Hubert van Humbeeck

Op 29 maart dingt Robert Mugabe in Zimbabwe naar een zesde ambtstermijn als president van zijn land. Hij werd enkele weken geleden 84 jaar en is bijna dertig jaar aan de macht. De kans dat hij niet wint, is gering. Dat is jammer voor Zimbabwe, dat ooit de voedselschuur van Afrika werd genoemd. Nu sterven er kinderen van honger.

Dat er toch nog een klein vraagteken achter de uitkomst van de verkiezingsstrijd staat, heeft met Simba Makoni te maken. De voormalige minister van Financiën keerde zich van de partij van Mugabe af om zelf een gooi naar het presidentschap te doen. Als de verkiezingen eerlijk verlopen, maakt hij een kans. Hij spreekt de stedelijke middenklasse en de jeugd aan, maar Mugabe houdt zeker het platteland in een ijzeren greep. En bovendien is Zimbabwe niet echt een democratie.

Het stond niet in de sterren dat het zo zou lopen. Robert Gabriel Mugabe werd in 1924 geboren in wat toen de Britse kolonie Zuid-Rhodesië was – zo genoemd naar de ontdekkingsreiziger Cecil Rhodes. Zoals zoveel jonge Afrikanen van zijn generatie kwam hij in de jaren vijftig in de omgeving van de Ghanees Kwame Nkrumah in contact met een pril Afrikaans nationalisme en met marxistische ideeën. Terug thuis sloot Mugabe zich aan bij de beweging die tegen de blanke overheersing in het geweer kwam. Hij zocht een meer radicale koers en belandde in 1964 voor tien jaar achter de tralies. Terwijl hij in zijn cel rechten studeerde, maakte de blanke Rhodesiër Ian Smith het land in 1965 los van het koloniale moederland. Voor Smith was dat een vlucht vooruit: hij wou de onvermijdelijke evolutie naar een zwart meerderheidsbewind de pas afsnijden. Er woonden toen in Zuid-Rhodesië 200.000 blanken tussen vier miljoen zwarte Afrikanen. Het was niet meer dan uitstel. Het zwarte verzet organiseerde zich mede onder leiding van Robert Mugabe tot een guerrillabeweging, die de blanke regering dwong om te onderhandelen en uiteindelijk in 1980 ook om de macht over te dragen. Mugabe won de verkiezingen, werd premier en in 1987 president van Zimbabwe.

Het ging in die eerste jaren nog tamelijk goed. Mugabe liet zijn grootscheepse programma voor de herverdeling van het land lang in de la liggen. Tot in de late jaren negentig was Zimbabwe de snelst groeiende economie van Afrika. Daaraan kwam een einde nadat de president geheel onverwacht een referendum verloor dat hem meer macht moest geven. In 2000 hadden vierduizend grote landbouwbedrijven nog zo een zeventig procent van het bewerkbare land in bezit. Drie jaar later waren zo goed als al die blanke boeren van hun land verdreven. Een landhervorming was onvermijdelijk. Alleen werden de blanke boeren niet vervangen door diegenen die het land bewerkten. In hun plaats kwamen partijleden en vrienden van de president, een elite die van het boerenbedrijf geen kaas had gegeten. Weekendboeren, die op zaterdag met grote 4×4’s naar hun farms reden en ze vervolgens lieten verkommeren. De hele landbouwproductie stortte in elkaar. Er werd in enkele jaren tijd nog maar een derde van de hoeveelheid maïs geproduceerd en een tiende van de normale oogst aan tarwe. De productie van tabak, in 2000 nog goed voor een derde van het nationale inkomen, viel terug op minder dan een kwart.

Vorig jaar ging Mugabe een stap verder. Na de farms de firms: buitenlandse bedrijven werden verplicht om ervoor te zorgen dat een meerderheid van de aandelen in de handen van Zimbabwanen kwam. De maatregel nekte de mijnindustrie, die tot dan toe goede zaken deed. De inflatie bedraagt nu 100.000 procent op jaarbasis, 80 procent van de bevolking is werkloos en er is een schrijnend tekort aan voedsel en brandstof. In een waanzinnige poging om de inflatie tegen te gaan, verplichtte de regering winkels om de prijzen van hun producten met de helft te verminderen. Als gevolg daarvan is er tegenwoordig nog alleen op de zwarte markt iets te krijgen.

De wereld kijkt ondertussen verbijsterd toe. Uiteindelijk eindigt Robert Mugabe zoals zijn erfvijand Ian Smith. Die was toen hij vorig jaar stierf nog altijd heilig overtuigd van zijn grote gelijk.

Hubert van Humbeeck

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content