Wilt u een goede religieuze roman lezen? Probeer dan Een huishouden eens, van de Amerikaanse Marilynne Robinson. Die gaat niet over God, is allerminst kwezelig en is om te beginnen een erg goede roman zonder meer.
Er zijn boeken die beginnen als iemand die met uitgestoken hand op je toe komt om kennis te maken. Zo ook Een huishouden, de debuutroman van Marilynne Robinson: ‘Ik heet Ruth. Ik werd met mijn jongere zuster, Lucille, grootgebracht door mijn grootmoeder, mevrouw Sylvia Foster, en toen ze stierf door haar schoonzusters, de dames Lily en Nona Foster, en toen die de benen namen door haar dochter, mevrouw Sylvia Fisher. Door al die generaties van opvoeders heen woonden we in één enkel huis, het huis van mijn grootmoeder, gebouwd door haar man, Edmund Foster, een employé van de spoorwegmaatschappij, die deze wereld al jaren was ontvlucht toen ik er mijn intrede deed. Hij was het die ons op deze onwaarschijnlijke plek heeft neergezet.’
Die plek is het (fictieve) stadje Fingerbone in de bergen van Idaho, gelegen aan een meer. Het meer waarin eerst hun grootvader Edmund verdronk bij een treinongeluk, en vervolgens hun moeder Helen, die met een auto doelbewust hard over de top van een klif reed en in het donkere water stortte. Vandaar de net al beschreven estafette van opvoeders voor de twee meisjes.
Hun tante Sylvie, die ten slotte hun opvoeding ter hand neemt, is een vreemde vogel met heel eigen opvattingen over huishouden. Voordien leidde ze een zwervend bestaan, en in zekere zin gaat ze door ook mee door nu de omstandigheden haar naar Fingerbone hebben teruggeroepen: ze is nu een sedentaire zwerfster. Onder haar leiding, althans tijdens haar aanwezigheid, komt in het huis een travestie van huishouden tot stand: in de zitkamer staan stapels gevonden kranten voor de open haard, langs een muur zijn tot aan het plafond blikjes opgetast, het keukengordijn dat ooit vuur vatte door de kaarsjes op een verjaardagstaart werd nooit vervangen…
Lucille wordt er gek van. Zij wil een gewoon leven – ze ‘schenkt haar loyaliteit aan de andere wereld’, zoals Ruth het uitdrukt. Ze verlaat het huis, en trekt in bij haar lerares huishoudkunde, Ruth bij Sylvie achterlatend. Die laatste krijgt, wanneer de gemeenschap van Finger-bone zich begint te bemoeien met haar onconventionele levensstijl, een opwelling van degelijke huisvrouwelijkheid: ze ruimt alle troep het huis uit, begint zowaar maaltijden te koken en staat erop dat Ruth opnieuw naar school gaat. Maar als Fingerbone een onderzoek wil instellen om te zien of Ruth niet aan Sylvies voogdij moet worden onttrokken – iets wat Ruth beslist niet wil -, nemen ze een drastische beslissing en verlatenhet stadje voorgoed.
Een huishouden is geen dik boek en je valt er niet van het ene wilde avontuur in het andere, maar het is opmerkelijk rijk. De oplettende lezer in u had natuurlijk in de openingszin de echo van de eerste zin van Moby Dick al opgemerkt, en net zoals Melvilles meesterwerk verkent ook deze roman thema’s als transcendentie en het leven als zwerftocht door een fundamenteel onzeker bestaan. Blijvend is alleen het voorbijgaan, en dus ook het gemis, zoals in de Bijbelverhalen over de zondvloed, over Ruth en over Kaïn die in deze geschiedenis meeresoneren. Dit alles in een specifiek vrouwelijke context – mannen sterven (de grootvader) of verdwijnen (de vader; Sylvies man), de vrouwen moeten voor de continuïteit zorgen. Al klinkt het zo geformuleerd veel te programmatisch en welhaast drammerig, wat dit erg mooi geschreven boek beslist niet is. Doris Lessing merkte er destijds enthousiast over op: ‘Ik merkte dat ik het traag ging lezen, toen nog trager – dit is geen roman om doorheen te jakkeren, elke zin is genieten.’ Een waar woord.
MARILYNNE ROBINSON, EEN HUISHOUDEN, UIT HET ENGELS VERTAALD DOOR WIM DIELEMANS, DE ARBEIDERSPERS, AMSTERDAM/ANTWERPEN, 226 BLZ., 18,95 EURO.
Herman Jacobs
