Paars-groen mag er in zijn ogen een puinhoop van hebben gemaakt, in zijn eigen partij vinden ze dat Geert Bourgeois nog ‘brutaler’ mag zijn om de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) politiek boven water te houden.
Geert Bourgeois, De puinhoop van paars-groen, Uitgeverij Houtekiet, 172 blz., euro 14,95
‘Ach, peilingen naar de kiesintenties zijn volksverlakkerij’, zegt de Leuvense onderzoeksprofessor Marc Swyngedouw. ‘Er is geen enkel verband met het stemgedrag en de verkiezingsuitslagen. Desondanks bepalen ze mee het optreden van de partijen.’
Een schijnbare uitzondering op die regel is de N-VA. Hoewel ze in de peilingen slechts tussen 3 en 4 procent scoort en ruim onder de beruchte kiesdrempel van 5 procent zit, herhaalt voorzitter Geert Bourgeois telkens weer dat die enquêtes statistisch niet valabel zijn. Volgens hem kan de N-VA bij de komende verkiezingen het resultaat van de intussen versplinterde VU-ID in 1999 (8 procent) evenaren, om dan op termijn zelfs een middelgrote Vlaamse partij te worden.
Dat zal op eigen kracht gebeuren, want de N-VA is wars van kartelavonturen. ‘Zo een kartel zou volgens sommigen een waarborg zijn voor het voortbestaan van het democratische Vlaams-nationalisme’, aldus N-VA-woordvoerder Ben Weyts. ‘Maar in het geval van SP.A en Spirit is dat alvast een lacher. De socialisten willen niet eens praten over een defederalisering van de sociale zekerheid, terwijl dat altijd een Vlaams kernpunt is geweest.’
Ook van een kartel met de CD&V willen ze bij de N-VA niet weten, terwijl er van die kant vele signalen zijn gekomen. Dat bevestigt Luc Van den Brande (CD&V). ‘Alleen bomen komen elkaar nooit tegen. Formeel was er geen overleg, maar informeel zijn er natuurlijk contacten geweest, want zowel op het institutionele als het sociaal-economische vlak is er convergentie tussen CD&V en N-VA. Maar wij respecteren hun keuze. Wellicht kunnen de erfgenamen van de VU niet anders, maar het is een enorme gok. Als de N-VA de kiesdrempel niet haalt, zal dat in grote mate in het voordeel zijn van de partijen die nu volgens Geert Bourgeois mijlenver van zijn project afstaan.’
PAARS-GROENE ZEEPBEL
‘Onze merkkracht, opgebouwd rond het algemeen Vlaams belang, is sterk genoeg. Het ontbreekt alleen aan naambekendheid’, luidt een andere repliek van het partijsecretariaat op de slappe N-VA-scores in de peilingen. Op het Brusselse Barricadenplein werkt men zich daarom uit de naad, en ook om de partijwerking te stroomlijnen, leden te werven (6000 van 10.500 leden hebben al een nieuwe lidkaart voor 2003) en om de zeven N-VA-parlementsleden te ondersteunen.
Bourgeois doet daar een schep bovenop met een nieuw boek: De puinhoop van paars-groen. De titel heeft een hoog Pim Fortuyn-gehalte. Voorts berusten alle gelijkenissen volgens Weyts op toeval. ‘Het beeld van de paars-groene puinhoop kwam vanzelf bovendrijven. De regering-Verhofstadt is vastgelopen in ideologische en communautaire breuklijnen. Haar beleid is een zeepbel. Bourgeois laat dat glashelder zien op het vlak van bijvoorbeeld de staatshervorming, de overheidsbedrijven en de actieve welvaartsstaat.’
Maar zetten al die inspanningen zoden aan de dijk? Achter het zelfvertrouwen dat de N-VA in oktober vorig jaar putte uit een vliegende start, schuilt twijfel. Bij de komende verkiezingen is het erop of eronder. Swyngedouw: ‘Groot zal de N-VA niet worden. Daarvoor heb ik geen peilingen nodig. Door het succes van de Volksunie in de voorbije decennia zijn de communautaire tegenstellingen nu minder urgent en zijn ze voor de meeste kiezers absoluut geen prioriteit. Van de exit polls bij vorige verkiezingen weten we dat slechts 3 tot 4 procent een expliciet Vlaams motief voor zijn uitgebrachte stem heeft.’
Die paar procenten zijn hoe dan ook interessant voor de andere partijen, in hun strijd om de grootste te worden of een neerwaartse electorale spiraal om te buigen. VLD en CD&V hebben inmiddels diverse kopstukken van wijlen de VU-ID binnengehaald en zetten voor de komende verkiezingen hun Vlaams profiel in de verf. De SP.A hoopt door het kartel met Spirit de kiezers van Bert Anciaux naar zich toe te halen. ‘De anderen doen er alles aan om de N-VA onder de kiesdrempel te houden. Na het verdwijnen van VU-ID ligt het terrein open’, aldus Swyngedouw.
BEVRIJD VAN BALLAST
In de N-VA zijn ze nochtans overtuigd van de core business van hun partij: ‘Vlaanderen als zelfstandige lidstaat in Europa’. Die centrale boodschap heeft ook de contacten met de Vlaamse beweging, die in de laatste periode van VU-ID waren verwaterd, genormaliseerd. ‘Bert Anciaux en Hugo Schiltz keken neer op de flaminganten. De N-VA heeft dat hersteld.’
Ondervoorzitter Eric Defoort: ‘De N-VA heeft het Vlaamse discours gededouaneerd. Een Vlaamse staat is geen finaliteit, maar een functionaliteit. Ze moet herkenbaar en efficiënt zijn voor de bevolking. De 460.000 mensen van het groothertogdom Luxemburg zijn toch ook vertegenwoordigd in de Europese Unie. ‘
De mening van academicus Matthias Storme, een sleutelfiguur in de Vlaamse beweging en lid van de partijraad van de N-VA, is van dezelfde strekking: ‘We zijn een communautaristische partij die zich bevrijd heeft van de ballast van het verleden. De N-VA draagt dit bovendien uit met een andere mentaliteit dan de CD&V die ook een confederaal model verdedigt, maar waarvan niet geweten is of iedereen in die partij daarachter staat. Alleen heeft de N-VA het in de media heel moeilijk met haar verhaal.’
Defoort: ‘We zijn vertrokken als een partij van de vlotte ernst. Ik denk nu dat we hoffelijk directer en brutaler moeten worden. We halen het niet met puur legalistische argumenten of door naar het Arbitragehof te stappen om een paars-groene wet tegen te houden. Je moet tegen Verhofstadt ook gewoon durven zeggen dat hij uit zijn nek kletst.’
Storme: ‘Soms is de N-VA nog niet ernstig genoeg. Op andere momenten gebruikt ze te veel politiek jargon. Je kunt ook provocerend en radicaal zijn, zonder demagogisch te worden.’
Dit moet overigens niet worden beschouwd als een kritiek op Bourgeois. In de partij is men haast onverdeeld positief over hem. ‘De stijl van de N-VA is niet mediageniek, maar dat kan ook een marktwaarde zijn, zoals Bourgeois een benchmark voor de N-VA is. Hij steekt af tegen andere politici en spreekt veel mensen aan. Maar helaas is hij ons enige stemmenkanon. Daarom moeten we zo snel mogelijk klaar zijn met de lijstvorming, zodat ook andere en nieuwe mensen naar voren kunnen treden.’
Maar de vraag blijft of de N-VA voor haar unique selling proposition genoeg draagvlak kan vinden, want ‘10.000 leden zijn nog geen 100.000 kiezers’. De partij moet het doen met beperkte financiële middelen en mankracht. Ze erfde verkruimelde structuren uit het VU-ID-tijdperk. Soms steken interne ruzies de kop op, zoals recentelijk in de Brusselse afdeling, waar professor Eric Suy al zijn diplomatenervaring moest gebruiken om het gekibbel over een viertalige folder en de lijstvorming stil te leggen.
POLITIEK INCORRECT
De N-VA worstelt met een trauma van het einde van de VU-ID. Een democratische partijwerking moet vermijden dat de top de militanten opnieuw tegen de haren in strijkt. Anderzijds is men doodsbang voor interne verdeeldheid. Maar dat botst met de open discussiecultuur van Vlaams-nationalisten. Tegelijkertijd remt dit de verdere invulling van het profiel van de N-VA af.
Defoort en Storme zijn daar voorbeelden van. Defoort: ‘De N-VA is niet opgericht om het Vlaams Blok af te stoppen en we moeten onze houding niet afstemmen op die partij. Maar ik kan ook niet leven met een Vlaamse leeuw die door het Blok zou worden gemonopoliseerd. De N-VA moet in haar contacten ruimer durven kijken dan de Vlaamse werkgevers en mensen uit de middengroepen. We moeten ook oog hebben voor de ontvoogdende krachten in de arbeidersbeweging. We moeten de sociologische waaier beter gebruiken.’
Storme heeft dan weer een andere invalshoek: ‘De N-VA moet meer politiek incorrect zijn. We mogen niet bang zijn voor het verwijt van conservatisme, want die factor is enorm belangrijk voor de democratie in Vlaanderen.’
Bij de N-VA beseffen intussen velen dat er na de verkiezingen geen herexamen komt als het fout loopt. De partij hoopt, buiten de achterban die is gebleven na het debacle van VU-ID, vooral ontgoochelde VLD-kiezers te overtuigen. Storme: ‘Van bij het Vlaams Blok zijn de mensen moeilijk terug te halen. Ik had dit anders ingeschat, maar in die partij wordt veel mist gespuid over de opstelling van de N-VA, onder meer inzake het cordon sanitaire. Kennelijk gaat men ook niet graag van een grotere naar een kleine partij en is er twijfel over hoe ver de N-VA in een aantal dossiers wil gaan.’
Professor Swyngedouw: ‘De N-VA flirt met de kiesdrempel van 5 procent. Zullen meer kiezers met een uitsluitend Vlaamse reflex een stem uitbrengen? Als we opnieuw een soort dioxineverkiezingen krijgen, mag de N-VA het vergeten. Anders wordt het kantje boord.’
Patrick Martens
Achter het zelfvertrouwen dat de N-VA in oktober vorig jaar putte uit een vliegende start schuilt twijfel.
