‘Nu verkiezingen organiseren, is een historische fout.’ Vlaams Parlementslid Eric Van Rompuy over de lessen van Voeren, de onwil van de Franstaligen en de karikatuur van Bart De Wever.

Hij is aan zijn laatste vijf jaar in het Vlaams Parlement bezig. Tegen de volgende Vlaamse verkiezingen is hij haast 65 en houdt hij het voor bekeken. Maar dat betekent allerminst dat Vlaams Parlementslid Eric Van Rompuy (CD&V) aan het uitbollen is. Al een paar jaar lang schrijft hij op zijn weblog precies waar het op staat. En sinds zijn broer voorzitter van de Europese Raad is, en geen hoofdrol meer speelt in de nationale politiek, heeft hij al helemaal geen reden meer om een blad voor de mond te nemen.

Zeker niet nu de discussie over Brussel-Halle-Vilvoorde in totale chaos dreigt te eindigen. Want als schepen van Zaventem ligt dat dossier hem bijzonder na aan het hart. Vorige week dacht hij nog even dat er een oplossing in zicht was, maar toen gaf koninklijk opdrachthouder Jean-Luc Dehaene (CD&V) zijn klus terug, stapte de Open VLD uit de onderhandelingen en bood premier Yves Leterme (CD&V) de koning het ontslag van zijn regering aan.

Waarom was u begin vorige week nog zo optimistisch?

Eric Van Rompuy: Voor het eerst in jaren had ik echt het gevoel dat er een onderhandelde oplossing mogelijk was voor het kluwen van Brussel-Halle-Vilvoorde. Jean-Luc Dehaene negotieerde binnen aanvaardbare krijtlijnen, en voor het eerst sinds 2007 lag er echt een soort plan op tafel. Voilà du concret, dacht ik. Eindelijk. Belangrijk was dat Dehaene weer aansluiting zocht bij een spoor dat we jaren geleden hadden verlaten: de oplossingen die eind jaren tachtig werden bedacht voor de faciliteitengemeente Voeren. Ik heb die gebeurtenissen destijds van heel nabij meegemaakt als rapporteur van de parlementaire commissie voor Institutionele Hervormingen. Het grote probleem was toen dat José Happart (PS), de burgemeester van Voeren, weigerde Nederlands te spreken. Dat had natuurlijk een grote symbolische betekenis. In 1988 hebben we dan de zogenaamde Pacificatiewet gestemd, die het bijzondere statuut van de faciliteitengemeenten bevestigde en voorschreef dat burgemeesters er Nederlands moesten spreken. Het is een heel goede zaak dat net Dehaene, een van de architecten van die wet, de afgelopen maanden de onderhandelingen over B-H-V heeft geleid.

Toch heeft ook Dehaene dit keer geen akkoord uit de brand kunnen slepen. Heeft hij zijn eigen autoriteit overschat?

Van Rompuy: Ik dacht aanvankelijk ook dat zijn gedegen reputatie de onderhandelingen meer vooruit zou helpen. Wie had gedacht dat de Franstaligen hem voor flamingant zouden verslijten? Onbegrijpelijk gewoon. Als ze niet met Dehaene kunnen discussiëren, met wie dan wel?

Wanneer had u door dat ook hij de knoop niet zou kunnen ontwarren?

Van Rompuy: Vorige week dinsdag. Ik zat de commissie Financiën voor in het Vlaams Parlement toen Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V) me een bericht liet lezen op zijn BlackBerry: Olivier Maingain (FDF) had Dehaenes voorstellen in een interview inbuvable genoemd . Toen voelde ik de bui natuurlijk al hangen.

Het is Olivier Maingain en niet Open VLD-voorzitter Alexander De Croo die de onderhandelingen heeft gekelderd?

Van Rompuy: Wie is au fond verantwoordelijk voor de communautaire problemen? De Franstaligen natuurlijk! Zij willen de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde niet. Zij willen geen staatshervorming. Al drie jaar lang blijven ze zich vastklampen aan hun eigen gelijk. Wat zich de voorbije week heeft afgespeeld, doet denken aan de onderhandelingen op Hertoginnedal in 2007. Pure déjà vu. En zolang de MR het FDF niet loslaat, zal er ook niets veranderen en is een onderhandelde oplossing voor B-H-V zogoed als onmogelijk. Want wat blijft Maingain zeggen? Dat die kieskring niet kan worden gesplitst zonder een uitbreiding van Brussel. En de MR fluit hem niet terug, hè, als hij dergelijke uitspraken doet. Meer nog: dan radicaliseren álle Franstalige partijen plots hun standpunten.

Hoe moet het nu verder?

Van Rompuy: Het slechtste scenario is dat er onwettige verkiezingen worden georganiseerd. En zolang B-H-V niet is gesplitst, zijn wettige federale verkiezingen uitgesloten. Maar toch leken onder meer de Vlaamse liberalen op zo’n scenario aan te sturen.

Voor de Open VLD zijn vervroegde verkiezingen wellicht niet zo’n slechte zaak.

Van Rompuy:(fel) Daar wordt werkelijk niemand beter van. Het zou echt een historische blunder zijn van de Vlamingen om onwettige verkiezingen te organiseren. Want eens die plaats hebben gevonden, wordt B-H-V natuurlijk nooit meer gesplitst. Bovendien zullen we dan gegarandeerd weer in een communautaire patstelling belanden: de Vlamingen zullen vinden dat die verkiezingen onwettig zijn en de Franstaligen zullen volhouden dat die wettig zijn. Wat schieten we daarmee op?

Mij lijkt het trouwens zeer twijfelachtig dat we die verkiezingen georganiseerd krijgen. Of denkt u dat de burgemeesters uit de Vlaamse Rand rond Brussel bereid zijn om daaraan mee te werken? Het is ook niet erg waarschijnlijk dat de Vlaamse partijen veel zin hebben om kieslijsten in te dienen in een onwettige kieskring. Bovendien is de kans groot dat verscheidene kiezers en politici uit protest naar de rechtbank zullen stappen en daar nog gelijk zullen krijgen ook.

Hebt u begrip voor de houding van de Vlaamse liberalen, die de onderhandelingen vorige week opbliezen?

Van Rompuy: Ik spreek me niet uit over wie of wat de directe aanleiding is geweest voor het afbreken van de onderhandelingen. Heeft premier Yves Leterme (CD&V) ons in deze chaos gestort? Is de Open VLD verantwoordelijk? De echte oorzaak ligt zonder enige twijfel bij de Franstaligen. Elio Di Rupo (PS) en Joëlle Milquet (CDH) blijven wel herhalen dat ze de bonne vo-lonté zijn, maar in de praktijk merken we daar niet veel van. Ze zeggen wel dat ze Dehaenes plan aanvaardbaar vinden, maar ondertussen willen ze constant nieuwe eisen op tafel gooien.

Uw broer, Europees president Herman Van Rompuy, pleitte vorige week voor de voortzetting van de huidige regering.

Van Rompuy: En gelijk heeft hij. Er is gewoonweg geen alternatief. De SP.A is in de huidige omstandigheden natuurlijk niet bereid om in de federale regering te stappen, en ook van Vlaamse partijen als Lijst Dedecker of Vlaams Belang valt geen hulp te verwachten. Dus kan men niet anders dan met de huidige coalitie voort te werken.

Gelooft u echt dat er nog een onderhandelde oplossing uit de bus kan komen?

Van Rompuy: De Franstaligen zullen de feiten zo onderhand toch eens onder ogen moeten zien. Ze moeten beseffen dat het onwettig is om nu verkiezingen te organiseren én dat de Vlamingen niet bereid zijn om inschrijvingsrechten voor de Nederlandstalige gemeenten in de Vlaamse Rand of een uitbreiding van Brussel te slikken. Als ze dat aanvaarden, zullen ze zich aan de onderhandelingstafel misschien eindelijk wat realistischer op-stellen.

In de zomer van 2007 beweerde u nog dat de kieskring gesplitst moest worden zonder dat daar een prijs voor werd betaald. Wanneer bent u van gedacht veranderd?

Van Rompuy: Ondertussen sleept die discussie al drie jaar aan en wordt het hele land erdoor verlamd. Nu heeft de premier zelfs het ontslag van de regering aangeboden en kunnen er geen wettige federale verkiezingen meer plaatsvinden. In die omstandigheden vind ik het aanvaardbaar om met de Franstaligen over een oplossing te onderhandelen. Maar er zijn natuurlijk grenzen. Zo is de uitbreiding van Brussel onbespreekbaar, net als elk scenario dat de hele opzet van de splitsing teniet zou doen.

Jean-Luc Dehaene zou onder meer hebben gedacht aan een vorm van apparentering tussen de kieskringen Brussel, Vlaams-Brabant en Waals-Brabant. Is dat voor u geen brug te ver?

Van Rompuy: Helemaal niet, want dat is vooral een Vlaamse eis. Ook in het wetsvoorstel van Herman Van Rompuy, Michel Doomst en Bart De Wever over de splitsing van B-H-V is er sprake van apparentering tussen Brussel en Vlaams-Brabant. Vergeet niet dat het voor de Vlamingen heel moeilijk wordt om nog zetels binnen te halen in Brussel eens de kieskring is gesplitst. Voor één zetel heb je daar 25.000 stemmen nodig, terwijl geen enkele Vlaamse partij er meer dan 10.000 behaalt. Apparentering tussen Brussel en Vlaams-Brabant zou ons dus kunnen helpen om toch nog verkozenen te hebben in de Brusselse kieskring.

Jammer genoeg gooien sommigen dezer dagen al die dingen op één hoop. N-VA-voorzitter Bart De Wever maakt er zelfs echt een karikatuur van. Als Halle-Vilvoorde en Leuven na de splitsing samensmelten, kan ik me inderdaad voorstellen dat ook Franstalige partijen in die nieuwe kieskring een lijst zullen indienen. Maar dat doet de Union des Francophones (UF) nu ook al bij de Vlaamse verkiezingen, en daardoor zit Christian Van Eycken al jaren in het Vlaams Parlement.

Nog een denkspoor van Dehaene: in de faciliteitengemeenten zou een gebetonneerd inschrijvingsrecht ingevoerd worden, in andere gemeenten in de Rand een uitdovend recht.

Van Rompuy: Ik heb geen weet van een voorstel in die richting. Over de faciliteitengemeenten doe ik geen uitspraken. Maar inschrijvingsrecht kan natuurlijk niet in gemeenten zonder faciliteiten, zoals Halle, Vilvoorde en Zaventem. Als alle inwoners daar in Brussel kunnen gaan stemmen, heeft het amper nog zin om B-H-V te splitsen. De bedoeling is net om te vermijden dat de kiezers in die gemeenten op Brusselse kandidaten kunnen stemmen. Of waarom denkt u dat we er zo op gebrand zijn om B-H-V te splitsen?

Om eindelijk terug te kunnen keren naar de orde van de dag?

Van Rompuy: Maar nee! Wij willen de splitsing van B-H-V omdat we de Franstaligen in Vlaams-Brabant duidelijk willen maken dat ze in Vlaanderen wonen en dus ook moeten stemmen op kandidaten die in Vlaanderen opkomen. Welk signaal geven we als we mensen uit pakweg Zaventem toelaten om in Brussel te gaan stemmen? Dan zeggen we: jullie wonen hier wel, maar eigenlijk horen jullie ook nog een beetje bij het Brussels Gewest.

Jean-Luc Dehaene zou ook hebben voorgesteld dat een college van gouverneurs de voogdij krijgt over de faciliteitengemeenten.

Van Rompuy: Dat klopt niet helemaal. Dat voorstel is gebaseerd op de oplossing die destijds voor Voeren werd uitgedokterd. Daar is het de Limburgse gouverneur die de algemene voogdij heeft en bevoegd is voor de taalwetgeving. In tweede orde kan een paritair samengesteld comité van gouverneurs tussenbeide komen in zaken die buiten de taalwetgeving vallen. Iets soortgelijks zou kunnen worden overwogen voor de faciliteitengemeenten in de VlaamseRand rond Brussel. Dat zou betekenen dat de gouverneur van Vlaams-Brabant daar bevoegd is voor de taalwetgeving, en dat is tot nader order nog altijd een Vlaming die is benoemd door de Vlaamse regering. Dehaene heeft nooit overwogen om de voogdij over de faciliteitengemeenten weer federaal te maken, zoals Bart De Wever nu insinueert.

Maar de Vlaamse regering zou hoe dan ook de voogdij over de faciliteitengemeenten verliezen?

Van Rompuy: Zou dat zo erg zijn? Kijk naar Voeren: die gemeente ligt na al die jaren nog altijd in Vlaanderen en heeft tegenwoordig zelfs een Nederlandstalige burgemeester. Wie had dat ooit gedacht?

Zoveel zou er trouwens niet veranderen. Het taalstatuut van de faciliteitengemeenten zou worden behouden, de omzendbrief-Peeters zou er van kracht blijven, en de Vlaamse regering blijft bevoegd voor de benoeming van de burgemeesters. Dat er dan bestuurlijke tussenstructuren worden gecreëerd op provinciaal niveau, is echt geen drama.

Volgens Louis Tobback (PS) maakt uw partij zich op om Kris Peeters op te offeren. Het plan van Dehaene zou namelijk onverteerbaar zijn voor de Vlaamse regering.

Van Rompuy: Onzin. Geen enkel voorstel dat ernstig is besproken, gaat tegen het Vlaamse regeerakkoord in. Er is bijvoorbeeld geen sprake van dat de Franse Gemeenschap de bevoegdheid zou krijgen om scholen op te richten of cultuurinitiatieven te nemen in de Vlaamse Rand. Het is ook een kwakkel dat er zou worden nagedacht over een rechtstreekse verkiezing van de burgemeesters. Want dat zou betekenen dat er in faciliteitengemeenten een burgemeester kan aantreden die geen Nederlands kan of wil spreken. Met andere woorden: binnen de kortste keren zitten we dan met een nieuwe Happart.

Kris Peeters hoeft zich dus geen zorgen te maken?

Van Rompuy: Het gaat hier niet over de carrière van Kris Peeters maar over de belangen van álle Vlamingen. Zolang we in deze Belgische staat leven, is het in het voordeel van de Vlamingen dat er een regering is, dat de kieskring B-H-V wordt gesplitst om de taalhomogeniteit te bewaren, en dat een regimecrisis wordt vermeden. Kris Peeters zal dat allemaal wel overleven.

Zal ook de Vlaamse coalitie de B-H-V-discussie overleven, of stapt de N-VA straks op?

Van Rompuy: Ik denk niet dat de N-VA op dit moment dergelijke plannen heeft. Wel is die partij tegen elke onderhandelde oplossing voor B-H-V. Maar als er toch een akkoord wordt bereikt, zullen De Wever en zijn partijgenoten wellicht het resultaat beoordelen. Net als de CD&V schuift de N-VA een aantal principes naar voren waaraan niet kan worden geraakt. Maar ik heb vandaag geen enkele aanwijzing dat daar gevaar voor zou zijn.

In de zomer van 2007 zei u in Knack dat Vlamingen en Franstaligen verregaande gesprekken moeten voeren over wat hen nog bindt. Dat komt aardig in de buurt van wat MR-voorzitter Didier Reynders vorige week verkondigde.

Van Rompuy: Op dit moment wil ik een verdedigbare oplossing voor B-H-V. Meer niet. Als die er niet komt, is een nieuwe staatshervorming uitgesloten. Pas als die kieskring eindelijk is gesplitst, wordt er weer veel mogelijk. Dan liggen de taalgrenzen definitief vast en kunnen de Franstaligen die niet meer betwisten.

Bent u als politicus uit de Vlaamse Rand niet opgelucht dat u zich niet meer aan de kiezer hoeft aan te bieden?

Van Rompuy: De volgende Vlaamse verkiezingen vinden pas plaats in juni 2014. Wie kan vandaag voorspellen in welk land we dan zullen leven? Misschien bestaat de Belgische staat dan al niet meer en ligt niemand nog wakker van de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. (lacht)

DOOR ANN PEUTEMAN / FOTO’S FRANKY VERDICKT

‘Als er nu verkiezingen plaatsvinden, wordt B-H-V nooit meer gesplitst.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content