekeringspolis die de Delcrederedienst heeft toegekend voor het exportrisico dat FN met Nepal loopt. Op 5 augustus keurde de raad van bestuur, met daarin ook afgevaardigden van zes federale ministers en van de Vlaamse en Waalse regering, die polis goed voor een bedrag van 15,4 miljoen euro (op een totale contractwaarde van ongeveer 25 miljoen euro). Maar dat gebeurde niet met het vereiste quorum. Slechts zeven van de achttien bestuurders waren aanwezig. Bovendien stemde de afgevaardigde van minister van Financiën Didier Reynders (MR) tegen, omdat die het te verzekeren bedrag voor Nepal ‘uitzonderlijk hoog’ vond.

Nog vóór de raad van bestuur op 23 september zich opnieuw over de kwestie kon buigen, was de polis al aan FN Herstal bezorgd door de codirecteur Yves Windelincx (van PS-signatuur). Op die nieuwe vergadering liet voorzitter Jean-Pierre Pauwels (van SP.A-signatuur) ook alleen maar de notulen van 5 augustus goedkeuren. De rechtsgeldigheid werd intussen in brieven aangevochten door de Nederlandstalige codirecteur van de Delcrederedienst Christian Vincke en door staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Eddy Boutmans (Agalev). Maar dat verandert niets meer aan het verzekerde risico. FN Herstal wint altijd want het haalt 15,4 miljoen euro binnen, ook als er geen enkele Mi- nimi naar Nepal vertrekt. Dat is meteen een mooie opsteker voor de inspanningen van de Waalse regering om het bedrijf te privatiseren.

Ondanks die dubieuze gang van zaken en ondanks de evolutie in Nepal, schuift paars-groen een nieuw conflict over de exportvergunning voor zich uit. Blijkbaar gold vorige week in de meerderheid een afspraak om de media niet opnieuw de regie van een politieke crisis in handen te geven. De opmaak van de federale begroting voor 2003 kostte al genoeg energie en kreeg de voorrang.

Daarnaast konden ook de groenen en de socialisten verwijzen naar de waarnemersmissie die vorige week vrijdag naar Nepal is vertrokken om daar tien dagen het politieke klimaat en ‘de degradatie van de veiligheidstoestand’ te meten. De missie, waarvoor de regering 50.000 euro heeft uitgetrokken, wordt geleid door de voormalige ambassadeur in China, Johan Maricou. Hij is vergezeld door een andere diplomaat, Bruno Georges, en voorts door militair expert Stefan Van de Ven en federaal politiecommissaris Eddy Hendrix. Verwacht wordt dat zij tegen eind oktober klaar zijn met een rapport. Tot dan kan onder meer politiek secretaris Jos Geysels van Agalev nog wachten om van Michel te eisen dat hij de exportlicentie van FN schorst.

overleg

De voorzichtige manoeuvres binnen paars-groen hebben ook te maken met het overleg dat de regering en vertegenwoordigers van de zes meerderheidspartijen voeren over de door premier Verhofstadt beloofde aanpassing van de wet op de wapenhandel. Niemand wil een mogelijke consensus in gevaar brengen.

Het gaat daarbij over de integratie van de Europese wapencode in de wet, de aanvulling van artikel 4 om het verbod van wapenleveringen aan landen in (burger)oorlog uit te breiden naar leveringen aan politiediensten en aan landen die kindsoldaten inschakelen, en over de parlementaire controle (de liberalen willen dat een beperkt aantal parlementsleden onder strikte voorwaarden a priori geïnformeerd wordt; groenen en socialisten wensen eerder dat de regering het parlemen t a posteriori meer en beter inlicht over haar beslissingen inzake wapenleveringen). Ten slotte is er de rol van het kernkabinet, met eventueel een bindend advies van een interministeriële commissie voor de minister die bevoegd is voor wapenexportvergunningen. Dat laatste kan een nieuw ‘Nepalparcours’ van Louis Michel voorkomen.

Patrick Martens

Minstens evenveel vragen rijzen er bij de verzekeringspolis die de DeLcrederedienst heeft toegekend voor het exportrisico dat FN met Nepal loopt.