Uit internationaal onderzoek blijkt dat paus Franciscus de terugval van het aantal kerkgangers wereldwijd stopt, schrijft Het Laatste Nieuws. ‘In Engeland tellen ze in grote kathedralen een stijging van 21 procent’, en ‘in Italië zegt 51 procent van de priesters vollere banken te merken in hun kerk’. Gevraagd naar een reactie, zegt de Bisschoppenconferentie dat ook in België meer gelovigen de weg naar de kerk vinden. ‘Dat heeft inderdaad veel met de nieuwe paus te maken: gelovigen voelen zich aangesproken door zijn interesse in gewone mensen.’
Gaan er in ons land meer mensen naar de kerk sinds Franciscus is aangetreden op 13 maart 2013? Kunnen cijfers en onderzoek dat staven?
Nee, zegt Tommy Scholtes, die naast woordvoerder van de Bisschoppenconferentie ook pastoor is van de Sint-Jozefparochie van Wezembeek-Oppem. ‘Ik heb die reactie inderdaad gegeven, maar er ook bij gezegd dat ik daarover geen cijfers heb. Wij tellen niet voortdurend hoeveel kerkgangers er zijn. Maar mensen zeggen wel dat ze makkelijker en met meer enthousiasme naar de kerk komen. Die vaststelling is gebaseerd op een breed gedeeld gevoel, ook in mijn eigen parochie.’
Dat Franciscus enthousiasme opwekt bij de gelovigen, betekent evenwel niet per se dat hij opnieuw meer mensen naar de kerk lokt. Het is te vroeg om daarover objectieve uitspraken te doen, zo blijkt.
‘De meest recente cijfers komen uit de European Social Survey‘, zegt socioloog Jaak Billiet (KU Leuven). ‘Die enquête dateert van 2012, van voor Franciscus dus.’ Het aantal Belgen dat minstens wekelijks naar de kerk zegt te gaan, bedraagt volgens dat onderzoek 8,2 procent. Dat is een lichte daling tegenover 2010 (8,3 procent) en 2008 (8,6 procent). Reken je daar de mensen bij die zeggen dat ze minstens een paar keer per jaar gaan, dan kom je uit op 26 procent, weet Billiet. ‘Dat is 6 procent minder dan in 2008 en grotendeels toe te schrijven aan de pedofiliecrisis rond bisschop Vangheluwe. Vooral voor een aantal twijfelaars was dat de spreekwoordelijke druppel te veel.’
Ook de Bisschoppenconferentie heeft cijfers, maar die dateren al van 2009. Een telling van het aantal kerkgangers in de parochies te lande op de derde zondag van oktober, leert dat het om 4 à 6 procent van alle Belgen gaat, zegt Marc Hooghe (KU Leuven), die de cijfers verwerkte. ‘Belangrijk is de grote trend: het aantal kerkgangers daalt structureel sinds de jaren zestig. Of Franciscus die lijn kan keren? Heel onwaarschijnlijk. Het publiek bestaat vooral uit 65-plussers en verjongt nauwelijks. Bovendien moet je vandaag extra moeite doen om nog een parochiekerk te vinden die bediend wordt.’
De inschatting van Billiet is rooskleuriger, al verwacht hij evenmin dat het aantal wekelijkse kerkgangers zal stijgen. ‘Wat wel zou kunnen, is dat het aantal occasionele bezoekers opnieuw toeneemt.’
Wetenschappers zien drie grote verklaringen voor de leegloop van kerken. Het gestegen opleidingsniveau dat ons wereldbeeld heeft verwetenschappelijkt, het afgenomen belang van de lokale gemeenschap doordat mensen stedelijker en mobieler worden, en het toegenomen welvaartspeil, waardoor God minder nodig wordt als laatste toevlucht.
Conclusie
Het valt niet uit te sluiten dat Franciscus in België opnieuw meer mensen naar de kerk lokt, maar voorlopig steunt die stelling op niet meer dan een aanvoelen. Omdat het te vroeg is voor gefundeerde uitspraken beoordeelt Knack de stelling als grotendeels onwaar.
GROTENDEELS ONWAAR
Jan Jagers
‘In België vinden meer gelovigen de weg naar de kerk’ Tommy Scholtes, woordvoerder van de Belgische Bisschoppenconferentie, in Het Laatste Nieuws
