Als een helm fietsers kan beschermen bij ongevallen, waarom verplichten we die dan niet gewoon? Ook in Duitsland woedt daarover een heftig debat. Spiegel Online kopte op 31 maart: ‘De helm verplichten zou meer kwaad dan goed doen’. Redacteur Holger Dambeck betwist niet dat de helm soms letsels voorkomt, maar baseert zich op een studie van de Universiteit van Münster om te stellen dat een helmplicht de Duitse samenleving veertig procent meer zou kosten dan opbrengen. Volgens Dambeck is het dus zinvoller om ongevallen te voorkomen door te investeren in betere fietsinfrastructuur en snelheidsbeperking. Wij vroegen ons af of dat klopt.
De Belgische staatssecretaris voor Mobiliteit Melchior Wathelet (CDH) liet eenzelfde kosten-batenanalyse maken door het Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid (BIVV), en ook dat gaf een negatief advies. Gedelegeerd bestuurder Karin Genoe: ‘Een fietshelm is een efficiënte manier om je individuele bescherming te verhogen als fietser. Als je geen helm draagt, heb je ongeveer tweemaal zoveel kans op een hoofdletsel bij een ongeval. Daarom sensibiliseren we, zeker bij kinderen. Maar een verplichting willen we niet. Dat zou een heel negatieve impact hebben op de totale mobiliteit in België. In landen en regio’s met helmplicht, zoals Australië en Nieuw-Zeeland, zagen we dat er veel minder gefietst werd na de invoering.’
Dat concludeert ook professor Gernot Sieg in Münster. ‘De helm verplichten creëert het beeld dat fietsen gevaarlijk is, terwijl het eigenlijk veilig, gezond en ecologisch is’, schrijft hij. Het zou mensen ontraden om te fietsen. En minder fietsers betekent een minder gezonde bevolking, en langere files.
Ook Charles Goldenbeld, onderzoeker van de Nederlandse Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) zit op dezelfde lijn: ‘Er zijn veel andere maatregelen mogelijk die de veiligheid van fietsers vooruithelpen. De helmplicht zou het aantal fietsers doen dalen, en als mensen minder bewegen, gaan ze dood aan andere dingen, zoals obesitas of een hartinfarct. Of dat opweegt tegen de vermindering van letsels, is moeilijk te zeggen. Maar we moeten zeker geen wonderen verwachten van de fietshelm. Hij biedt geen absolute bescherming. Of je helm je beschermt bij een ongeval, zal afhangen van hoe snel jij fietst, hoe je wordt aangereden, hoe je valt, enzovoorts.’ Sieg rekent dat de helm bij een op de twee ongevallen letsels voorkomt, en de samenleving 1,5 miljoen euro opbrengt per gered mensenleven.
Professor Bart Depreitere, neurochirurg van het UZ Leuven, pleit voor een helmplicht tot zestien jaar. ‘De helm is de enige manier om de kans op hoofd- en hersenletsels te reduceren. Hoeveel minder kans op een letsel je mét helm hebt, daarover verschillen de internationale studies van mening: van 19 procent reductie tot 88 procent. Dat er minder gefietst zou worden bij helmplicht, is nog nooit afdoende bewezen. De vrees bestaat dat volwassenen voor de auto zouden kiezen. Maar zeker kinderen zijn erg afhankelijk van hun fiets, en zullen die niet zomaar opgeven. Lagereschoolkinderen zijn gemakkelijk te overtuigen om een helm te dragen, op de middelbare school is het moeilijker.’
Alle experts bevelen de helm aan bij kinderen. Ook de fietsersbond, al is die wel gekant tegen een helmplicht. De bond vreest dat zowel fietsers als autobestuurders meer risico’s zullen nemen, als ze denken dat de fietser toch beschermd is.
Conclusie:
In het debat over de helmplicht is nog meer betrouwbaar onderzoek nodig. De juiste fietshelm verlaagt de kans op letsels, zeker voor kinderen. Maar de meeste experts bevestigen dat een nationale verplichting voor volwassen fietsers kwalijke neveneffecten kan hebben, en dat de winst voor de totale samenleving beperkt is. Daarom beoordelen we de stelling voorlopig als grotendeels waar.
GROTENDEELS WAAR
Thomas Verbeke
‘Fietshelmplicht zou meer kwaad dan goed doen voor de samenleving’ Redacteur HOLGER DAMBECK, op de Duitse nieuwssite Spiegel Online.
