‘De overheid controleert ontzettend weinig op onterecht toegekende overbruggingsrechten’, zegt N-VA-Kamerlid Katrien Houtmeyers.
4,3 miljard euro. Die som (cijfers tot februari 2021) keerde de federale overheid uit aan ‘overbruggingsrecht’ voor zelfstandigen tijdens de coronacrisis. Het overbruggingsrecht dient al sinds het begin van de crisis in maart 2020 als een financiële reddingsboei voor zelfstandigen. In de eerste lockdown moesten zowat alle winkels dicht. Die door de overheid opgelegde sluiting werd gecompenseerd door het overbruggingsrecht, een vervangingsinkomen. Naarmate meer zelfstandigen hun zaak weer mochten openen, veranderden ook de voorwaarden om in aanmerking te komen voor het krediet.
Er bestaat een enkelvoudig en een dubbel overbruggingsrecht: het eerste compenseert zelfstandigen die (een beperkt) omzetverlies leden, het tweede zelfstandigen die hun activiteiten volledig moesten stopzetten. Onder meer bioscopen, fitnesscentra en casino’s komen zeker in juni nog in aanmerking voor het dubbele overbruggingsrecht, dat ruim 3200 euro netto bedraagt voor zelfstandigen met gezinslast. Voor alleenstaanden gaat het om net geen 2600 euro netto.
Net zoals bij andere coronasteunmaatregelen is er ook in dit systeem sprake van fraude. Uit een vraag van N-VA-Kamerlid Katrien Houtmeyers aan minister van Zelfstandigen David Clarinval (MR) blijkt dat er net geen 5800 dossiers werden geopend door de directie Eerlijke Concurrentie van het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen (RSVZ). Meer dan 2200 onderzoeken werden al afgesloten, waarvan 666 een vervolg kregen. Sinds het begin van de crisis werden 133 dossiers doorgestuurd naar het arbeidsauditoraat. In 2020 werd zo meer dan 125 miljoen euro gerecupereerd.
Houtmeyers plaatst vraagtekens bij die cijfers. Zo ligt het aantal van 666 onderzoeken die een staartje kregen ver beneden de verwachtingen, zeker in vergelijking met soortgelijk onderzoek door de Vlaamse overheid. ‘We weten dat in Vlaanderen maar liefst 44.000 bedrijven een andere beroepsactiviteit aangaven om toch maar Vlaamse coronapremies te krijgen. Daarnaast zijn er duizenden spookbedrijven – zaken zonder bedrijfsactiviteiten – waarvan we weten dat ze premies onterecht hebben opgestreken. Ik ben er daarom van overtuigd dat er veel meer controles moeten gebeuren.’
Oppositiepartij N-VA vraagt dat minister Clarinval harder optreedt tegen fraudeurs. ‘Wanneer malafide personen dan toch betrapt worden, moeten ze meestal enkel het geld teruggeven’, zegt Houtmeyers. ‘Door amper sancties uit te delen én de pakkans laag te houden, durven ze sneller over te gaan tot fraude.’ Cijfers over het aantal administratieve sancties waren bij het ter perse gaan nog niet voorhanden.
Er zijn meerdere manieren om te frauderen. Denk aan personen die zich als zelfstandigen aanmelden zonder ooit een zelfstandige activiteit te hebben uitgeoefend. Er zijn ook gevallen bekend van aanvragers die zich een valse identiteit aanmeten om toch maar een beroep te kunnen doen op het overbruggingsrecht.
Houtmeyers benadrukt dat ze een voorstander is van het systeem an sich. ‘Maar door niet harder op te treden tegen fraude benadeelt de overheid de hardwerkende mensen die de factuur van deze coronasteun uiteindelijk moeten betalen.’
