‘Ontroerende’ archieven op de zolder van het Sint-Jan-Hospitaalmuseum in Brugge.

Lieve Van Stappen fotografeerde gehavende Madonna’s met Kind in het Brugse straatbeeld, trok naar het OCMW en vlooide er in archieven die teruggaan tot de 12e eeuw. Ze vond er documenten over pasgeboren kinderen, aan hun lot overgelaten door hun moeder. De plaatsen waar de vondelingen belandden, lagen op een as die langs een aantal kerken liep en de stad doormidden leek te snijden. ‘Op het scherp van de snede’ ligt het Sint-Jan-Hospitaalmuseum, waar Van Stappen als kunstenares in residentie was. Hier ontfermden nonnen zich tot in het midden van de 19e eeuw over het lot van vondelingen. Precies daar installeerde ze een imaginaire processie, ruggengraat van haar project Moving Archives.

Het werd een stille optocht van knuffels rond een grijze zak, gevolgd door een vuurvaste buggy uit pyrex – zonder moeder, zonder kind. Die staan een eind verder, als een vreemde beeldengroep in brons, waarbij het zwevende kind langs het oor van zijn moeder voorbijsuist. Alle ogen zijn gericht op het timpaan met de dood en tenhemelopneming van Maria, onder het roosvenster van de hospitaalzolder. Op borden die in processie worden meegedragen staan citaten, door de kunstenares opgetekend uit de mond van vondelingen en geboortemoeders, een ‘stille litanie van verlies en verlaten worden’.

Iemand die zonder moeder achterbleef, smacht naar een tastbaar teken: ‘I’m upset that the shawl I was wrapped in wasn’t kept. I don’t suppose anyone thought to keep it.’

In een wal, opgetrokken uit oude registerdozen, is een gat uitgespaard voor een beeldscherm. De reportage komt uit een Antwerps noodcentrum, wellicht dat waar niet lang geleden Thomas De Kleine werd aangetroffen in de vondelingenschuif. Een medewerkster legt uit hoe die werkt. De moeder legt haar baby in een bedje en dekt hem toe. Voor ze het luik sluit, kan ze een enveloppe meenemen met informatie en een stukje van een puzzel. Het andere stukje blijft bij de baby. Zo kan ze, wanneer ze zich zou bedenken, anoniem terugkeren en haar kind identificeren, zonder zich aan een DNA-test te hoeven onderwerpen.

Lieve Van Stappen heeft haar Moving Archives artistiek geüpgraded met delicate videowerken die het thema aan de hand van eenvoudige metaforen behandelen. Ze kon er deels de kritiek mee ontkrachten dat ze te zeer de sentimentele toer was opgegaan.

Had de kunstenares zich op een valse noot laten betrappen, dan was ze in de val gelopen. Nu spreekt ze met waarachtigheid en kracht iedereen aan op zijn of haar niveau, wie weet ook vrouwen die geen raad weten met de geboorte van een kind waar ze niet voor kunnen of willen zorgen. Al ze ervan overtuigd kunnen worden om, in de beste voorwaarden, anoniem te bevallen in een ziekenhuis, dan zijn de middeleeuwen weer wat verder weg.

Jan Braet