Wellicht wordt straks op de Europese raad in Dublin geen geschiedenis geschreven. Toch wordt het een bijzondere top, want die van het Europese afscheid van John Major.
VAN ALLE EUROPESE regeringsleiders is de Franse president Jacques Chirac op dit ogenblik de gulzigste kilometervreter en de bezigste bij. Na een bezoek aan het Verre Oosten tafelde hij op 1 december in Périgeux met bondskanselier Helmut Kohl, een dag later vertrok hij naar Lissabon voor de tweedaagse OVSE-top en dinsdagavond zat hij in het Elysée alweer met Kohl aan tafel. Woensdag ontmoette hij de Poolse president Alexander Kwasniewski en een dag later stond hij inOuagadougou op de Frans-Afrikaanse top. Zaterdagochtend was hij terug in Parijs, waar hij Shimon Peres ontmoette en maandag confereerde hij in Nürenberg nog maar eens met Kohl om er de halfjaarlijkse top van regeringsleiders in Dublin voor te bereiden.
In eigen land holt Chirac nog altijd achter de feiten aan en blijft de regering van Alain Juppé zeer onpopulair. Chirac moet bijgevolg internationaal schitteren. Op een top, waar vooral over het nieuwe Unieverdrag en de Muntunie moet gepraat worden, zal Chirac zich zeker laten opmerken door op zijn favoriete thema’s te hameren : de drugsbestrijding en het Nederlandse gedoogbeleid op dat vlak.
Frankrijk zit Nederland al een tijdje in de haren over het drugsbeleid. In Dublin dreigt de rel echter uit te dijen, want Chirac slaagde erin het Franse afwijzingsfront te verruimen tot de hele Europese christen-democratie. Vorige donderdag, op de EVP-top in Brussel, zeiden alle christen-democratische regeringsleiders onder hen Kohl, José Maria Aznar, Romano Prodi, John Bruton, Jean-Claude Junker en Jean-Luc Dehaene Nederland de wacht aan. Daarover liet EVP-voorzitter Wilfried Martens na afloop van de vergadering geen twijfel groeien : ?Het Nederlandse drugsbeleid vond hier geen genade. We hebben er geen begrip voor en menen dat er in Europa geen plaats voor is.?
Voor Chirac betekent die verharding van het christen-democratische standpunt een succes. Niet Frankrijk, wel Nederland dreigt nu geïsoleerd te geraken. En er is meer. Als de Europese christen-democratie Chirac in deze kwestie volgt, is het niet alleen omdat ook de Spaanse premier Aznar zich een overtuigd adept van de harde aanpak toont. Er is meer aan de hand : de EVP lonkt openlijk naar de gaullisten. Ook daarover doet Martens niet langer geheimzinnig. ?Als Chirac zijn Europese koers aanhoudt, is het denkbaar en waarschijnlijk dat het tussen de EVP en de RPR tot een akkoord komt.?
Met Forza Italia van Silvio Berlusconi wordt al gesproken. Die zijn zelfs vragende partij om in de EVP-fractie te komen, maar Martens houdt de boot voorlopig af. De tijden zijn er nog niet rijp voor.
BLAUWDRUK.
Het EVP-topberaad duurde meer dan twee uur en behalve over drugs werd er veel over de verruiming van de EVP gesproken. ?Ik heb hier heel positieve en behartenswaardige dingen gehoord,? zei een tevreden Leo Tindemans, die als ere-voorzitter nog altijd toegang tot die selecte club heeft. Met Tindemans, Martens en premier Jean-Luc Dehaene zijn de Vlamingen bijgevolg meer dan goed vertegenwoordigd. In de debatten valt dat niet altijd op. Dehaene, bijvoorbeeld, nam donderdagavond niet één keer het woord. Allicht had dat met de agenda te maken. Kohl was minder zwijgzaam, maar wel knorrig en vooral Martens beleefde daar weinig plezier aan. De kanselier maakte een paar onaangename opmerkingen over het optreden van de EVP in het Europees parlement en vroeg zich af of de partij zich niet te veel door de socialisten laat rollen. Martens spartelde tegen en hield er de onplezierige indruk aan over dat er in de coulissen van Bonn tegen hem geïntrigeerd wordt. Door een teveel aan interne keuken kwam de EVP nauwelijks aan de grote Europese politiek toe. Dit stoorde Kohl nauwelijks en zonder iemand te consulteren ook Martens viel uit de lucht , decreteerde hij dat er op 4 maart een nieuwe vergaderronde komt. Een van acht uur.
De wegen van de EVP blijven ondoorgrondelijk. Drie dagen voor hun beraad was het overleg van de ministers van Financiën over het stabiliteitspact op een sisser uitgelopen. Omwille van de harde Duitse opstelling. Duitsland wil dat de deelnemers aan de Muntunie die de normen niet respecteren, automatisch gesanctioneerd worden. De meeste andere landen, Nederland uitgezonderd, willen van zo’n automatisme niet weten en wensen een politieke evaluatie. Toch durfde geen enkele van de EVP-deelnemers Kohl hierover aan de tand voelen. Dat de EVP-top nauwelijks een woord aan het nieuwe Europese verdrag vuil maakte, was al even merkwaardig. Nochtans had het Ierse voorzitterschap die dag een eerste, lijvige ontwerptekst publiek gemaakt.
Dat document van 140 pagina’s kwam er niet zonder moeite. Er gingen honderden uren van vergaderen aan vooraf en die beraadslaging haalde slechts het papier omdat de Ieren zich dubbel plooiden en alle moeilijke punten onopgelost lieten. Die moeten dan maar over zes maanden, in Amsterdam, uitgeklaard worden. Hoewel de Ierse ?blauwdruk? al concrete verdragswijzigingen voorstelt, gaat het in feite om weinig meer dan een (verdienstelijke) inventaris van de vele problemen. Van de beperking van het vetorecht, bijvoorbeeld. Het document signaleert één opvatting die een ?zeer aanzienlijke uitbreiding van het stemmen met gekwalificeerde meerderheid? wil en verwijst vervolgens naar een opvatting die zo’n ingreep een ?onaanvaardbare inbreuk op de nationale souvereiniteit? noemt. Een derde stelling, tenslotte, wil alles afhankelijk maken van een nieuwe weging van de stemmen. Welk land wat verdedigt, vermeldt het document niet. Dat hoeft ook niet. De deelnemers aan de Intergouvernementele Conferentie (IGC) keken elkaar al zo lang in het wit van de ogen, dat ze nog nauwelijks geheimen voor elkaar hebben. De hoop leeft dat de standpunten nog evolueren. ?Veel lidstaten willen in dit stadium het achterste van hun tong nog niet laten zien,? merken de Ierse auteurs op.
ONBEGRIJPELIJK.
Premier Dehaene drong er bij zijn Ierse collega Bruton op aan dat de raad alleen kennis neemt van het verslag. Een discussie is riskant, omdat ze zowel oeverloos als tijdrovend dreigt te worden. Voorts zou ze vooral de meningsverschillen in evidentie zetten. Van zo’n spektakel zou alleen John Major, die in Dublin waarschijnlijk aan zijn laatste Europese raad deelneemt, profiteren. Een clash met zijn collega’s zou hem in zijn kiescampagne van nut zijn, maar weinigen gunnen hem dit kerstgeschenk. Iedereen is ervan overtuigd dat Major de verkiezingen onmogelijk kan winnen en dat de eigenlijke onderhandelingen over het nieuwe verdrag met Tony Blair moeten worden gevoerd. Uit eensluidende indiscreties, onder meer in Belgische diplomatieke kringen, blijkt trouwens dat er met Labour nu al parallelle gesprekken, zoniet onderhandelingen, plaats vinden. Tussen Blair en Kohl zou er al een afspraak bestaan om de onderhandelingen niet in Amsterdam want dat komt te vroeg , maar wel op 11 oktober op een bijzondere raad in Luxemburg af te ronden.
Naarmate de deskundigen zich verder in het labyrint van de verdragsbepalingen wagen en creatieve formules voor de toekomst bedenken, groeit de onrust in hoge politieke kringen zienderogen. De Unie dreigt bijzonder ingewikkeld, totaal onbegrijpelijk, en als gevolg daarvan uitermate kwetsbaar te worden. Op het Benelux-beraad in Lissabon werd er lang gepraat over wat in het jargon de ?institutionele flexibiliteit? of de ?gedifferentieerde integratie? heet. In essentie komt dit erop neer dat sommige lidstaten rond bepaalde dossiers het tempo van de samenwerking opdrijven en niet langer op de rest van het peloton wachten. Zowel Brussel, Den Haag, Bonn en Parijs geloven in de noodzaak van zo’n ingreep, maar niemand weet hoe zo’n Unie met verschillende snelheden nog ordentelijk kan functioneren. Op de vraag hoe men deze ingewikkelde materie bij de Europese burger zal slijten, volgt meestal een lange zucht. Een begrijpelijke reactie : deze onmogelijke opgave zou de Europese boegbeelden binnenkort wel eens zuur kunnen opbreken. Het nieuwe verdrag riskeert op nog veel grotere muren van onbegrip te botsen dan destijds Maastricht. Hoogstwaarschijnlijk komen de leiders er deze keer niet van af met wat blikschade.
ZWARTEN.
Om de publieke opinie wat gunstiger tegenover Europa te stemmen, wou de Ierse premier Bruton in Dublin een aparte verklaring over werkgelegenheid laten goedkeuren. Dehaene raadde hem dat af, wegens een teveel aan soortgelijke verklaringen en een tekort aan daden. Overigens ontlokte het bij Bruton amper een reactie, dat minister van Buitenlandse Zaken Erik Derycke (SP) om een nieuw gesprek over de grote Europese infrastructuurwerken verzocht. Dat ligt moeilijk : ondanks het aandringen van Commissievoorzitter Jacques Santer en het vooruitzicht op gunstige effecten op de werkgelegenheid, blokkeren de ministers van Financiën hiervoor alle extra financiële middelen. Maandag, op een bijeenkomst van het Europees vakbondsinstituut, ventileerde Derycke nogmaals zijn ongenoegen. ?In Europa wordt nu al jaren een deflatoir beleid gevoerd. België vraagt al geruime tijd dat er werk van werk wordt gemaakt, maar alles loopt spaak op de eenzijdige en rigide monetaire orthodoxie. De ministers van Financiën weigeren de nodige middelen vrij te maken.?
Toch moet Dublin zich allicht niet verwachten aan een socialistisch offensief rond werkgelegenheid. Notoire socialisten, zoals de Nederlandse premier Wim Kok, staan dichter bij de Duitse monetaire hardliners dan bij een Derycke. Op de socialistische top die donderdagavond in Dublin doorgaat, zal niemand het Kok echt moeilijk willen maken. SP-voorzitter Louis Tobback die zich deze keer niet door Willy Claes laat vervangen, zou dat kunnen, maar bedankt waarschijnlijk voor een robbertje vechten met het boegbeeld van de paarse coalitie. Zijn prioriteiten liggen elders.
In Dublin zullen de vijftien regeringsleiders voor het eerst over Oost-Zaïre kunnen praten. Staatssecretaris Reginald Moreels hoopt dat België doortastende maatregelen, dus een multinationale vredesmacht, zal bepleiten. In het beste geval wordt het een mooie zin in de slotverklaring. De honderdduizenden vluchtelingen, storen de Europese gewetensrust allerminst. Het zijn slechts ?zwarten? en hun lijden haalt niet eens de tv-beelden. Op een vergadering van Europese socialistische kabinetschefs, zondag in Brussel, verdedigde Jan De Bock van Buitenlandse Zaken een Euro-Afrikaans initiatief. Alleen Portugal liet een reactie optekenen : ?Neemt België genoegen met een alinea in het slotcommuniqué of staat het erop dat er ook uitvoering aan wordt gegeven ? Want in dat geval moet er serieus gepraat worden.?
Paul Goossens
Helmut Kohl en Jacques Chirac : drie ontmoetingen in negen dagen.
Erik Derycke wil werk van werk.
