Hoe verliep de kredietcrisis? Wat waren de gevolgen voor de banken? En wat waren de gevolgen voor ons? Een overzicht in vijf golven.

1e Golf Eind 2006 – begin 2007

De problemen beginnenin de VS> Wat gebeurt er?

De banken verstrekken leningen aan mensen met een laag inkomen en weinig andere bezittingen. Die leningen lopen de eerste jaren tegen een lage rente, zodat ze nog makkelijk afgelost kunnen worden. Maar daarna wordt een hogere rente van kracht, zodat de afbetaling veel moeilijker worden. Gevolg: eind 2006, begin 2007 kunnen meer en meer Amerikanen hun leningen niet terugbetalen. Ze worden uit hun huizen gezet en die huizen moeten vervolgens verkocht worden.

> Wat zijn de gevolgen voor de banken?

De eerste hypotheekverstrekkers in de VS krijgen het moeilijk, omdat de vastgoedmarkt er plat ligt. Maar voor de rest lijken er weinig problemen te zijn. Alleen de Britse bank HSBC komt op 7 februari 2007 al met een waarschuwing: zij neemt wat afschrijvingen als gevolg van de oninbare leningen op de Amerikaanse vastgoedmarkt. Niemand besteedt daar veel aandacht aan.

> Wat zijn de gevolgen voor ons?

Er zijn op dat moment geen zichtbare gevolgen in ons land. Wel worden de kiemen voor een internationalisering van de kredietcrisis gelegd: Amerikaanse financiële instellingen herverpakken de verkochte leningen en verkopen die nieuwe pakketten door aan andere banken en financiële instellingen, ook in België. Maar er lijkt nog geen vuiltje aan de lucht.

2e Golf Voorjaar 2007

De hypotheekcrisis in de VS wordt ernstiger

> Wat gebeurt er?

Steeds meer Amerikanen kunnen hun leningen niet terugbetalen en de Amerikaanse banken beginnen daardoor ernstige verliezen te lijden. De banken proberen de leningen door te verkopen, maar die worden minder waard. De gedwongen verkopen van woningen brengen steeds minder op, soms zelfs minder dan het bedrag dat ontleend werd. Er wordt bekendgemaakt dat de Amerikaanse huizenprijzen het afgelopen kwartaal voor de eerste keer in zestien jaar zijn gedaald.

> Wat zijn de gevolgen voor de banken?

De Amerikaanse banken zien steeds grotere problemen opduiken. De Amerikaanse zakenbank Bear Stearns moet bekendmaken dat twee van haar beleggingsfondsen door investeringen in risicovolle hypotheken in moeilijkheden zijn geraakt. Ben Bernanke, voorzitter van de Amerikaanse Centrale Bank, denkt in april dat het totale verlies van de kredietcrisis beperkt zal blijven tot 50 à 100 miljard dollar.

> Wat zijn de gevolgen voor ons?

Eigenlijk is er nog niet zoveel aan de hand. Geld lenen wordt wat duurder, zowel voor de banken die geld aan elkaar lenen, als voor de ondernemingen en de gewone mensen. Enkele analisten verwijzen daarbij naar een beginnende kredietcrisis in de VS, maar eigenlijk ligt niemand in Europa daar op dat moment wakker van. In april maken Fortis, Royal Bank of Scotland en Santander bekend dat ze ABN-Amro willen kopen, een megaovername. Iedereen straalt.

3e Golf Zomer 2007 – eind 2007

De kredietcrisis raaktde wereldeconomie> Wat gebeurt er?

Het aantal Amerikanen dat zijn lening niet kan afbetalen neemt overhand toe. Maar de banken en financiële instellingen hebben ondertussen die leningen herverpakt en nog eens herverpakt in nieuwe financiële producten en hebben ze doorverkocht aan andere financiële instellingen over de hele wereld. Niemand weet dus nog goed waar het verlies zit en nog minder hoe groot dat is. Gevolg: de banken beginnen elkaar nog meer te wantrouwen. En het wantrouwen sluipt de hele economie binnen. In oktober waarschuwt het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de kredietcrisis de gehele wereldeconomie zal raken.

> Wat zijn de gevolgen voor de banken?

De gevolgen van de kredietcrisis worden in de VS steeds pijnlijker duidelijk. De Amerikaanse zakenbank Bear Stearns, bijvoorbeeld, kondigt het faillissement van twee hefboomfondsen aan. Ook in Europa komen banken in moeilijkheden. In Duitsland moet Landesbank Baden-Württemberg zo de Sachsen LandesBank overnemen om het van een faillissement te redden. De grootste hypotheekbank van het Ver-enigd Koninkrijk, Northern Rock, heeft een noodlening van de Britse Centrale Bank nodig. Veel spaarders gaan er in de rij staan om er hun geld weg te halen. Het vertrouwen in de financiële sector ebt weg.

> Wat zijn de gevolgen voor ons?

Het begint duidelijk te worden dat de kredietcrisis ook gevolgen heeft voor de Europese economie. Het vertrouwen van consumenten en bedrijfsleiders begint te dalen, de economische groei stokt. De banken zijn strenger in het verlenen van leningen, ook aan particulieren, en de tarieven liggen hoger dan normaal. Ondertussen noteert de euro steeds hoger ten opzichte van de dollar, zodat onze bedrijven het almaar moeilijker krijgen om hun producten uit te voeren: de Amerikaanse producten zijn immers goedkoper. De beurs krijgt het moeilijk, de meeste aandelen en vooral die van de banken tuimelen omlaag. Dit alles doet de onzekerheid nog toenemen.

4e Golf Begin 2008 – zomer 2008

De overheid moet te hulp snellen> Wat gebeurt er?

De toestand wordt zienderogen slechter. De prijzen van de huizen in de VS kennen de grootste daling sinds de jaren 1930. De banken boeken steeds grotere verliezen. De Wereldbank concludeert in januari dat de groei van de wereldeconomie in 2008 lager zal uitvallen dan in 2007. Als oorzaak wijst ze voornamelijk naar de malaise in de VS. De beurzen krijgen wereldwijd forse klappen. De economie draait vierkant, alleen in landen als China en India gaat het goed, terwijl de olieproducerende landen profiteren van een erg hoge olieprijs.

> Wat zijn de gevolgen voor de banken?

Het IMF zegt dat de verliezen in de finan-ciële sector als gevolg van de kredietcrisis kunnen oplopen tot 945 miljard dollar. In april zegt de IMF-voorzitter dat de overheden wereldwijd zullen moeten ingrijpen om de kredietcrisis te kunnen bestrijden. Dat gebeurt ook. Zo redt de Amerikaanse Centrale Bank in maart zakenbank Bear Stearns met een borgstelling, zodat de zakenbank voor een habbekrats kan worden overgenomen door JPMorgan Chase. De Britse hypotheekbank Northern Rock moet genationaliseerd worden. Investeringsvehikels uit groeilanden zoals China of olierijke landen investeren in banken die snakken naar kapitaal.

> Wat zijn de gevolgen voor ons?

Het gaat van kwaad naar erger. De Belgische grootbanken moeten 3,8 miljard euro minder winst noteren, als gevolg van de kredietcrisis. De grootste slachtoffers zijn Dexia, dat een Amerikaanse verzekeringsdochter heeft, en Fortis, dat zich verslikte in de overname van ABN-Amro. Fortis moet opnieuw kapitaal ophalen en vraagt voor een aandeel 10 euro, terwijl het een jaar eerder meer dan 25 euro waard was. Zo verspeelt het alle vertrouwen van de beleggers. Fortis krijgt belangrijke Libische, Chinese en Russische aandeelhouders. De rest van de economie kreunt onder de dure euro, hoge grondstofprijzen, dure olie en dalende koopkracht.

5e Golf Na de zomer 2008

Het financiële systeemstaat op springen> Wat gebeurt er?

De groei vertraagt wereldwijd, vooral de Europese economie heeft het moeilijk. Een gevolg is dat de prijzen van grondstoffen en ruwe olie dalen. De koers van de euro is over zijn hoogtepunt en dat is goed nieuws voor de Europese bedrijven, die makkelijker kunnen exporteren. Maar in de VS zit de Amerikaanse huizenmarkt nog altijd in een het slop, de financiële sector krijgt mokerslagen. De regering-Bush lanceert een plan waarbij de overheid de slechte kredieten overneemt. Kostprijs: 700 miljard dollar. Wie zal dat uiteindelijk betalen?

> Wat zijn de gevolgen voor de banken?

Op 7 september nationaliseert de Amerikaanse regering de twee grootste hypotheekfinanciers in de VS, Fannie Mae en Freddie Mac. Er dreigde een faillissement dat catastrofale gevolgen zou hebben voor de financiële sector over de hele wereld. De Amerikaanse zakenbank Lehman Brothers komt in financiële ademnood, vindt geen overnemer en de overheid komt ook niet over de brug. Lehman moet op 15 september bescherming zoeken in een gerechtelijk akkoord. AIG, ’s werelds grootste verzekeraar, krijgt wel een overbruggingskrediet van de Amerikaanse Centrale Bank en is voorlopig gered. De laatste twee grote zakenbanken, Morgan Stanley en Goldman Sachs, nemen afscheid van hun bijzondere statuut en willen gewoon gaan bankieren. Wat volgt nog?

> Wat zijn de gevolgen voor ons?

De energie- en voedingsprijzen zijn gedaald, de discussie over het verlies aan koopkracht verstomt. Voor de rest: kommer en kwel. De koersen van de Belgische bankaandelen gaan in vrije val, alleen afgeremd door het grote reddingsplan van Bush. Er wordt gespeculeerd over een overname/fusie van Fortis. De vrees voor een zware recessie, die alle bedrijven pijn zal doen, neemt toe. Iedereen houdt rekening met een nieuwe golf van herstructureringen. Het Planbureau voorspelt dat de werkloosheid in 2009 voor het eerst in vier jaar zal groeien. En iedereen vraagt zich af: hoe gaat een regering in deze barre omstandigheden en verlamd door communautaire spanningen 5 miljard euro vinden om de begroting voor 2009 rond te krijgen?