Overbevissing is geen recent verschijnsel. Maar het is niet te laat voor beschermingsmaatregelen.
Overbevissing – of beter: overexploitatie van mariene rijkdommen – zou geen recent verschijnsel zijn. Het wetenschappelijke topvakblad Science vatte vorige zomer in een lang artikel fossiele en historische gegevens samen waaruit bleek dat onder meer de Amerikaanse indianen in het begin van onze jaartelling lelijk huishielden onder schildpadden, papegaaivissen en zeekoeien. Honderden jaren van overbevissing zouden meer schade hebben toegebracht aan de ecologie van kustwateren dan moderne fenomenen als vervuiling en klimaatverandering.
Van de indianen werd al eerder gezegd dat ze niet in harmonie met hun natuur leefden, maar tienduizend jaar geleden verantwoordelijk waren voor het uitroeien van grote zoogdieren op het Amerikaanse continent. Gegevens opgedolven uit fossiele vuilnisbelten toonden nu aan dat ze in de eerste duizend jaar van onze jaartelling op de Bahama’s een ravage aanrichtten onder de zeeschildpadden die er eieren kwamen leggen. De aankomst van Europese kolonisten in de late Middeleeuwen verzwaarde het probleem.
Een vergelijkbaar verhaal voor de zeeotters op de westkust van Amerika. Die werden al vanaf 2500 jaar geleden intensief door lokale stammen bejaagd. De activiteiten van Europese pelsjagers verergerde de situatie alleen maar. Alleen grootschalige beschermingsmaatregelen in de tweede helft van de vorige eeuw konden de otters voor uitsterven behoeden.
De bijna-uitroeiing van zeeschildpadden en zeeotters had een aanzienlijk effect. Door het verdwijnen van naar schatting 95 procent van de soepschildpadden, houden nu vooral zee-egels de algengroei op koraalriffen onder controle. Als een ziekte deze dieren treft, verstikken algen de riffen. Anderzijds waren zee-egels een belangrijke voedselbron voor zeeotters in de zeegraswouden langs de westkust van Amerika. Door het decimeren van de otterpopulatie kregen de egels vrij spel en werd het zeegrasbiotoop overbegraasd.
Gelukkig zijn de oceanen een enorm uitgestrekte biotoop. Voorlopig veroorzaakte de mens het uitsterven van – waarschijnlijk – slechts twee mariene zoogdiersoorten: de Stellers zeekoe en een monniksrob van de Caraïben. Vele soorten zouden mits adequate beschermingsmaatregelen opnieuw leefbare populaties kunnen vormen. Maar de inspanningen zouden lang moeten worden volgehouden, want dieren als zeekoeien (en ook zeeschildpadden) planten zich langzaam voort.
Volgens Science zou voor een efficiënt optreden 10 procent van alle kustgebieden beschermd moeten worden. Dat is veel meer dan wat nu her en der gerealiseerd is. Daarenboven heeft de mens de neiging zich in kustzones te concentreren. Als er niet wordt ingegrepen, is een ramp in de maak.
