De aandacht voor kindsoldaten moet de ethische logica in oorlogsomstandigheden aanwakkeren.

Staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Eddy Boutmans (Agalev) reist anders dan zijn collega-ministers: beperkte delegatie, economy class, vrij goedkope hotels. Het geld moet naar de projecten gaan, niet naar de status van het ministerschap. Boutmans was als advocaat gespecialiseerd in mensen- en dus ook kinderrechten. Op uitnodiging van Unicef bezocht hij Sudan, notoir om de aanwezigheid van kinderen in de vele legers die er vechten.

Wogen de aanslagen van 11 september op het plan om Sudan, toch beschouwd als een islamschurkenstaat, te bezoeken?

Eddy Boutmans: De afspraken waren al eerder gemaakt, maar het is evident dat de aanslagen onze reis beïnvloedden. Wat de bekommernis om kinderrechten betreft, veranderde er echter niets. We moeten in alle omstandigheden aan de concrete lotsverbetering van mensen werken _ los van de politiek.

Hoe schat u de houding van de Sudanese regering na 11 september in?

Boutmans: Het is uiteraard moeilijk om tot het hart en de nieren van zo’n regime door te dringen, maar ook hier bleek de wens om bij een grotere levensgemeenschap aan te sluiten belangrijk. Het feit dat Sudan ervoor kiest om het terrorisme niet meer te steunen, is een cruciaal gegeven, omdat het te maken heeft met de keuze voor een al dan niet gesloten islamitische wereld. De boodschap was dat men de pluraliteit in het land wil erkennen, met veel autonomie voor de deelstaten en met een verregaande bescherming van de mensenrechten. Over zo’n visie is te onderhandelen.

De rebellen zullen daar eens hard om lachen.

Boutmans: Het valt niet te ontkennen dat, zoals bij alle conflicten, het wantrouwen groot is. Daarom moeten we doen wat we kunnen om de dialoog te steunen, die we toch niet in de hand hebben. Maar er zijn pressiemiddelen, zoals het feit dat iedereen goede relaties met Europa wil. We moeten streven naar verdragen, en naar het ter beschikking stellen van middelen om de situatie van de bevolking te verbeteren.

Zijn kindsoldaten niet de nieuwste gril van de hulpverlenerswereld, na de vluchtelingen die de publieke opinie niet meer beroeren?

Boutmans: Ik ben geen man van trends. In alle omstandigheden moet je een aspect van fundamentele menselijkheid kunnen benadrukken. Vijftig jaar geleden deed men sceptisch als iemand over folteringen sprak, nu is dat voor velen onaanvaardbaar. We moeten hetzelfde bereiken voor de elementaire rechten van kinderen. We moeten nieuwe normen opleggen over wat in een oorlog niet kan, zoals het inzetten van massavernietigingswapens of van kinderen. Als je toelaat dat kinderen pionnen in een oorlog worden, bereid je gewoon het vervolg van de oorlog voor.

Hulp voor kindsoldaten zal leiden tot nog meer kinderen die willen vechten, want dan krijgen ze aandacht.

Boutmans: De mens is helaas nooit te beroerd om een ander een oor aan te naaien. Bij elke demobilisatie duiken zaken op waarmee je de volgende keer rekening moet houden _ de technieken worden dus voortdurend bijgestuurd. Ik blijf echter op de ethische dimensie hameren. Kinderen moeten met vrede geassocieerd worden, als een waarde op zichzelf, en als een manier om strijdende partijen ertoe aan te zetten met een ethische logica bezig te zijn. Je moet ze dwingen na te denken over, bijvoorbeeld, educatie.

Daar zullen vechters van wakker liggen.

Boutmans: We mogen geen manier onbenut laten om plaatselijke mensen ertoe te bewegen zich zaken, zoals elementaire mensenrechten, aan te trekken. Je zou beschaving kunnen definiëren als ‘het zich steeds meer zaken aantrekken’.

Voor een vijftienjarige Afrikaan is het leger misschien de beste manier om te overleven.

Boutmans: Het verdrag over de rechten van het kind is de eerste bindende tekst over mensenrechten sinds lange tijd _ de tekst over de universele mensenrechten was bijvoorbeeld niet bindend. Het zegt dat iemand tot zijn achttiende een kind is, wereldwijd. In de tien jaar dat de tekst bestaat, heeft hij een grote impact gehad op de rechten van het kind in België. Mag dat dan alstublieft ook voor een Afrikaans kind gelden?