De Turkse premier Erdogan is dan toch geen kandidaat voor het presidentschap. Hoe groot is het draagvlak van zijn plaatsvervanger Gül?
De verkiezing van de elfde president van Turkije legt de ideologische scheidslijnen die door het land lopen nogmaals bloot. De polemiek spitste zich toe op de figuur van premier Recep Tayyip Erdogan, die maandenlang in het midden hield of hij zich kandidaat zou stellen of niet. De oppositie tegen Erdogan kende een hoogtepunt op 14 april, toen honderdduizenden door de straten van Ankara trokken. De seculiere republiek was volgens de betogers in gevaar – een beeld verpersoonlijkt door het vooruitzicht van een president die afkomstig is uit de politieke islam en een first lady die een hoofddoek draagt.
Tijdens een stormachtige bijeenkomst van de AKP, 24 uur voor het verstrijken van de deadline voor het indienen van de kandidaturen, schoof Erdogan buitenlandminister Abdullah Gül naar voren als partijkandidaat. De parlementaire meerderheid van de AKP maakt dat niemand Gül iets in de weg kan leggen.
In het najaar zijn er parlementsverkiezingen, en ook daar liggen de kaarten goed voor de AKP. De partij kan naar de campagne trekken met het vertrouwde gezicht van Erdogan, en met een vertrouwensman in het ‘Witte Huis’.
Het heeft er alle schijn van dat Gül een actievere president zal zijn dan zijn voorganger Ahmet Necdet Sezer, die zich met een door de AKP gedomineerd parlement profileerde als tegenwicht.
Toch lijkt het aangewezen voor de AKP om niet al te triomfalistisch te doen, want met de kandidatuur van Gül is de lont niet uit het kruitvat. Ook na de aanduiding van Gül houdt het straatprotest aan. Daags na de bekendmaking van Güls kandidatuur werd een aanslag verijdeld tegen de voorzitter van de Hoge Raad van het Onderwijs, een man die zich fel afzet tegen de politieke islam, en iemand die de oppositie inspireerde om het verkiezingsproces met juridische spitsvondigheden naar hun hand te zetten.
En dan is er natuurlijk nog het leger. De generaals onthielden zich op typisch Turkse wijze van commentaar, bij monde van hun opperbevelhebber Yasar Büyükanit. Die wees erop dat de president van Turkije niet alleen in woorden maar ook in daden moet bewijzen dat hij de waarden en instellingen van de republiek respecteert.
Kan Gül een president zijn voor alle Turken? Kan hij zijn AKP-mantel aan de voordeur van het presidentiële paleis afleggen? Kan Gül de spelregels respecteren en er tegelijk in slagen de religieuze segmenten in het land niet langer het gevoel te geven tweederangsburgers te zijn?
Misschien is het maatschappelijke draagvlak voor Gül wel groter dan zijn opposanten geloven. Er zijn ook Turken die, zonder meteen aanhanger te zijn van de AKP, denken dat een president afkomstig uit de politieke islam het beste is wat Turkije op dit moment kan overkomen – op voorwaarde dat die bewijst een waardig opvolger te zijn van Atatürk. Dat zou een begin kunnen zijn om het ingebakken wantrouwen tussen de verschillende machtsblokken weg te nemen. De uitdaging voor ‘president Gül’ is om dat maatschappelijke draagvlak te vergroten.
Dirk Vermeiren
