In dwaasheid kan veel schoonheid schuilen, zo zegt de kunstenaar Dennis Bellone.
Gespeelde onschuld, vermengd met ironie en respect, kleurt de video ?Joseph Beuys is underrated? van de Amerikaan Dennis Bellone (35) in De Rode Poort. Het is een fluwelen demystificatie van de grote roerganger van de hedendaagse kunst en de Fluxus-beweging in de jaren zeventig. De Aktionen van Joseph Beuys, waarbij het leven, het kunstwerk en de kunstenaar versmolten waren in een theatraal ritueel, zijn legendarisch. Bellone concentreert zich in zijn video vooral op de filmregistratie van Beuys’ vierdaags verblijf in een kamer van De Newyorkse Galerie Rene Block, in het gezelschap van een coyote. (?Coyote? of ?I like America and America likes me?, 1974). De confrontatie tussen de in een deken gehulde en met een stok zwaaiende sjamanische bezweerder, en een wild dier, werd door Bellone overgedaan in zijn gezellige huiskamer met zijn poes, niet bepaald een predator zoals blijkt.
DAVID BELLONE : Ik was geïntrigeerd door Beuys’ live televisie-uitzending in Duitsland in 1964 : ?The Silence of Marcel Duchamp is overrated?. Ik heb een liefde-haat relatie met Beuys. Niet zoveel haat, niet zoveel liefde misschien, maar ik bewonder hem en zijn werk. En mijn video was een antwoord op bepaalde tendensen bij kunstenaars van mijn leeftijd om Fluxus te willen doen herleven. Sommige van die kunstenaars hebben teveel tijd doorgebracht in de instituties, musea en galeries, terwijl ik toch dacht dat Fluxus een beweging was die over het leven ging en over kunst en leven samen, niet binnen musea en galeries. En ik wou gewoon zeggen dat de beste manier om een hommage te brengen aan een kunstenaar is : jezelf te zijn, je eigen kunstenaar te zijn. Niet Fluxus recreëren of het minimalisme, maar jezelf creëren…
… in dit geval door een daad van herschepping…
BELLONE : … povere imitatie ( lacht).
Hoe dan ook herschepping.
BELLONE : Ik wou tonen dat imitatie tweedehands is, niet op kan tegen het ware artikel. Ik wou het koddig en humoristisch hebben. En het was mooi en tegelijk zeer koddig dat Joseph Beuys uren met een dode haas praatte of Grote Ceremonies zoals ?Celtic? recreëerde, of een week met de coyote doorbracht. Ik zou dat nooit kunnen herscheppen, dat zou tezeer in zijn schaduw staan. De enige manier waarop ik het kon, was om de meer humoristische aspecten ervan te erkennen…
… en het heeft een teerheid die Beuys miste. Het is een volwaardig kunstwerk, wellicht kleinburgerlijker dan de sacrale actie van Beuys. De almachtigeBeuys.
BELLONE : Ik denk dat een kunstenaar soms het kunstwerk in de weg staat. Misschien is Beuys belangrijker dan het kunstwerk, in laatste instantie. En ik ben er niet van overtuigd dat dit een goeie zaak is. Soms zou een kunstenaar van zijn werk moeten verwijderd worden, zou hij minder publiek moeten zijn. Ik ben niet tegen de publieke kunstenaar, ik vind dat kunstenaars open moeten zijn voor het publiek, maar mythevorming van een individu wordt heldenverering. Ik heb een, misschien verwesterde, zen-visie, een wat meer ontspannen visie : het leven is grappig en tragisch en moet misschien niet in alle ernst doorgebracht worden. Het ego moet niet meer dan nodig verheven worden, het maakt deel uit van de dingen. Gek dat de grote bewegingen in de politiek en de kunst heldenfiguren nodig hebben om te blijven functioneren. Soms wordt er meer tijd gestoken in het bekijken van de mens Picasso dan de kunstenaar, of Warhol als persoon…
… ja, wanneer de biografie…
BELLONE : … de bovenhand neemt op het werk. Ik denk ook dat het werk dan te iconisch wordt, en misschien te religieus. Soms moet je weg van het religieuze. In Fluxus was het idee dat alles een icoon zou zijn, dat alles gelijk was, potentieel, dat geen enkel icoon groter zou zijn dan een ander icoon. Wanneer de persoonlijkheid van de kunstenaar tot zo’n hoog niveau verheven wordt, dan worden de iconen te groot.
Door een video als de uwe kunnen we de actie van Beuys met frisse ogen bekijken.
BELLONE : Het kleine deel, de tape met de kat, besloeg veertig minuten : ik met mijn huiskat. Denk aan Beuys en de coyote, dat is een wild dier. En hier ben ik met mijn huiskat, die is tam. Kunst, afgeleid van andere kunstenaars, van andere kunst, is getemd. Ze mist de vitaliteit en de wildheid van jezelf te zijn, je eigen kunstenaar ze wordt tam en academisch. De academie is tam, het is een temmende invloed. Zoals de kerk een temmende invloed is op de spiritualiteit. Na een tijd worden de kerken of de kunstscholen en musea temmende krachten, ze helpen kunst niet noodzakelijk regenereren. En het is heel zwaar om daar aan te tornen. Maar toen ik de tape met de kat deed, was het grappig, want ik kon de opwinding voelen die Beuys gevoeld moet hebben, hoewel het om mijn huiskat ging. Ik had er een dialoog mee. Normaal voelt hij zich erg op zijn gemak met mij, maar plots verkleedde ik mij met een deken en een wandelstok. Eerst was hij uit z’n lood geslagen. Later kwam hij tot bedaren en ging bovenop mij liggen, en kon ik hem niet van me af krijgen.
Uw andere video ?Moby Dick?, heeft uiteraard niets met Beuys te maken ?
BELLONE : In zekere zin wel want in ?Moby Dick? begint het met druppende dingen, en weet je niet wat het ding is. In feite is het een gigantische ijsberg op de plek waar ik woonde. Ik begon die gigantische ijsberg uit de zware sneeuw te worstelen op twee verrijdbare onderstellen die ik naar de zon probeerde te slepen. Het ding woog een ton, ik kreeg er geen beweging in, hoezeer ik me ook schrap zette. Ik denk dat een flink deel van wat kunstenaars grote kunstenaars inbegrepen doen, uit nogal banale, dwaze ideeën bestaat. Dat kan goed zijn want je kan schoonheid vinden in iets wat je nooit verwacht. Vaak wanneer je eerst met een idee komt en dan met het kunstwerk, ziet het er uit als een illustratie van het idee en niet als een belichaming ervan, waarbij je jezelf heel wat creatief spel veroorlooft en vrijheid, zelfs om dwaas te zijn. Soms kan je veel meer betekenissen in het leven vinden door gewoon te leven. En zo is ?Moby Dick? voor mij een soort meditatie op de artistieke praktijk als voortdurend gevecht… maar het is weer een ironische visie.
Stond de ijsberg voor de witte walvis en is ook uw Moby Dock dan een verhandeling over heroïsme ?
BELLONE : Het toont de dwaasheid van heroïsme.
Dan is het ook een werk over schaalverhoudingen ?
BELLONE : Ja. Was Beuys er niet in geslaagd om Joseph Beuys te worden en was hij een mindere kunstenaar gebleven, dan zouden we zijn actie met de haas of met de coyote bekeken hebben als dwaze, onbeduidende daden. Maar vanwege de kracht van het hele werk en de concentratie erin, wordt het heroïsch. Die kleine momenten, zelfs onnozel in het begin, kunnen heroïsch worden. Omdat je ze spanning geeft en als je die spanning aan je kunstwerk en aan je leven blijft geven, dan kunnen zelfs eenvoudige daden als het klaarmaken van je eten en het wandelen naar de metro, heroïsche dimensies aannemen. Dat heeft me altijd geboeid. De zen-idee : voordat je de Boeddha doodt, zorg dat niemand in je weg van verlichting staat. Voor mij is kunst mijn verlichting, maar tegelijk moet ik zien dat er geen andere kunstenaars in mijn weg staan. Ik neem van hen, ik leer van hen, ik hou van kunst, of het nu oude kunst is, renaissancekunst of hedendaagse kunst. En ik neem de dingen die ik wil, en de attitude waarmee ik het wil doen. Maar uiteindelijk moet ik mezelf zijn.
U moet uw eigen keuzes maken ?
BELL0NE : Zoals veel kunstenaars heb ik een heel groot ego, en ben ik me zeer bewust van mijn groot ego. Een clown te zijn helpt me om de lucht uit mijn ego te halen en om een beetje nederiger te zijn en niet Messiaans of megalomaan te worden. En het maakt het ook toegankelijker voor de mensen. Het kunstwerk is immers een vorm van communicatie, en de mythe neemt zo makkelijk de plaats in van de menselijke communicatie met het kunstwerk. En dit is mijn poging om te communiceren op een meer directe manier, zonder de overrompelende aanwezigheid van Dennis Bellone ( lacht).
U schildert ook. Uw schilderijen lijken niet veel met uw videowerk te maken te hebben.
BELLONE : In mijn video’s kan ik politieker zijn, ze zijn meer thema-gericht : de mystificatie van kunstenaars is een klein politiek onderwerp. In het schilderen voel ik niet de behoefte om thema-gericht te zijn. Mijn vader was een grafisch ontwerper, ik groeide op onder grafische ontwerpers en ik denk dat je niet kan concurreren met de zesenzestigste advertentie over politiek. Als vooral abstract schilder voel ik me echt begaan met de vraag : wat te doen nu ? Ik kan niet figuratief schilderen omdat ik voor mezelf de relevantie er niet meer van inzie. En abstract schilderen was de ideologie van het spiritualisme in het begin van de eeuw… Amerikaans formalisme, minimalisme, ze lijken me allemaal al even dood te zijn als het impressionisme. En toch moet ik schilderen.
Ik word gedreven door een overweldigende impuls om mijn atelier op te zoeken en te schilderen. Dat is nu zeer moeilijk. Voor mij in het bijzonder : wat te schilderen ? Tegelijk gaat het schilderen me erg goed af, en moet ik mijn idee over smaak en wat ik denk dat mooi is bestrijden. En zo heb ik containers vol met verf, een klodder hier en een klodder daar… ze staan op scheepskratten waarmee kunst vertransporteerd wordt. Er staan letters op : Up ! en Fragile ! Paraplu’s : buiten de regen houden ! Voor mij is dat ready made-taal op de schilderijen. En de zinnen die ik aanbreng zijn ook beroemde zinnen uit de geschiedenis : beroemde romanzinnen, of gemeenzame gezegden… Voor mij was dat een manier om te zeggen dat alles hetzelfde is : alles is al gezegd, er is niets nieuws onder de zon. En tegelijk ben ik gegrepen, niet omdat ik zo nodig iets wil zeggen, maar ik wil iets fris zeggen en anderen wakker maken, maar vooral mezelf.
Jan Braet
De Rode Poort, tot 2.2.97 ; Museum van Hedendaagse Kunst, Citadelpark, Gent. Maandag gesloten.
David Bellone, Joseph Beuys is underrated, video : een klein politiek onderwerp.
