‘Na Sharon zal Israël een normaal land worden, met normale partijen die door normale politici geleid zullen worden’, zegt de Israëlische vredesactivist Uri Avnery.
Welke erfenis laat Sharon na, nu hij van het politieke toneel is verdwenen? Voor velen blijft hij de ‘slachter van Beiroet’. Anderen zien hem als degene die de Israëli’s op de weg naar de vrede kon leiden. Voor nog anderen was hij een onoverkomelijke hinderpaal voor de vrede. Voor de vredesactivist Uri Avnery, die in 1982 als eerste Israëli een officiële ontmoeting had met Yasser Arafat, betekent zijn aftreden alvast een eerste stap in een nieuw tijdperk.
Welke zijn de gevolgen van het verdwijnen van Sharon voor de stabiliteit van het land?
URI AVNERY: Zijn aftreden zal op de politieke stabiliteit van Israël géén enkele impact hebben. Het land kent een stabiele democratie en bovendien zal de machtsoverdracht zeer geleidelijk verlopen. Uiteraard zal de politieke scène wel helemaal door elkaar worden gehaald, de verschuivingen binnen de partijen (de oprichting van de nieuwe partij Kadima, en de overstap van bijvoorbeeld Shimon Peres naar de Arbeiderspartij, nvdr) zullen vanzelf tot een nieuwe situatie leiden.
Het einde van Sharon zal misschien wel een invloed hebben op het vredesproces?
AVNERY: Ook dat niét, denk ik. Want er was géén vredesproces onder Sharon, en het wordt zelfs afwachten of er meteen een vredesproces komt. Dat zal van de verkiezingen afhangen.
Wat zal er dan wél veranderen na Sharon?
AVNERY: Het meest voor de hand liggende gevolg van zijn aftreden, is dat Israël een normaal land zal worden, met normale partijen die door normale politici geleid zullen worden. Er zal geen mythische vaderfiguur meer rondhangen, zoals Sharon dat de jongste jaren geworden was. Wat vandaag rest, zijn gewone partijen die een normale strijd voeren om de macht, zoals ze dat in België doen en in andere landen van Europa. Voor mij betekent dát een enorme vooruitgang voor het land.
Sharon was de laatste generaal na onder meer Moshe Dayan en Rabin die hun carrière tijdens de oorlogen hadden opgebouwd. Het einde van de generaals luidt een nieuw politiek tijdperk in?
AVNERY: Zéker. De kandidaten van de drie grote partijen zijn vandaag gewone burgers. Ze zijn niet in het leger grootgebracht. Het zijn normale partijpolitici in de goede en de kwade betekenis van het woord.
In een column vergeleek u Sharon met de Rattenvanger van Hamelen. Achter Sharon, die volgens die beeldspraak dan fluitend voorop moet lopen, ‘marcheren onschuldige aanhangers van links met hun ogen dicht’. Zullen die linkse aanhangers nu de nieuwe leiders de rug toekeren?
AVNERY: Sommige ‘linkse’ politici zijn nu al overgestapt naar de nieuwe partij, Kadima, wat ‘voorwaarts’ betekent. De vraag luidt of ze er blijven of terugkeren naar de Arbeiderspartij. Het probleem van Kadima is namelijk dat ze géén duidelijk politiek programma heeft. Ze heeft zelfs helemaal géén programma. Alles is en was gecentraliseerd rond de figuur van Sharon. In de huidige situatie zal ze het midden moeten vinden tussen links en rechts. En de erfenis van Sharon kan ze best zo vaag mogelijk houden. Trouwens, iedereen heeft zijn eigen versie van de erfenis van Sharon.
U vergeleek Sharon in een artikel met ‘A Napoleon, Made in Israel’? En u verwees in dezelfde tekst ook naar het lot van Mozes, die door God gestraft was om zijn ijdelheid en uiteindelijk niet meer dan een glimp van het beloofde land kon opvangen.
AVNERY: Al van zijn vroege jeugd was Sharon ervan overtuigd dat hij de enige was die de staat Israël kon redden, en om die missie te kunnen volbrengen, moest hij alle macht in handen krijgen. Zijn attitude was in die zin zeer napoleontisch. Niets kon hem ervan weerhouden om zijn ultieme doel te bereiken. Zijn geloof leidde zijn optreden decennialang. Nu alles bewaarheid zou worden, na de oprichting van zijn eigen partij, zou hij de énige leider van Israël worden. Maar zijn eigen lichaam verraadde hem. Dat herinnert aan het centrale motief van de Joodse mythe: het lot van Mozes, die het beloofde land van ver kon zien maar er zelf niet kon binnentreden. In die zin is er een gelijkenis.
Sinds Sharon de terugtrekking uit de Gazastrook had aangevat, vonden sommigen dat hij fundamenteel veranderd was. Hij werd voor hen zowaar de lieveling van het publiek?
AVNERY: Daar ben ik het niet mee eens. Sharon is helemáál niet veranderd. Wie meent dat dit zo is, kent Sharon niet, en heeft niets begrepen van wat hij vroeger heeft aangericht. Zijn finale doel heeft hij trouwens nooit aangepast: zoveel mogelijk grondgebied annexeren waar het aantal Palestijnen zo klein mogelijk is.
Zal iemand het terugtrekkingsproces voortzetten?
AVNERY: Het plan van Sharon is een terugtrekking uit de nederzettingen in al die gebieden waar de bevolkingsdichtheid van de Palestijnen het hoogste is. In die zin was Gaza maar de eerste stap. Ook uit andere zones, zoals Hebron, Ramallah, Nabloes, Jenin, wilde hij zich terugtrekken en de nederzettingen opruimen, ook al was dat in tegenstelling met zijn eigen oorspronkelijke strategische plan. Het was trouwens Sharon zélf die de meeste nederzettingen destijds had gepland. Maar als ze vandaag schadelijk bleken voor het belang van Israël, zoals hij dat zag, was hij bereid om kleine nederzettingen te evacueren.
Hoe zal dat proces nu worden voortgezet?
AVNERY: Op dit moment is het moeilijk te voorspellen. Alles zal van het resultaat van de verkiezingen afhangen. Zeker, de hele politieke beweging in Israël, alle partijen, hebben een trage maar consistente verschuiving ondergaan naar links. En links in Israël betekent vrede, en verwijst in die zin naar een ander concept dan links in Europa. Maar dat is de ontwikkeling op de langere termijn. Op de korte termijn luidt de vraag wie van de drie grote partijen de leiding neemt. Wie van de drie leidende kandidaten wordt eerste minister? En hoe zal de nieuwe coalitie eruitzien? Kadima, de nieuwe partij, kan immers zowel een coalitie vormen met links als met rechts. Ehud Olmert, de huidige leider, is trouwens een man zonder politieke principes, hij is een pure opportunist. De kans bestaat dat hij premier wordt van Israël. Maar momenteel verwacht ik dat de drie grote partijen, Likoed, de Arbeiderspartij en Kadima, in maart ongeveer dezelfde resultaten behalen.
Amir Peretz, de kersverse voorzitter van de Arbeiderspartij, legt de nadruk op sociale kwesties. Kunnen we verwachten dat Kadima en Likoed op de veiligheid zullen focussen?
AVNERY: Totnogtoe was het Sharon die de hele scène domineerde, en door zijn ziekte doet hij dat nog steeds: de verkiezingscampagne is nog niet ingezet. Pas als die aanvangt, zullen we kunnen vaststellen of Amir Peretz erin slaagt om de sociale agenda naar voren te schuiven. Likoed zal zich inderdaad toespitsen op de veiligheid. Hoe Olmert (Kadima) zal optreden, is niet duidelijk.
Welke zijn nog de kansen van Shimon Peres (82) op een post in de nieuwe regering?
AVNERY: De kansen van Shimon Peres? Shimon Peres is een grap. Hij geniet veel aanzien in het buitenland, maar in zijn eigen land wordt hij door niemand gerespecteerd. Niemand geeft erom of hij al dan niet terugkeert naar de Arbeiderspartij. Hij is danig gediscrediteerd dat niemand er écht om geeft wat hij doet.
Welke gevolgen voorziet u voor de Palestijnse verkiezingen eind deze maand?
AVNERY: Ik denk niet dat de Palestijnse verkiezingen door de huidige evenementen in Israël beïnvloed zullen worden. De Palestijnen hebben al genoeg aan hun eigen problemen. Wellicht zal Hamas vooruitgang boeken en een zeer sterke minderheid worden. Maar ik verwacht dat Fatah nog steeds de meerderheid behoudt. Dat hangt dan wel van Israël af, want het was Sharon die persoonlijk zorgde voor het verlies aan autoriteit van Mahmoud Abbas. Hij is het die het Abbas onmogelijk maakte om met resultaten voor de dag te komen.
Akkoord, Abbas is geen charismatisch leider zoals Arafat. Maar Sharon heeft hem geboycot over de hele lijn.
Kan het verdwijnen van Sharon iets veranderen aan de relaties met Iran?
AVNERY: Er zijn geen relaties met Iran. De Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad praat veel, maar wat hij zegt, is niet ernstig. Zijn gesprekken zijn louter bedoeld voor interne consumptie. Ze zijn irritant en betekenen niet veel. De poging van Iran om een kernwapen in handen te krijgen, is duizend keer belangrijker. Voor Israël is dat een reden tot grote zorg. Maar de Israëli’s willen dat probleem aan de Verenigde Staten overlaten. Zij zijn het die zullen optreden, of niet.
Hoe zal de relatie met Amerika evolueren? Bush en Sharon zaten enigszins op dezelfde lijn?
AVNERY: Je kunt zeker niet zeggen dat ze close waren. Bush was zelfs eerder onderdanig tegenover Sharon. Hij werd door hem compleet gedomineerd. Ik denk zélfs dat hij een minderwaardigheidscomplex had tegenover Sharon. Sharon was precies wie Bush al altijd had willen zijn, maar nooit geworden was. Hij was een generaal, een grote militaire held, een frontlijnsoldaat, gewond in volle actie. Op die basis aanvaardde Bush zowat alles wat Sharon vroeg.
Die dominantie in de relaties zal in de toekomst wegvallen. Maar de politiek zal worden voortgezet. De relatie tussen Israël en de VS is trouwens de belangrijkste pijler van de Israëlische politiek. Ze overschaduwt al de rest. Dat was zo voor Sharon, en dat geldt ook voor Olmert en voor Netanyahu.
Sharon wilde op de lange termijn een presidentieel regime instellen, wat onder zijn leiding een eenmansregime geworden zou zijn. Dat hele idee behoort nu tot het verleden?
AVNERY: Niemand zou de Israëlische politici vandaag kunnen overtuigen om een dergelijk presidentieel systeem op te leggen. Zelfs áls ze het zouden invoeren, dan nog zou er geen Sharon voorhanden zijn die tot een nieuwe Juan Domingo Perón (Argentijnse president 1946-1955; 1973- 1974) zou kunnen uitgroeien. Het zou een presidentieel systeem zijn, zoals we dat kennen in bijvoorbeeld Frankrijk, en dat is helemaal niét gevaarlijk.
Na Sharon breekt een nieuw tijdperk aan. Met een normale regering en normale politici, voorspelt u. Is er dan toch geen hoop dat het vredesproces opnieuw wordt opgestart?
AVNERY: We kunnen vermoeden van wel. Maar de vraag is wanneer: na deze verkiezingen, of pas na de volgende? Officieel vinden de verkiezingen plaats om de vier jaar. En aangezien Israëlische regeringen doorgaans vroeger afhaken, zouden we er kunnen van uitgaan dat we al voor 2010 met een nieuw vredesproces zullen zijn gestart. Dat is alvast mijn diepste wens.
INGRID VAN DAELE
