‘We zijn een volk van pillenslikkers’, zei minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) in een recent Humo-interview. Ook van antibiotica. ‘Met alle risico’s van dien, want steeds meer bacteriën worden resistent’, beweerde ze. ‘Er zit ook veel te veel antibiotica in ons pluimvee en in onze veeteelt, en dat krijgen wij uiteindelijk óók binnen. We leggen een databank aan om de veelvoorschrijvers en de veelverbruikers eruit te halen. Dat heeft niet zozeer te maken met begrotingsijver, maar wel met volksgezondheid: we zien steeds meer mensen in een paar dagen tijd sterven aan een vrij gewone infectie, omdat ze niet meer reageren op antibiotica.’
Alarm. Is dat zo? Die ‘steeds meer’, hoeveel mensen zijn dat? Wie, waar, en sinds wanneer?
De uitspraak ging niet specifiek over België maar over de situatie wereldwijd, laat de woordvoerster van De Block kort weten.
‘Of de uitspraak klopt, hangt inderdaad af van waar u zich bevindt’, zegt professor Herman Goossens (UAntwerpen), een wereldautoriteit op het gebied van antibiotica en bacteriële resistentie. ‘Het is juist dat er mensen sterven aan infecties die we niet meer kunnen behandelen. In de Belgische ziekenhuizen komt dat maar zelden – af en toe – voor. Maar het probleem is groter in Zuid-Europa, en groot in Azië en Centraal- en Midden-Amerika. Het neemt wereldwijd al twintig à dertig jaar traag en gestaag toe.’
Antibiotica zijn chemische middelen, medicijnen, die bacteriën bestrijden. Hoewel ze alleen helpen tegen bacteriële infecties en niet tegen virale besmettingen zoals griep en de meeste luchtwegeninfecties dringen veel mensen bij hun arts aan op een voorschrift, en nemen ze ze toch. Door mondiale overconsumptie is een soort ‘wapenwedloop’ ontstaan tussen bacteriën, die zich slim aanpassen (‘muteren’) en immuun worden voor bestaande antibiotica, en wetenschappers, die telkens nieuwe antibiotica proberen te ontwikkelen.
Professor Goossens vergelijkt het probleem met de klimaatopwarming en verwijst naar een Britse studie (2014) onder leiding van de econoom Jim O’Neill, om een idee te krijgen van de omvang ervan. Aan wat in vakjargon antimicrobiële resistentie (AMR) heet, stierven in 2014 wereldwijd naar schatting 700.000 mensen, zegt die. ‘Als we niets doen, loopt dat aantal tegen 2050 op tot 10 miljoen per jaar, wat meer is dan het aantal mensen dat vandaag jaarlijks aan kanker sterft (8,2 miljoen).’
Betrouwbare cijfers over het aantal doden door AMR zijn er evenwel niet, ook niet voor België apart. ‘Doordat de patiënten waarover we hier spreken vaak oud en verzwakt waren, en in de regel ook zónder bijkomende infectie al een slecht vooruitzicht hadden, kunnen we de precieze doodsoorzaak moeilijk weten. We hebben alleen maar ruwe schattingen’, zegt Boudewijn Catry, diensthoofd van de cel Zorginfecties en Antimicrobiële Resistentie bij het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV).
Hoeveel? Daar kan en wil Catry zich niet aan wagen. De enige van vier experten die zich na aandringen tot een gok laat verleiden op basis van ‘sterk verouderde schattingen uit 2011’, is Herman Goossens. ‘Onmogelijk te zeggen… 20 à 150 doden per jaar, in België?’
In 2017 brengt het WIV het probleem opnieuw en zo verfijnd mogelijk in kaart, zegt Catry. ‘Het zal groter zijn. Maar hoeveel groter, dat is niet te voorspellen.’
Conclusie
Neem minder antibiotica. Aangezien de uitspraak van De Block niet over België gaat maar over de wereld als geheel, beoordeelt Knack ze als waar. Exacte cijfers zijn er niet, zeggen experten, ‘maar naar de geest is de uitspraak juist’.
WAAR
Jan Jagers
‘Steeds meer mensen sterven aan een vrij gewone infectie omdat ze niet meer reageren op antibiotica’ minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD), Humo
