Andreas de Leenheer, de rector van de Gentse universiteit, is een bedaagd man. Het zit hem dus wel heel hoog wanneer hij zich laat verleiden tot woorden als ‘ontoelaatbaar’. Hij deed het vorige vrijdag in De Morgen, in een uitval naar de KU Leuven, zonder evenwel de naam van deze universiteit te noemen, noch die van haar rector André Oosterlinck. Het was vooral diens rede bij de opening van het academisch jaar die zoveel kwaad bloed zette. En misschien nog meer een advertentie vorige week in de kranten, waarmee ‘Leuven’, kaartje inbegrepen, wilde aantonen dat ze zich via associaties met hogescholen al over heel Vlaanderen heeft vertakt.
De heisa draait om de Bologna-hervorming, de nu in de steigers staande, gigantische ombouw van het hoger onderwijs. Het meest bekende onderdeel daarvan is de invoering van de zogeheten BaMa-structuur, de opdeling in bachelors en masters, ter vervanging van de nu bestaande kandidaturen en licenties. Over precies twee jaar komt de zaak in de praktijk, al gebeuren de voorbereidingen daarvoor enigszins in het ijle, want de Vlaamse regering moet het decreet ter zake nog altijd aan het Vlaams parlement voorleggen.
‘Bologna’ geeft heel het Europese hoger onderwijs eenzelfde structuur en maakt het aldus doorzichtiger en flexibeler. De opleidingen worden onderling vergelijkbaar, terwijl studenten via credits hun eigen menu van vakken en de timing van hun studie zelf kunnen bepalen. Dat dwingt de universiteiten om onderling veel scherper te concurreren en om zich marktgerichter op te stellen, wat kwaliteitsaanspraken en prestige veel zwaarder laat doorwegen. De Vlaamse universiteiten, zo suggereert De Leenheer, leken het erover eens te zijn om elkaar geen pijn te doen – al broeit tussen de grote instellingen vanouds een onderhuidse, vaak ideologisch gekleurde concurrentie.
De KU Leuven koos nu voor de vlucht vooruit. Ze wil Vlaams marktleider worden en meespelen in een Europese Ivy League. Onder meer door te opteren voor een ruimere financiering door het bedrijfsleven, koos Oosterlinck openlijk voor het competitieve, meritocratische en marktgerichte Amerikaanse systeem, dat overigens model stond voor het Bologna-akkoord. Eveneens vorige week verscheen in de kranten een manifest dat erg kritisch uitviel voor de Bologna-hervorming, en het zal wel geen toeval zijn dat haast niemand van de 139 ondertekenaars aan de KU Leuven werkt.
Leuven speelde het goed. Met het argument van de katholiciteit kon ze zich associëren met een groot aantal (katholieke) hogescholen over het hele land. Had ze zich in studentenaantal de loef laten afsteken door Gent, via de associaties werd de KU Leuven dan toch weer de grootste. Met het argument van de kwaliteit wil ze zich nu als Vlaanderens nummer één profileren, wat de andere universiteiten aanzien als een desavouering van wat ze zelf aan kwaliteit in huis hebben. Het bracht VUB-rector Van Camp ertoe, ook al vorige week, te mopperen over ‘sommige universiteiten die zich op bijna lachwekkende wijze voorstellen als het nieuwe Harvard aan het lokale riviertje’.
Maar dit nieuwe schooloorlogje, dat vooral draait om geld, jobs en invloed, dreigt al snel een achterhoedegevecht te worden. Want de strijd zal niet lang meer op Vlaams, maar op Europees vlak worden uitgevochten. Johan Vande Lanotte had dus best een goede reden om vorige zondag nog een fusie van alle Vlaamse universiteiten te bepleiten.
Marc Reynebeau
