In de Europese hoofdkwartieren groeit de onrust. De referendums over de Europese grondwet in Frankrijk en in Nederland dreigen faliekant uit te vallen. Het aantal neen-stemmers in die lidstaten zou, volgens opiniepeilers, hand over hand toenemen. Rond het Brusselse Schuman-plein zitten de meesterplanners van het nieuwe Europa met de handen in het haar. Hun scenario’s kloppen niet langer. De Europese burgers beginnen vragen te stellen, lastige vragen. En nu beginnen ook een aantal regeringen vervelend te doen. Er werden al toegevingen gedaan op het Stabiliteitspact. Nu merkt de Franse regering ook dat een aantal liberaliserende maatregelen in de dienstensector onverkoopbaar zijn.
Vorige week nog waarschuwde Commissievoorzitter José Manuel Barroso de Franse overheid dat zij koren gooide op de molen van de eurosceptici. Volgens Günter Verheugen, de Duitse commissaris bevoegd voor Industrie en Ondernemingen, raakt de sfeer rond het komende referendum in Frankrijk over de Europese grondwet compleet ‘vergiftigd’.
In een gesprek met de Financial Times zei Verheugen dat de Commissie alles moet doen om de Franse president Jacques Chirac uit zijn lastige parket te bevrijden. Chirac had het referendum voorgesteld om de socialisten te tergen. Dat dreigt nu verkeerd uit te pakken. Want het gevaar dat een meerderheid van de Fransen de Europese grondwet wegstemt, is reëel. Waardoor de Unie zelf op een gevaarlijke helling zou komen. Een Frans ‘neen’ tegen de Europese grondwet betekent immers zoveel als het stilvallen van de traditionele Duits-Franse drijfas die de Unie al die jaren heeft voortgestuwd.
De ellende die nu dreigt te ontstaan, hebben de architecten van de recente uitbreiding, en vooral zij die deze Europese grondwet naar voren brachten, zelf opgeroepen. Door de gewilde vaagheid die de Europese kwesties altijd kenmerkt. Is dit nu een echte grondwet of niet? De hoofdopsteller van de tekst, de gewezen Franse president Valéry Giscard d’Estaing, vergeleek zijn werk met de taak in 1787 in Philadelphia volbracht door Thomas Jefferson en de overige Amerikaanse vaders des vaderlands.
Volgens anderen is die Europese grondwet geen echte grondwet maar een verdrag, zij het een grondwettelijk verdrag. Een halfje grondwet, een halfje verdrag, zeg maar.
Toch noemde de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer de grondwet ‘het geboortebewijs voor een enkele Europese staat, gebaseerd op een Europese grondwet’. In het Verenigd Koninkrijk verklaart de regering van premier Tony Blair dan weer dat die grondwet, waarvan de tekst honderden bladzijden beslaat, in detail ‘de grenzen van de Europese integratie vastlegt’.
Eigenlijk lijkt niemand nog te weten wat we met dit werkstuk aan moeten. De Engelse socialiste Gisela Stewart, die lid was van de Europese Conventie, schreef onlangs in een brochure dat het haar niet zou verbazen mocht de lectuur van de Europese grondwet bij de lezer tot krankzinnigheid leiden. Terwijl de Nederlandse premier Jan Peter Balkenende beweert dat wie de grondwet leest meteen ziet dat de Europese Unie er beter van wordt: ‘democratischer, transparanter en slagvaardiger’.
Over dat laatste heeft SP.A-voorzitter Steve Stevaert dan weer zijn twijfels. Hij wil daarom een aantal sociale rechten, zoals gezondheidszorg, in de Belgische grondwet laten vastleggen. ‘Omdat’, zo zei hij onlangs nog in een gesprek met De Standaard, ‘ik bang ben van een aantal hervormingen die Europa ons misschien zal willen opdringen.’
De lectuur van de Europese grondwet had voor de SP.A-voorzitter al het een en ander kunnen verhelderen. In een van de hoofdstukken gaat het over de volledige liberalisering van de Europese markt voor goederen en diensten. Waarmee, volgens exegeten van Europese teksten, een einde wordt gemaakt aan het beginsel dat voorzieningen als onderwijs en medische zorg kosteloos zijn. Vooral de kosten van de medische zorg wordt een van de nijpendste problemen van de komende decennia.
Het is daarom des te meer jammer dat uitgerekend Stevaert, door kartelpartner Spirit onder druk te zetten, een referendum over de Europese grondwet, die in welbepaalde gevallen voorrang heeft op de nationale wetgeving, onmogelijk heeft gemaakt.
Rik Van Cauwelaert
