‘Transparantie is goed: je slaapt er ’s nachts beter door. En het getuigt van meer respect voor het volk.’ Een gesprek met Salam Fayyad, de grijze autoriteit in Palestina.
Foto’s Maria Fialho
De minister draagt een grijs gestreept pak, zoals ministers doen. Hij is klein en zelf een beetje grijs, Salam Fayyad. Geboren in 1952 bij Tulkarm op de Westoever, studeerde in Beiroet en in de VS, Masters in accountancy, PhD economie. Werkte bij de Wereldbank in Washington, en voor het IMF in Palestina. Minister van Financiën bij de Palestijnse Autoriteit (PA) sinds 9 juni 2002. Geeft in de regel geen interviews.
Het verhaal gaat dat hij met Yasser Arafat en getrouwen in Ramallah opgesloten zat in diens hoofdkwartier, belegerd door Israëlische tanks, en dat de Israëli’s hem opriepen om eruit te komen. Alleen hij. Hij de enige met wie ze zaken wilden doen. Hij weigerde uiteraard. Wat kon hij anders doen? Vorige week zei president Arafat in te stemmen met de benoeming van een eerste minister voor de PA, die orde op zaken zal stellen in Palestina en de goedkeuring van de VS én van de Israëli’s zou hebben. Ineens keek iedereen naar Salam Fayyad.
Hij ontvangt ons in zijn kantoor in Gaza, laat op de middag. Hij heeft geprobeerd naar Khan Yunis te gaan, in het zuiden van de Gazastrook, maar de Israëlische bezetting heeft dat zelfs deze minister van Financiën van de PA niet toegestaan. Hij lijkt het zich niet te erg aan te trekken. Hij zwaait fier met een dik boek in een gele omslag. Het Budget.
SALAM FAYYAD: Kijk, een budget. Het was belangrijk dit voor 2003 af te werken. De toestand is hier totaal onwaarschijnlijk, zoals u weet, en ik wou dit duidelijk stellen. Het gaat niet alleen om de cijfers: wij proberen instellingen op te bouwen en een omgeving van legaliteit scheppen, ongeacht hoe moeilijk de omstandigheden zijn. Mijn hart zit in dat budget. Allemaal cijfers, maar mijn hart zit erin.
Vorig jaar was er bijvoorbeeld geen budget. Het zou normaal zijn geweest dat we er nu ook geen opstelden. We hebben om te beginnen al geen cent. De situatie hier is niet ‘postchaos’, het is diepe chaos. Daarin begin je zulke dingen niet.
Niet alleen hebben wij dit budget praktisch op tijd aan de volksvertegenwoordiging voorgelegd, dezelfde dag hebben wij heel het geval ook op de nieuwe website van het ministerie van Financiën gezet, en geloof mij, dát was radicaal!
Maar dat is niet alles. We moesten hervormingen invoeren in de loop van 2003. Harde taal gebruiken tegen diepgewortelde gevestigde belangen. De wet geldt voor iedereen en ik zal ervoor zorgen dat ze wordt uitgevoerd, daar zal ik al de middelen voor gebruiken die mij zijn toevertrouwd. Palestijnen hebben elders in de wereld instellingen helpen opbouwen, het schort ons niet aan vaardigheid.
Kijk, als ik dit budget van ons op de website zet, met veel meer details dan gewoon is, waarom doe ik dat? Omdat wij transparantie nodig hebben. Transparantie is goed: je slaapt er ’s nachts beter door. En het getuigt van meer respect voor het volk, en dáár gaat het hem om. Om een regering die respect heeft voor het volk, en die de belangen van het volk behartigt op een eerlijke, progressieve, open en faire manier. Een faire manier! Het volk, in onze eindeloos moeilijke situatie, met alle ellende die het te verduren heeft, verdient behoorlijk geregeerd te worden. Als we dat niet kunnen, moeten we maar iets anders gaan doen. Je moet deze job wel aanpakken met dat soort houding, anders is er geen vreugde aan.
Wat deed u denken dat u dit aankon?
FAYYAD: In het begin lijkt het bedenkelijk. Je kent de problemen, je weet niet waar te beginnen. En alle dagen leer je wat bij, over nog meer mistoestanden. Het tegengif is niet gaan neerzitten en er al te veel over nadenken, maar buitenkomen en er iets aan doen, zo snel en zo gauw mogelijk. Hoe groot de moeilijkheden ook zijn – en ik droom er ’s nachts van – ze zijn oplosbaar, we kúnnen het.
Bijvoorbeeld: schatkistoperaties werden lange tijd niet geconsolideerd. Geld werd uitgegeven door verschillende instanties. Er waren extra-budgettaire operaties. De inkomsten van de PA vielen niet onder de controle van de minister van Financiën. Dat kan niet. Iedereen wist dat, maar er werd niets aan gedaan, om allerlei redenen. Dat kunnen regelen in één week tijd, dat gaf ons een besef, dat het toch mogelijk was. En we begonnen steun te krijgen van de mensen, die hoorden waarmee we bezig waren.
Waar je over moet waken, is dat het geld gehanteerd wordt door integere mensen, en dat de mensen behandeld worden door integere lui. Langzaamaan krijg je dan respons. Het systeem begint te werken. Een maand of wat geleden voelde ik dat het begon te werken tussen Gaza en Ramallah, als één geheel.
Het systeem van de PA heeft de reputatie heel corrupt te zijn. U had het over gevestigde belangen, was dat geen groot stuk om af te bijten?
FAYYAD: Eerst en vooral, er is geen aanvaardbaar minimum van corruptie. Corruptie moet er niet zijn. Corruptie is in de eerste plaats nadelig voor de armen in de samenleving, het systeem moet fair zijn, en ook als fair erkend worden, wil het aanvaardbaar zijn.
Ik geef toe dat we daar problemen hebben, en dat we die reputatie hebben, als systeem. Het heeft geen zin dat te ontkennen, we hadden gewoon de elementen niet in huis voor een goed functionerend systeem. En dat creëert een omgeving waarin alles mag. Wat je dus moet doen, is een sluitend systeem in de plaats stellen. En dat proberen wij hier. En ik garandeer u: met dit systeem gaan wij niet opnieuw beschaamd worden.
Er is nog iets anders. Een andere reden waarom de PA zo’n slechte reputatie gekregen heeft, en die haar geloofwaardigheid sterk ondermijnd heeft, is de manier waarop de investeringen of de commerciële operaties van de PA gedaan werden: een kleine operatie hier, een andere daar, één die ginder geld uit slaat… En de mensen van wie dat geld eigenlijk was, die wisten nergens van. Wij zijn nu bezig al die operaties te consolideren op één adres, het Palestijns Investeringsfonds.
Eens de mensen het gevoel kregen dat het dit keer menens was, ging het ze interesseren. Beeld je in wat dat wordt als wij er ooit bovenop komen, en de middelen hebben om het soort diensten aan te bieden die we zouden willen bieden! We zitten middenin een crisis, maar we moeten ook aan de toekomst denken, aan de komende twee, drie jaar. Hoe buitengewoon is dat niet, in een noodsituatie toch aan je mensen duidelijk kunnen maken dat je verder vooruit denkt dan vandaag of morgen, en zelfs tot in het jaar 2005! Politiek! Sociale dimensies! Open economie. Fair play. We moeten dat hebben! Ik zeg u dat de mensen hier, van alle strekkingen, geïnteresseerd zijn in fundamentele hervormingen. Als ze die ruiken, raken ze opgewonden, omdat ze eindelijk mogelijkheden vermoeden om toch iets te bereiken. Dat is geen kleinigheid! Dat is een enorme kracht, als water dat weg wil: je stopt het hier, het stroomt daar weg. Het is een zeer emotionele ervaring, echt waar.
Hoe overtuigt u uw collega’s in de PA daarvan? Iedereen weet dat de corruptie tot in de top zat.
FAYYAD: Het was duidelijk voor iedereen dat het moest veranderen. De president vroeg mij, in juni, deze job aan te nemen. Niet omdat hij dacht dat alles goed ging, maar om orde op zaken te stellen. Maar dan is het aan jou om je werk te doen of niet. En wat wij hier doen, moet je niet onderschatten, is in de grond populair! De mensen willen een duidelijk en eerlijk bewind.
Is het geen probleem dat Arafat nog inkomsten heeft die niet in uw systeem voorkomen?
FAYYAD: Dat was het oude systeem, dat vertel ik u graag. Zo was het, en zo is het nu niet meer. Dat hebben we veranderd.
Hoe doet u dat, de financiën beheren, zonder inkomsten?
FAYYAD: We hadden er geen idee van. Maar ik bedacht dat als Israël zijn geregelde betalingen aan ons niet zou hervatten, van ons geld dus, dan konden wij geen budget opstellen omdat onze inkomsten daarvoor te laag waren. En zonder budget zou de hele operatie van financiële hervormingen inhoudsloos worden. Daar hadden ze oren naar. En ze hervatten de betalingen, daarom konden wij met ons budget naar de Raad.
De hervormingen gaan ook over verkiezingen…
FAYYAD: Het is evident dat verkiezingen momenteel onmogelijk zijn. De mensen kunnen niet naar hun werk. Dan kun je ook geen verkiezingen hebben. Maar er is nog een ander, subtieler argument. De mensen moeten geloven dat er iets mogelijk is. Zonder dat kun je geen verkiezingen organiseren op een duidelijk vredesplatform. En dat is toch wat wij nodig hebben? Verkiezingen oké, maar het moet over iets gaan. Dus over vrede en hervormingen. Maar die boodschap krijg je er niet doorheen in onze soort omgeving hier. Onze mensen moeten eerst beginnen geloven dat de Israëli’s inderdaad zullen weggaan. En dat we mettertijd, gradueel, op weg naar de staat kunnen gaan. Als ze dat kunnen beginnen te geloven… En dat de wereld serieus is als die spreekt over een onafhankelijke en leefbare staat…. Dat wil zeggen wat het wil zeggen, niet zomaar een staat. Dan kun je naar verkiezingen gaan.
Sus van Elzen
