Advocaat Michel Graindorge verdedigt al twaalf jaar de slachtoffers van de Bende van Nijvel en is nu ook bijzonder actief in de witte beweging : revolutionaire tijden.

Zit het onderzoek naar de Bende van Nijvel in een cruciale fase, zoals onderzoeksrechter Jean-Claude Lacroix beweert, of zit het juist in de terminale fase en kan de Bendecommissie-bis alleen nog het in memoriam schrijven ? Aanhangers van die laatste stelling vinden voedsel in de vorige week verspreide robotfoto’s die, twaalf jaar na datum, veel weghebben van een stuiptrekking. Advocaat Michel Graindorge, die al sinds 1985 voor de slachtoffers opkomt, volgt nauwgezet de hoorzittingen in het parlement. Zowat elke getuige sterkt hem nog in zijn overtuiging dat er achter de Bende een extreem rechts complot schuilde om de staat te destabiliseren. Meester Graindorge, die als links advocaat in 1979 zelf door gerecht en politiediensten belaagd werd, kreeg de voorbije jaren wel eens kritiek om zijn verregaande complottheorieën. Maar veel werd hem vergeven omdat hij ten eerste soms spectaculair gelijk kreeg (onder meer met zijn aanval op de ?maffia? in de handelsrechtbank van Nijvel) en omdat hij ten tweede altijd werkte vanuit de optiek van de slachtoffers.

MICHEL GRAINDORGE : Ik denk dat België nu echt een revolutionaire tijd meemaakt. Omdat er een diepgaande verandering van de mentaliteit is en een wil om de maatschappij verregaand te hervormen. Omdat het geheel van menselijke en sociale verhoudingen sinds augustus fundamenteel in vraag wordt gesteld door honderdduizenden mensen. De zaak van de verdwenen kinderen heeft tot een sneeuwbaleffect geleid. De voorbije zes maanden hebben voor meer bewustwording van de bevolking gezorgd dan de twintig jaren daarvoor. En die revolutie verloopt vreedzaam. Tot nu toe althans.

Denkt u dat de beweging gewelddadig kan worden ?

GRAINDORGE : Tot nu toe heeft de beweging een geweldloos karakter in de stijl van Gandhi. Maar de volgende maanden zal geweld hoe dan ook een gegeven worden waarmee we te maken zullen krijgen en waarover we dan serieus zullen moeten praten. Omdat het een spontane, ongeordende volksbeweging is, die des te meer zal botsen naarmate ze meer aanhang kent. Denk maar aan Roberto D’Orazio en de arbeiders van Forges de Clabecq. Er zullen ongetwijfeld nog interne moeilijkheden rijzen, tegenstellingen en pogingen om de macht naar zich toe te trekken. En extern dreigt de politiek-financieel-economische kaste de repressie aan te wenden, openlijk of verborgen.

U bent zelf actief in het coördinatiecomité van de Witte Comités en in het redactiecomité van ?De Witte Mars?.

GRAINDORGE : Ik heb al sinds september contact met de ouders van de verdwenen of vermoorde kinderen. Het zijn dragers van fundamenteel democratische en menselijke waarden. Zij hebben nooit de doodstraf geëist, nooit om een leider geroepen. Er is bovendien een sterke vrouwelijke dimensie, een vrouwelijk discours, en dat alleen al is revolutionair. Ik zit in het redactiecomité van het tweetalige tijdschrift De Witte Mars, en in het eerste nummer van 15 maart schrijf ik een artikel onder de titel ?Naar de directe democratie?. Dat is volgens mij immers de algemene tendens die ik waarneem in het coördinatiecomité van de witte beweging, een beweging zonder leiders en zonder politiek bureau.

Zelf had u begin jaren tachtig al een eigen partij die Directe Democratie heette en die bijna geen stemmen haalde bij de verkiezingen. Daarna zei u ontgoocheld dat u wel de macht aan de mensen wou geven, maar dat de mensen de macht niet wilden hebben.

GRAINDORGE : We haalden enkele duizenden stemmen, maar onze ideeën waren juist. De Witte Comités sluiten aan bij het concept van directe democratie dat ik al in mijn boek van 1981 heb uiteengezet, en waarover ik nu een nieuw boek aan het schrijven ben. In ’81 constateerde ik al een algemene vermoeidheid en afkeer, maar nu is dat een revolte tegen de partijen geworden. Het is nog altijd waar dat de mensen de macht niet willen hebben, maar ze willen toch hun lot meer in eigen handen nemen. In het begin draaide deze beweging om het welzijn van kinderen, maar nu gaat dat ook al over werkloosheid, informatie en media… Het objectief wordt geleidelijk verbreed, zoals het charter van de witte beweging dat voorziet.

De Witte Comités zijn nu al kernen van directe en levende democratie. Het kan niet meer zijn dat de burger alleen maar aan de democratie kan participeren door om de vier jaar naar het stemhokje te gaan. Wij willen aanvullende instrumenten van consultatie : referenda, parlementaire onderzoeken die rechtstreeks op televisie te volgen zijn door iedereen… We zullen in de volksbuurten van Antwerpen meetings gaan houden, want nu laten we dat terrein over aan extreem-rechts. En binnen afzienbare tijd komt er een staten-generaal van de Witte Comités waarop iedereen zijn zeg kan doen. De mensen moeten vooral genoeg vertrouwen krijgen in zichzelf, in hun eigen kracht, in de plaats van in leidersfiguren, partijen, of God.

Mondt dat finaal uit in een Witte Partij ?

GRAINDORGE : Ik denk het niet. De politieke partijen hebben in ons land aan een historische nood beantwoord, maar de klassieke socialistische, christen-democratische en liberale families voldoen nu niet meer aan de aspiraties van de mensen. Zij horen meer bij de negentiende dan bij de eenentwintigste eeuw. Zij hebben gewoon beslag gelegd op de macht, tot en met de aanstelling van rechters. Zij weten zogezegd wat goed is voor het volk, en het volk moet luisteren.

De particratie een woord dat iedereen nu in de mond neemt, zelfs zonder pejoratieve bedoeling heeft afgedaan. Als de traditionele partijen fundamenteel veranderen, hebben ze misschien nog een rol te spelen ; zoniet worden ze weggeveegd zoals in Italië. Maar er zal hoe dan ook een nieuwe politiek landschap ontstaan, als gevolg van de bewustwording die vandaag plaatsvindt. Onze representatieve democratie die pas sinds 1949 bestaat, want pas toen mochten ook vrouwen gaan stemmen , moet dus aangevuld worden met andere methoden om de burgers te consulteren.

De enige partij waarin ik mij momenteel nog enigszins kan herkennen, is de communistische Partij van de Arbeid (PVDA).

Maar die werd door sommige ouders juist verweten de beweging te willen recupereren.

GRAINDORGE : Ik heb veel respect en sympathie voor de PVDA : zij zijn op alle terreinen aanwezig, stoutmoedig en edelmoedig, en ondanks enkele fundamentele meningsverschillen op de eerste plaats over de volgens mij nefaste rol van Stalin moet ik erkennen dat zij een belangrijke bijdrage aan het maatschappelijk debat leveren.

Als de witte beweging geen partij wordt, hoe zal zij dan aan verkiezingen participeren ?

GRAINDORGE : Bij de volgende verkiezingen zouden we aan alle kandidaten een precieze vragenlijst kunnen voorleggen. Wie zich voor ons minimumprogramma wil engageren, kan dan op onze steun rekenen.

Auteur Pierre Mertens, die in het franstalige weekblad Le Vif/L’Express de hetze tegen onderzoeksrechter Doutrèwe laakt, waarschuwt ervoor dat deze ?directe democratie? ook totalitair en poujadistisch kan werken.

GRAINDORGE : Ik ken en respecteer Pierre Mertens. Maar in het algemeen wil ik toch een onderscheid maken tussen echte intellectuelen, die zich ook op het terrein engageren, en de anderen die ik ?de ambtenaren van het weten? noem. Die laatsten beoordelen de zaken liever vanop afstand. Zij bewieroken het volk als een intellectueel concept, maar zodra dat volk in beweging komt, krijgen ze schrik. Dan blijken ze niet alleen de ambtenaren van het weten te zijn, maar ook de ambtenaren van de onmacht en de angst.

U hebt onderzoeksrechter Connerotte altijd gesteund.

GRAINDORGE : Nog voor zijn afzetting heb ik dat openlijk in een tribune in Le Soir geschreven, en ik trek daar geen jota van terug. Wat zou ik mij storen aan een menselijk gebaar van Connerotte, als ik zie welke zware fouten andere magistraten ongestraft mogen begaan ? Op dezelfde manier heb ik vorige week handelsrechter Versluys, die in de zaak van Forges de Clabecq moest oordelen, gezegd : meneer, u redt de eer van de magistratuur. Magistraten als Connerotte en Versluys zitten juridisch misschien niet helemaal juist, maar zij kiezen voor de mens, en dat is belangrijker.

België kent een golf van solidariteit met de verdwenen meisjes uit Vlaanderen en Wallonië. Maar is er ook een solidariteitsgolf met migranten mogelijk, zoals nu in Frankrijk ?

GRAINDORGE : Dat element komt al aan bod nu, maar het moet groeien. Bij de ouders zijn er toch twee migranten : Gino Russo uit Italië en Nabila Benaïssa uit Marokko. Vooral dat Marokkaanse meisje was een buffer om een extreem-rechtse greep op de beweging tegen te houden.

De slachtoffers, waarvoor u al heel uw carrière opkomt, worden nu alvast gehoord in drie parlementaire commissies. Dat moet u tevreden stemmen.

GRAINDORGE : Toen wij eind 1985 de vereniging van slachtoffers van de Bende van Nijvel oprichtten, eisten wij al een parlementaire onderzoekscommissie. Dat werd geweigerd door justitieminister Jean Gol (PRL). Een paar dagen later sloeg de bende in Aalst toe : weer acht doden, en dat voor een belachelijke buit. Maar de optiek van het slachtoffer vond toen nog weinig steun. Dat veranderde pas na de Dutroux-gruwelen van 1996.

Ik vind dat de huidige Bendecommissie en de Dutroux-commissie goed en belangrijk werk leveren. Ik weet ook wel dat er fouten gemaakt worden, dat mevrouw Doutrèwe misschien te hard is aangepakt, maar men mag zich daar niet op blindstaren. Op een colloquium in Luik zei een advocaat onlangs dat de Dutroux-commissie een stalinistische inquisitie organiseert. Dat is toch de wereld op zijn kop. Dankzij de commissies worden nu elementaire tekortkomingen op het publieke forum blootgelegd. Het probleem is dat België een land is van onschuldigen : het rot zit al tientallen jaren in het politieke, gerechtelijke en economische beleid, maar nooit bekennen de verantwoordelijken schuld. Dat heeft de kloof met de bevolking verdiept.

Ik wil wel grote vraagtekens bij de Rwandacommissie stellen. Toen ik voor de families van de vermoorde paracommando’s pleitte, vroegen wij, gesteund door een petitie met 250.000 handtekeningen, een parlementaire onderzoekscommissie. Maar als gevolg van een typisch Belgisch compromis zitten we nu met een soort bijzondere Senaatscommissie die geen volwaardige onderzoekscommissie is. Bovendien wordt die voorgezeten door een CVP’er terwijl de CVP juist de grootste verantwoordelijkheid voor de feiten draagt. En dan nog niet door een CVP’er à la Tony Van Parys, maar wel door Frank Swaelen, een baron van de oude CVP. Wij staan perplex.

Tony Van Parys zei in een interview dat de Bendecommissie op de eerste plaats moet uitvissen wie gelijk heeft : Graindorge of de rijkswacht. Uw hypothese van een extreem-rechts destabilisatieplan wordt nu in elk geval serieus genomen.

GRAINDORGE : Wie het volumineuze dossier van honderdduizenden pagina’s bestudeert, wie zijn notities van twaalf jaar onderzoek goed heeft bijgehouden, en wie zoals ik aanvullende informatie krijgt van al dan niet anonieme betrokkenen, kan alleen maar besluiten dat het gerecht, de rijkswacht en de politiek alles gedaan hebben om de extreem-rechtse piste ongemoeid te laten. Daarom hebben wij in november die lijst van twintig rijkswachtofficieren aan de pers meegedeeld. En tot nu toe heeft niemand van die lijst klacht tegen ons ingediend.

Toch hebben we vorige week in de Bendecommissie, waarvan ik geen enkele zitting mis, weer moeten horen hoe de onderzoekers de extreem-rechtse piste niet mochten onderzoeken, maar alleen maar de criminele piste van de Borains, ook al geloofden ze daar totaal niet in. Gewezen rijkswachters vertelden zelfs hoe generaal Beaurir een brief schreef aan het fascistische Front de la Jeunesse om hen voor hun idealen te prijzen en hen voor bewezen diensten aan de rijkswacht te bedanken.

Maar de Nijvelse procureur Deprêtre, die het onderzoek naar extreem-rechts tegenhield, stond gewoon te liegen in de commissie. Daarom heb ik in naam van de slachtoffers een klacht tegen hem opgesteld en vraag ik mevrouw Liekendael van het Hof van Cassatie om hem te schorsen. Maar Deprêtre werd altijd beschermd door topmagistraten in Brussel, tot de dag van vandaag. Hij is een typisch voorbeeld van de magistraat die zalft naar boven en slaat naar onderen.

Het doet me denken aan de vroegere stafhouder en socialistische senator Edmond Picard, wiens standbeeld ik in 1994 omvergegooid heb. Men zei toen dat ik gek geworden was of publiciteit zocht. Maar in mijn boek ?Picard au Rwanda? heb ik uitvoerig uitgelegd hoe alle Belgische autoriteiten in 1925 de buste van Picard onthulden, terwijl ze al dertig jaar wisten dat hij een vreselijke antisemiet en racist was.

Onderzoeksrechter Lacroix zegt dat er een doorbraak is in het bende-onderzoek en verwacht nog voor de zomer de daders op het spoor te zijn. Gelooft u daar nog in ?

GRAINDORGE : Het is de hoop van Lacroix, en dus ook mijn hoop. Hij baseert zich daarvoor op drie elementen : de omstreden robotfoto’s die vorige week verspreid werden ; het DNA-onderzoek van sporen zoals sigarettenpeukjes waar speeksel aan kleeft ; én de spijtoptanten die cruciale informatie willen geven als de overheid hen bescherming of strafvermindering aanbiedt.

Staan die spijtoptanten op uw lijst van twintig namen ?

GRAINDORGE : Sommige wel, anderen niet. Vreemd is wel dat niemand zich ooit laten verleiden heeft door die premie van tien miljoen frank van Delhaize.

Het resultaat van de vorige Bendecommissie was dat de rijkswacht nog versterkt werd.

GRAINDORGE : Ja, de geschiedenis van de Bende van Nijvel heeft de rijkswacht veel extra middelen en manschappen bezorgd. En de zogezegd socialistische, rode generaal Deridder heeft daarvan meegeprofiteerd. Ik moet u zeggen dat ik al evenzeer tegen het socialisme als tegen het stalinisme gekant ben. Ik vind het veelzeggend dat Karel Van Miert op Europees vlak het concurrentiebeleid belichaamt, dat Willy Claes zelfs de Navo kon leiden, en dat Louis Tobback de rijkswacht uitbouwt en met hand en tand verdedigt. Zij hebben toch een dubbelzinnige en gevaarlijke houding tegenover het staatsapparaat. Daar moeten wij tegenin gaan.

Binnenkort geeft u een conférence over ?onze kleine utopieën?. Is directe democratie uw persoonlijke utopie ?

GRAINDORGE : Vijftien jaar geleden was dat misschien nog een utopie. Maar vandaag is dat haalbare werkelijkheid.

Chris De Stoop

Robotfoto’s op basis van hypnose : controverse.