FACTCHECKER

Rood alarm in Schotland afgelopen week. Alle media pakken er uit met het verhaal dat de roodharigen dreigen uit te sterven door de klimaatopwarming. In Schotland is dat geen bagatel. Het aantal roodharigen wordt op 1 à 2 procent van de wereldbevolking geschat, maar in Schotland is zo’n 13 procent ros. De bron van de paniek blijkt Alistair Moffat te zijn, de baas van het analysebedrijf ScotlandsDNA. Hij meent dat rood haar en een bleke huid een genetische aanpassing is aan een klimaat met weinig zon. ‘Maar als het klimaat opwarmt, en we krijgen in Schotland minder wolken en meer zon, dan zal dat een effect hebben op onze genen’, aldus Moffat op de website van de Britse krant The Independent. Scotland Now haalt er nog een andere ‘wetenschapper’ bij, die anoniem wenst te blijven. Hij bevestigt de stelling: ‘Het gen van de roodharigen sterft langzaam uit. Door de klimaatopwarming zullen we minder en minder rosse mensen zien in Schotland. Al kan het wel nog vele honderden jaren duren.’ Klopt dat?

Roodharige soortgenoten hebben de mensheid altijd al gefascineerd. En ze zullen nog wel even een mysterie blijven, zegt de gerenommeerde professor menselijke erfelijkheid Jean-Jacques Cassiman (KU Leuven). ‘Het is simpel: we weten niet wat die mutatie deed ontstaan. En ook niet waarom het aantal roodharigen daarna is toegenomen en hoe ze zich verspreid hebben. Wat was het genetische voordeel van rood haar? Waren het goeie partners die voor meer kinderen zorgden? Sterke krijgers die veel vrouwen konden hebben en dus veel kinderen? Aangezien we dat niet weten, kun je dus ook niet zeggen hoe er op termijn een tegenselectie zou kunnen ontstaan. Ik zie momenteel geen enkel argument dat zou kunnen staven dat de roodharigen met uitsterven bedreigd zijn.’ Cassiman noemt de hoge concentratie aan roodharigen in Schotland en Ierland ‘een vorm van inteelt’ en geen gevolg van het klimaat. Zijn collega professor forensische genetica Ronny Decorte (KU Leuven) gelooft evenmin in het verdwijnen van de roodharigen, maar ziet wel een link met het klimaat. ‘Roodharige mensen zijn gevoelig voor zonlicht. Ze hebben een grotere kans op huidkanker. Daarom ook zijn ze vooral in het noorden aanwezig. De moderne mens is rond de evenaar ontstaan, maar de lichtere types zijn uitgeweken naar noordelijker regio’s met minder zon. Als ze zich dus weten af te schermen van de zon, is er geen probleem. Bovendien is de frequentie waarmee rood haar voorkomt nog altijd vrij hoog. Toen de wereldbevolking nog veel kleiner was, konden types mensen gemakkelijker uitsterven. Nu zijn de roodharigen met genoeg om te blijven bestaan.’

Ook vaak gehoord is het idee dat ze zouden uitsterven omdat alleen een kind dat van zowel de vader als de moeder het recessieve roodhaargen erft rood haar krijgt. Geen probleem, zegt Decorte. ‘Rood haar krijg je niet door één bepaalde mutatie. Er zijn verschillende genen bij betrokken. Als beide ouders de juiste combinatie samenbrengen, dan kunnen ze een roodharig kind hebben. Maar ook niet-roodharigen kunnen dus dragers zijn van een deel van de genetische combinaties, en kunnen die doorgeven zonder dat hun kinderen rood haar hebben. Dan duikt het pas enkele generaties later op. Vooral de hoeveelheid melanine die je produceert, bepaalt huid- en haarkleur. Melanine beschermt je tegen de UV-stralen van de zon. Veel melanine zorgt voor een donker type, weinig voor rood. Die laatsten hebben daarom een lichte huid, waarmee ze ook met minder zon genoeg vitamine D kunnen aanmaken. Toch zou het geen probleem zijn mocht het veranderende klimaat voor minder wolken zorgen boven die noordelijke gebieden. De mens past zich aan, beschermt zich tegen die UV-stralen of verhuist desnoods.’

Conclusie:

Het is duidelijk komkommertijd in Schotland. Geen enkele geraadpleegde expert gelooft dat de roodharigen zullen uitsterven, en al helemaal niet door de klimaatverandering. Daarom beoordelen wij de stelling als onwaar.

ONWAAR

Thomas Verbeke

‘Roodharigen met uitsterven bedreigd door klimaatverandering’ Baas van ScotlandsDNA ALISTAIR MOFFAT op de website van de Britse krant The Independent.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content