Wie ooit wil aantonen dat kleine oorzaken inderdaad grote gevolgen kunnen hebben, heeft aan 1998 een mooi onderzoeksterrein. De stoeipartij van Bill Clinton met een stagiaire in het Witte Huis is uitgegroeid tot meer dan een lekker verhaal: ze kan hem straks zijn presidentschap kosten. De ongelukkige ontsnapping van Marc Dutroux bracht in ons land eindelijk beweging in de totaal vastgeslibde apparaten van justitie en politie. Die twee, op zichzelf banale, gebeurtenissen werden door het weekblad Time bovenaan een lijst geplaatst met de belangrijkste schandalen van het jaar.
De Belgische crooked cops mogen in de ogen van de Amerikanen met het uitstapje van Dutroux hun laatste greintje geloofwaardigheid hebben verspeeld, voor ons was het tenslotte misschien wel een zegen. Eerst en vooral omdat de man van wie werd verondersteld dat hij een belangrijke rol speelde in een internationaal netwerk van kinderseks, met de medewerking van “hooggeplaatsten”, zich al snel hopeloos vastreed in de bossen rond Neufchâteau. En daar alleen en verlaten door een simpele boswachter werd opgepikt. Maar wat jarenlange waarschuwingen, de moord op de meisjes en de Witte Mars niet vermochten, was plotseling wel mogelijk: de geschrokken politieke partijen sloegen de handen in elkaar om het Belgische gerecht te hervormen. Of ze de problemen daarmee ook hebben opgelost, moet nog blijken.
Hoezeer dat wel nodig was, is sindsdien nog flagrant gebleken. De senaatscommissie die de georganiseerde misdaad onderzoekt, maakte twee weken geleden duidelijk dat er in ons land wel degelijk verschillende soorten maffia’s actief zijn, waartegen niet of nauwelijks kan worden opgetreden. Wat we eigenlijk al wisten, sinds het Antwerpse parket bij het verschijnen van het boek “Ik ben makelaar in hasj” van Chris De Stoop liet weten dat het zo’n internationaal vertakte illegale handel helaas niet aankon. Pikant detail: de nationale magistraten, die het onderzoek naar de georganiseerde misdaad horen te coördineren, hadden te lang de handen vol met de verhalen van deX-getuigen. Terwijl ze dus met z’n allen een fantasme najoegen, sloeg de maffia tientallen miljarden scheef.
Aan zo’n verklaring als die van het Antwerpse parket toen, heeft het publiek geen boodschap. In een andere zaak, die van de Securitas-bende, lieten ze het onderzoek zo lang aansloffen dat de overvallers tenslotte waarschijnlijk vrijuit zullen gaan. De golf home- en carjackings in het najaar wekt de indruk dat iemand nergens nog veilig is. Dat wil niet zeggen dat iedereen bedreigd is, maar dat zeer veel mensen zich bedreigd voelen. Als daar geen antwoord op volgt, groeit er snel een klimaat van terreur waarin de demagogie van een commissaris Demol gedijt.
Bij de verkiezingen van 24 november 1991 verkocht de kiezer de traditionele regeringspartijen een optater van belang. Het probleem van de veiligheid in al zijn vormen stond toen hoog op het lijstje van de gramschap. Zeven jaar later is er weinig gebeurd om die zorg weg te nemen. De opgezette hervorming van justitie blijft omstreden, de nieuwe politiestructuur wordt begin januari voorgesteld.
Met nog een lange campagne voor de verkiezingen van 13 juni voor de boeg, dreigt het thema voorwerp te worden van politiek opbod. Meer veiligheid is niet noodzakelijk het gevolg van meer politie, Rambo-toestanden en controles op elke hoek van de straat. Het is vaak een kwestie van perceptie. Er zijn wijken in de stad waar een gestructureerde sociale politiek op termijn meer kan uitrichten dan een voyante, agressieve aanpak.
Veiligheidsplannen en de polemiek die daarrond dan ontstaat, rieken naar verkiezingen, naar grote woorden en daarna niets meer. Het Belgische politiekorps is zeker niet onderbemand en het zijn bijlange niet allemaal crooked cops. De verdienste van de commissie-Dutroux was boven alles dat duidelijk is aangetoond wat er verkeerd loopt, en waar. Dat er een probleem was gegroeid van mentaliteit, van ingesteldheid, zeker ook van politieke controle op de manier waarop korpsen functioneren. Het is toch merkwaardig dat na het senaatsverslag verschillende overheidsdiensten ineens wel willen samenwerken om de georganiseerde misdaad tegen te gaan. Als ze daar weer smaak krijgen in hun werk, had die kleine oorzaak toch wel een gevolg dat van groot belang is.
De directie en de redactie van Knack wensen u een prettige kerst en een veilig nieuwjaar.
Hubert van Humbeeck
