Polygamie is een economisch gegeven.

U hebt er waarschijnlijk nooit bij stilgestaan, maar polygamie is eerder een economisch gegeven dan een maatschappelijk curiosum. De Amerikaanse gezinseconoom Gary Becker, Nobelprijswinnaar Economie in 1992, stelt dat het verschijnsel bij heel wat gemeenschappen een erg gebruikelijke manier van gezinsorganisatie vormt. Ook in het Westen komt polygamie in een versluierde vorm vaker voor dan we zouden vermoeden, zegt Becker. Echtscheidingen en tweede huwelijken leiden net zo goed tot gezinnen waarin de kinderen niet altijd dezelfde ouders met elkaar delen. In 1990 werd een vierde van de Amerikaanse kinderen geboren uit ongehuwde moeders die niet met de vaders samenwoonden.

In de meeste culturen wordt polygamie uitsluitend toegepast in een vorm van polygynie: één man houdt er verschillende vrouwen op na, met als onderliggende motivatie het krijgen van zoveel mogelijk eigen kinderen. Ook in onze samenleving blijken mannen vaker kinderen te hebben bij meerdere vrouwen dan omgekeerd. Polygynie in de striktst mogelijke betekenis komt vooral voor in de Sahel, West-, Centraal- en Oost-Afrika. Economisch gezien heeft een bruid in dat geval een dubbele prijs. Antropologen maken graag een onderscheid tussen de bride wealth en de dowry. De bride wealth of bruidsprijs wordt door de familie van de bruidegom, de ‘koper’ van de bruid, betaald aan haar mannelijke familieleden. Opdat zij zichzelf een bruid zouden kunnen kopen. Dowry wordt vertaald als bruidsschat, maar wijkt enigszins af van de interpretatie die wij eraan geven. Het gaat om een bruidsschat die de familie van de bruid schenkt aan het jonge paar, meer bepaald aan de echtgenoot.

Het systeem van bride wealth en dowry heeft als gevolg dat mannen uit vermogende gezinnen zich een veel groter kroost kunnen veroorloven dan mannen uit meer bescheiden milieus. Voor vrouwen ligt dat anders, zegt Becker. Eenmaal zij een zekere welstand hebben bereikt, weegt de bijkomende rijkdom niet langer op tegen het biologische sloopwerk dat het baren van kinderen meebrengt. In sa-menlevingen waarin goede afspraken bestaan over de prijs van een huwelijkspartner, zal polygynie dan ook meer gebruikelijk zijn dan polyandrie waarbij een vrouw met meerdere mannen tegelijk gehuwd is. Op erfrechtelijk vlak wordt er in polygyne samenlevingen nog vaak een onderscheid gemaakt tussen volle broers en zusters en kinderen die wel de vader delen, maar uit verschillende moeders zijn geboren.

Samengesteld door Marcel Schoeters