Wat verandert er in Turkije als het ja-kamp het referendum wint?
– Turkije evolueert van een parlementaire democratie naar een presidentieel systeem. Waar de president in het huidige systeem een bijna protocollaire functie heeft, krijgt hij in het nieuwe systeem de uitvoerende macht, en kan hij per presidentieel decreet regeren.
– De president kan naar eigen goeddunken een regering samenstellen en ontbinden. Hij krijgt de macht om ministeries en publieke instellingen te herstructureren en zelfs af te schaffen per presidentieel decreet. De post van premier wordt afgeschaft. Er komt een vicepresident, die aangesteld wordt door de president. Een president mag maximaal twee ambtstermijnen volbrengen.
– De president kan te allen tijde nieuwe verkiezingen uitschrijven. Het parlement heeft daarvoor een drievijfdemeerderheid nodig. De verkiezingen voor het presidentschap en het parlement moeten op dezelfde dag plaatsvinden. Om verkozen te worden, moet een presidentskandidaat de helft van de stemmen behalen. Als na één ronde geen kandidaat de helft haalt, komt er in de tweede ronde een run-off met de op één na populairste kandidaat.
– Presidentskandidaten kunnen alleen deelnemen met steun van een partij die bij de laatste parlementsverkiezingen minstens 5 procent van de stemmen heeft behaald. Ze hebben ook 100.000 handtekeningen nodig van stemgerechtigde Turken. De president hoeft niet langer partijloos te worden, zoals dat nu het geval is.
– De president bepaalt de criteria in de zoektocht naar topambtenaren. Omdat de term ’topambtenaar’ nog niet gedefinieerd is, valt te vrezen dat ook militairen en universiteitsrectoren tot die benoemingen zullen behoren.
– De Hoge Raad voor Rechters en Aanklagers, het orgaan dat het gerechtelijke apparaat coördineert, wordt hervormd. De Hoge Raad is verantwoordelijk voor de aanstellingen, promoties en eventuele tuchtprocedures van rechters. De Hoge Raad gaat van 22 naar 13 leden. De helft van de leden wordt aangesteld door de president, de andere helft door het parlement. Daarnaast benoemt de president 12 van de 15 rechters in het Grondwettelijk Hof.
– Het Turkse parlement gaat van 550 naar 600 parlementsleden. Een parlementair mandaat wordt verlengd van vier tot vijf jaar. De minimumleeftijd voor kandidaten gaat van 25 naar 18 jaar. Het is voor parlementairen voortaan niet langer verplicht om de dienstplicht te hebben vervuld.
– De president kan wetten die door het parlement worden aangenomen weigeren. Het parlement kan een presidentieel veto alleen keren met een absolute meerderheid. Wanneer een presidentieel decreet en een parlementaire wet met elkaar botsen, heeft het presidentiële besluit altijd voorrang op de parlementaire wet.
– Het parlement kan een onderzoek tegen de president beginnen met een drievijfdemeerderheid (geheime stemming). Na het onderzoek kan de president afgezet worden met een tweederdemeerderheid (geheime stemming).
– De president kan alleen de noodtoestand uitroepen met de goedkeuring van het parlement.
– Militaire rechtbanken worden afgeschaft, tenzij om soldaten in oorlog te berechten.
