Vincent Van Quickenborne zegt part noch deel te hebben aan de breuk in de Volksunie. Ze opent natuurlijk wel mooie vooruitzichten voor zijn zogenaamd postideologische beweging.
Hij ‘begint wat te reizen’, ‘de schellen vallen hem van de ogen’. Tegenwoordig zweert Vincent Van Quickenborne (ID) bij het links-liberalisme als de nieuwe mantra van zijn beweging. En hij werkt mee aan de klacht tegen de Israëlische premier Ariel Sharon voor de slachting bij Sabra en Chatila. De scheiding van tafel en bed in de Volksunie ( zie ook p. 20) is inmiddels niet meer veraf. Van Quickenborne kan er maar profijt van trekken. Het lijkt immers slechts een kwestie van tijd voor de progressieve vleugel van de VU zich bij zijn beweging zal voegen.
De leden zullen schriftelijk over de boedelscheiding beslissen. Het voorstel dat door de partijraad werd aanvaard, lijkt opnieuw een teken van onvermogen om de strijd in de VU op een waardige manier te beslechten.
Vincent Van Quickenborne: Alles verandert zo snel bij de VU dat het gevaarlijk is om je aan voorspellingen te wagen. Mocht het in de partij niet tot een scheiding komen, dan stappen sommige kopstukken allicht zelf op, met een oprotpremie weliswaar. Elk redelijk mens, al kun je in dit proces nog bezwaarlijk over redelijkheid spreken, weet dat je met de naam Volksunie de straat niet meer op kunt. Fundamenteler is dat de partij geen gemeenschappelijk project meer heeft. Het concept Vlaams-nationalisme wordt door twee kampen totaal verschillend ingevuld. Maar nogmaals, het blijft koffiedik kijken. Bij ID is wel eens geopperd, na de teleurstelling omdat Bert Anciaux de banden met zijn eigen geesteskind had doorgeknipt, dat Bert de controle over zijn eigen strategie is kwijtgeraakt. Dat geldt trouwens voor beide kampen. Frieda Brepoels zat mee aan tafel om de boedelscheiding te voltrekken, een paar dagen later wil ze niet meer scheiden. Niemand lijkt nog meester te zijn van het eigen project.
Een snelle scheiding is voor ID het meest wenselijke scenario. De indruk overheerst dat ID dat scenario ook actief heeft aangemoedigd.
Van Quickenborne: Dat klopt niet. Wij hebben de jongste maanden trouwens nauwelijks commentaar geleverd op de strijd in de VU. Wij werken aan een links-liberaal project, aan teksten over concrete thema’s. Natuurlijk is er af en toe de neiging om te kijken of Bert en de rest nog volgen. Maar dan vooral bij mensen zoals ik die van het begin af aan bij ID betrokken waren, en bij Sven Gatz, vanwege zijn trouw aan Bert Anciaux. De rest was eerder opgelucht van de VU verlost te zijn.
Als ID dan niet doelbewust aanstuurde op een breuk in de VU, heeft het toch geen gelegenheid onbenut gelaten om het conflict op de spits te drijven. Onlangs nog in de zaak-Sauwens. ID-woordvoerder Sven Gatz eiste op een persconferentie het ontslag van Sauwens, terwijl hij al wist dat het ontslag een feit was.
Van Quickenborne: Voor alle duidelijkheid: wij hadden geen berekend stappenplan om de VU te laten exploderen. En onze reactie in de affaire-Sauwens was ingegeven door louter inhoudelijke overwegingen. Met name door de vraag of zijn positie in de Vlaamse regering nog verdedigbaar was en of onze kiezers dat zouden slikken. Wij meenden van niet. Die persconferentie is er alleen maar gekomen omdat wat Paul Van Grembergen op de tribune verklaard had volstrekt niet overeenstemde met de wens van de meerderheid binnen VU en ID, die vond dat Sauwens moest gaan. Wij voelden ons verdomme verplicht onze stem te laten horen, of we zaten opnieuw in hetzelfde schuitje als de VU.
Dat is toch een logisch gevolg van het feit dat ID destijds zijn lot aan dat van de VU heeft verbonden?
Van Quickenborne: Dat is inmiddels ook al drie jaar geleden. Onze eerste gesprekken met de VU moet je terugplaatsen in de context van voor de verkiezingen van 1999. Belangrijke partijkopstukken voerden toen grote gesprekken over politieke herverkaveling. ID werd gezien als een soort katalysator die brokken van andere partijen zou losweken om daarmee een nieuw project te vormen. Dát, en niet de VU een beter imago verschaffen, was de bedoeling van ID. Het probleem is dat een aantal VU’ers dat nooit zo heeft begrepen. Wat nadien is misgegaan, is wat Margriet Hermans (ID) heeft bestempeld als de haat van een aantal VU’ers tegenover ons. Mij lijkt het veeleer jaloezie te zijn. Zo ben ik in mijn kieskring nooit aanvaard door Geert Bourgeois en Chris Vandenbroeke. Bourgeois heeft twintig jaar moeten strijden om parlementslid te worden, ik als jonge snaak slechts drie jaar. Dat heeft Bourgeois nooit kunnen verkroppen.
Omdat Van Quickenborne de Volksunie alleen leek te gebruiken om de eigen politieke carrière uit te bouwen.
Van Quickenborne: Dat wordt mij vaak verweten. Maar het is een mes dat aan twee kanten snijdt. Als ID de VU heeft gebruikt, kun je van de VU evengoed hetzelfde zeggen. Dankzij ID heeft de partij in 1999 een nieuw en jong kiespubliek kunnen aanspreken. De studie van Jaak Billiet bewijst dat dit volledig de verdienste is van Bert Anciaux en de vernieuwingsoperatie met ID.
Toch geloven sommige VU’ers dat ID in grote mate verantwoordelijk is voor de scheuring in de VU.
Van Quickenborne: Wij dragen geen schuld in deze affaire. ID heeft het proces hoogstens versneld. De echte aanleiding zit veel dieper. Het gaat over totaal verschillende politieke beleidsopties. Geert Bourgeois hamert de jongste tijd steeds vaker op het concept gemeenschapszin. Wat hij daarmee precies bedoelt, is niet helemaal duidelijk, maar ik vermoed dat het de kant van de communitarians uitgaat, een beweging die je in CVP-hoek kunt situeren. Bourgeois zou het als CVP-voorzitter trouwens veel beter doen dan Stefaan De Clerck. Hij incarneert perfect wat de CVP zou moeten zijn: hij draagt gemeenschapszin hoog in het vaandel, benadert thema’s als softdrugs en homoseksuelen met grote schroom en heeft net als Eric Van Rompuy een grote afkeer van het soort politici dat zoals ik vaak de media opzoekt. Op zich is er niets fout met de opvattingen van Bourgeois, maar ze staan haaks op de onze en die van het kamp-Anciaux. Uit elkaar gaan, is de enig mogelijke conclusie. De veer is gebroken en VU-voorzitter Fons Borginon begrijpt dat nu eindelijk ook. Het wordt dus vooral uitkijken naar wie wat zal krijgen.
Aangenomen dat het progressieve VU-kamp naar ID komt, dan blijft de vraag in welke vorm jullie vervolgens naar de kiezer zullen trekken. Margriet Hermans wil graag bij Patrick Dewael (VLD) op schoot, Patrik Vankrunkelsven belt dan weer met Patrick Janssens (SP). Of maakt het niet uit onder wiens paraplu jullie gaan schuilen?
Van Quickenborne: Toch wel. Het ideale scenario zou zijn dat de progressieve vleugel van de VU een partner wordt van ID. Dat zou de kiezers tenminste duidelijkheid geven. Maar voor sommige VU’ers is dat misschien een brug te ver. ID wordt in ieder geval niet opnieuw een aanhangwagentje. Wij willen samenwerken, want we beseffen dat we als zelfstandige formatie niet sterk genoeg staan, maar we laten ons geen tweede keer verleiden om excuus-Truus te spelen voor andermans project. Samenwerken met wie? Uit de studie van Billiet blijkt dat links-liberale kiezers vooral verwantschap voelen met Agalev en VLD, nauwelijks met CVP of SP. Vankrunkelsven voert inderdaad gesprekken met Patrick Janssens, maar wel uit eigen naam. Al raakt iedereen er langzamerhand van overtuigd dat we het op eigen kracht niet redden. Voor mezelf, maar dat is een persoonlijke mening, gaat de keuze tussen Agalev en VLD, met een voorkeur voor de VLD. Omdat onze progressieve opvattingen bij de VLD beter tot hun recht zullen komen dan bij Agalev.
Had Geert Bourgeois vorig jaar zijn zin kunnen doordrijven en de alliantie met ID opgeblazen, zou de VU van al deze ellende gespaard zijn gebleven, vindt een aantal mensen.
Van Quickenborne: ( fel) Dat is waanzin. Wie dat zegt, is ziende blind. Het mooiste bewijs daarvan wordt nu geleverd. De banden tussen de VU en ID zijn doorgeknipt, maar daarmee zijn de problemen niet opgelost. Omdat niet de structuur maar de inhoud het echte probleem vormt. Wat heeft de VU bereikt onder Bourgeois’ voorzitterschap? Lambermont komt er toch, met of zonder het verzet van Bourgeois. Door zijn onverzettelijkheid heeft Bourgeois van de VU een complete puinhoop gemaakt. Welke verwezenlijkingen kan de VU intussen aan zijn kiezers voorleggen? Geen enkele. Vergeet niet dat de VU het jongste jaar over alle grote maatschappelijke thema’s heeft gezwegen. Momenteel wordt in de Vlaamse regering het debat gevoerd over de verdeling van de centen die dankzij Lambermont naar de deelstaten gaan. Elke politieke partij komt met plannen, maar bij VU-ID blijft het voor de zoveelste keer oorverdovend stil. Zelfs al heeft het optreden van ID de zaken misschien bespoedigd, de bom zou sowieso gebarsten zijn.
Han Renard
