Lukas De Vos
Lukas De Vos Europakenner

IJsland sprak zich bij referendum uit tegen het akkoord van de regering met het Verenigd Koninkrijk en Nederland over de terugbetaling van de schulden van de internetbank Icesave.

De IJslanders keken eerst nog lijdzaam toe hoe hun vier grote banken door de instorting van het Amerikaanse Lehman Brothers volledig ten onder gingen. Alleen nationalisering kon ze redden. Ze slikten het nog dat hun munt de helft van zijn waarde verloor, dat ze hun hummer, hun sloep of tweede verblijf moesten inleveren en dat de werkloosheid toesloeg. ‘Dan gaan we maar vissen, zoals onze voorouders.’

Maar de implosie van de economie bleef nazinderen. De oude families, die vaak meer in Engeland of in Amerika wonen dan thuis en die banden hebben met de conservatieve partijen, kregen bij de verkiezingen vorig jaar klappen. De socialiste Johanna Siguroardottir werd de nieuwe regeringsleider en maakte snel werk van een ander beleid. Zij zette alles op Europa en twee weken geleden stak de Euro-pese Commissie de duim omhoog. IJsland kreeg groen licht voor snelle onderhandelingen. Die openden meteen het perspectief op toetreding in 2012, samen met Kroatië, want IJsland hoeft amper iets aan zijn wetgeving te veranderen en als het op democratie aankomt, heeft het van weinig lidstaten lessen te krijgen.

Alleen de visserij is een heet hangijzer. En de afwikkeling van het probleem met Icesave. Die internetbank was een dochter van Landsbannki en ze lokte bijna een half miljoen Britten en Nederlanders met erg hoge interesten. Die verloren in één klap al hun spaargeld, goed voor 3,8 miljard euro. Hebzucht is een slechte raadgever en het zo goed als failliete IJsland kon de gedupeerden niet meteen vergoeden. Londen en Den Haag schoten het geld aan de spaarders voor en eisten het daarna van Reykjavik terug. Ongeveer 12.500 euro per IJslander. Volle 45 procent van het bruto binnenlands product van het land.

Na lang onderhandelen accepteerde Siguroardottir een compromis tot terugbetaling tegen een rente van 5,5 procent. Het parlement volgde met een krappe meerderheid. Maar niet de straat. Petities verzamelden in geen tijd ruim 60.000 handtekeningen, een kwart van de kiesgerechtigde bevolking. Waarop president Olafur Grimsson oordeelde dat het volk terecht bezwaar maakte, tegen wat als afpersing door twee Europese lidstaten wordt gezien. Hij weigerde om de beslissing van de regering te ondertekenen, en dan is grondwettelijk een volksraadpleging de enige uitweg.

Siguroardottir ging niet stemmen, en vroeg haar aanhangers hetzelfde te doen. De helft van de kiezers kwam wel opdagen. Van hen stemde 93,3 procent tegen. IJsland zet zichzelf, uit puur rechtvaardigheidsgevoel, in de kou. Het is spugen in de tempel. Want globalisering is onverbiddelijk. Europa lijkt ineens verder af dan ooit. En toch was de paraplu van de euro een noodzaak om financiële stabiliteit af te dwingen. Siguroardottir stelde bij haar aantreden dat ze het land binnen de vier jaar naar de eurozone zou loodsen. Erger is dat ook directe steun stokt. Er zijn miljarden toegezegd door het IMF, maar vooral ook door de Noordse landen. Miljarden die nodig zijn om een heuse meltdown te ontlopen.

Omdat de uitslag vooraf vaststond, vraagt de oppositie zelfs niet om het ontslag van de premier. Die gaat over tot de orde van de dag. Dat wil zeggen: nieuwe onderhandelingen met de Britten en de Nederlanders. Zelf denkt ze niet aan aftreden en haar koers op Europa wijzigt niet. Maar peilingen voorspellen weinig goeds. Meer dan de helft van de IJslanders zou nu tegen toetreding zijn. En dan heeft Brussel nog niet één onderhandelingshoofdstuk geopend.

Lukas De Vos

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content