‘Echt, mensen weten hier niet hóé beroemd Het verdriet van België is in het buitenland.’ In de jaren negentig groeide Hugo Claus inderdaad uit tot een auteur die internationaal meetelde.

Die Nobelprijs heeft hij dan ten slotte nooit gekregen – waarmee Claus overigens in goed gezelschap is. Maar hij telde internationaal wél mee, als een schrijver van Europese allure. Dat hij in 1998 de Europese Aristeionprijs kreeg voor De geruchten is daar niet eens het meest doorslaggevende bewijs voor. Een anekdote. Voor Robbert Ammerlaan in 1999 aantrad als directeur van De Bezige Bij, de Amsterdamse uitgeverij waar Hugo Claus, enige jaren na zijn debuut, in 1952 onderdak vond, maakte hij een uitgebreide tournee langs buitenlandse collega’s. Hij vertelt het nog steeds met plezier: ‘Ik wilde het contact verstevigen met al die verschillende uitgevers, kijken of er voor ons wat bij zat, en ik wilde natuurlijk ook vertellen wie wij dan waren, De Bezige Bij, en wat we deden. En dan begon ik: een naam die klinkt als een klok in Nederland, voortgekomen uit het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, dat we die en die schrijvers in huis hadden, Mulisch, Hermans, Jan Cremer, en ik zag die hoofden tegenover mij zo’n beetje beleefd knikken en mompelen, u-huh, men begon wat glazig te kijken, en toen zei ik, ja, en we hebben ook Het verdriet van België gedaan… En dan moest je ze zien opveren! Allemaal! “Bent ú de uitgever van Het verdriet van België? Menéér!” (maakt het gebaar van iemand die zijn hoed afneemt) De grote Sonny Mehta van Knopf in New York maakte een buiging voor me! Wat hij nog eens overdeed voor Hugo zelf, op de party die ik in 1999 ter introductie van De Bij op de Buchmesse gaf, toen ik ze in de drukte aan elkaar voorstelde. Echt, mensen weten hier niet hóé beroemd dat boek is in het buitenland.’

Het verdriet, dat een paar weken geleden zijn zilveren jubileum vierde met een 26e druk, is ook het vaakst vertaalde boek uit Claus’ carrière. Het verscheen tot nog toe in het Frans (1985), het Duits (1986), het Roemeens (1989), het Engels en het Spaans (1990), het Zweeds (1992), het Pools (1994), het Noors (1995), het Portugees (1997), het Fins en het Italiaans (1999), het Servo-Kroatisch en het Deens (2000), het Grieks (2002), en de Bulgaarse vertaling zou dit jaar moeten uitkomen. De uniekste hebben we even voor het laatst bewaard: in 1997 verscheen de roman ook in het Chinees.

Maar eigenlijk nog wonderlijker: begin deze maand verscheen er een nieuwe Duitse vertaling, die ditmaal niet meer, zoals de eerste van 22 jaar geleden, Der Kummer von Flandern zal heten, maar zoals het hoort Der Kummer von Belgien. Bij uitgever Klett-Cotta was men van oordeel dat de eerste ’te veel slordigheden’ bevatte. (Dat staat overigens nog te bezien. De nieuwe Duitse versie maakt als je de eerste paar bladzijden naast elkaar legt een misschien iets vlottere, maar daarom niet meer nauwkeurige indruk; integendeel.)

Maar er is meer dan Het verdriet. Claus’ complete toneelwerk verscheen in het Frans, dichtbundels van hem werden vertaald tot in het Catalaans, het Slowaaks en het Zweeds toe, De Metsiers verscheen ook in Japan, De geruchten (na Het verdriet het vaakst vertaald) onder meer in Israël, Hongarije en Estland…

De grootste waardering ontmoette Claus uiteindelijk niet zo heel ver van huis: in Frankrijk en Franstalig België – Harry Mulisch had misschien wel gelijk toen hij vorige week verklaarde dat ‘Claus eigenlijk meer aansloot bij Frankrijk dan bij Nederland’. In ieder geval verschenen tot nu toe 35 van zijn boeken in de taal van Molière, meer dan in enige andere taal. En wat Le chagrin des Belges betreft, daarover verklaarde vertaler Alain van Crugten bij het vorige jubileum, in 2003: ‘Ik heb destijds, toen mijn vertaling net uit was, honderden positieve reacties gehad uit Franstalig België. Dat is voor mij een bewijs dat er een zekere ‘Belgische’ geestesverwantschap bestaat. Het boek werd helemaal niet, zoals in Frankrijk, vanwege het exotisme gekocht. Integendeel, het was meer van: “Dit is van ons.” Het heeft ook ongelooflijk goed verkocht: 25.000 exemplaren van de originele editie, de latere pockets niet meegerekend, in België alleen. Dat is werkelijk ongeëvenaard. Le chagrin des Belges is verreweg het succesrijkste literaire boek dat de laatste vijfentwintig jaar in Franstalig België is verschenen.’

DOOR HERMAN JACOBS

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content