Recordgiften maakten de ngo’s tot een machtige speler. Maar waarom kan het tsunamigeld nu niet voor Pakistan gebruikt worden?
In het zuidelijke deel van Banda Atjeh zitten veel ngo’s in grote huizen bij elkaar. ‘ Ngo City’ wordt de buurt door Indonesiërs genoemd. Sommige huizen zijn naar verluidt gehuurd van corrupte ambtenaren die rijk werden door smokkel en piraterij – want Banda Atjeh is altijd een piratennest geweest, letterlijk en figuurlijk. Volgens Kaat De Nijs, liaisonofficier van Artsen Zonder Grenzen, is er hier nu het grootste aantal ngo’s per vierkante kilometer ter wereld: ‘Er zijn er in elk geval meer dan in Pakistan, waar de nood nu toch groter is.’ Ruim 500 ngo’s zijn er na de tsunami neergestreken. Zelfs de apostelen van het omstreden Scientology kwamen aan relaxatie doen.
Het Belgische Artsen Zonder Grenzen (AZG) was zowat de eerste hulporganisatie om hier eind december vorig jaar aan te komen. AZG zond nadien meer dan 200 medewerkers, een van de grootste operaties ooit. De voorbije maanden werd de werking in de andere getroffen landen stopgezet, en ook in Atjeh worden de programma’s nu afgebouwd en geheroriënteerd. Kaat De Nijs: ‘De nadruk ligt nu vooral nog op psychosociale begeleiding. Een groot deel van de mensen kampt met trauma’s.’
Minder dan een week na de tsunami vroeg AZG het publiek al om géén giften meer te storten voor de slachtoffers, omdat er al te veel geld was voor hun noodhulpoperatie. Het geld bleef echter binnenkomen. Internationaal haalde AZG 110 miljoen euro op, terwijl 25 miljoen euro volstond voor de tsunami. Daarna werd besloten om aan de schenkers toelating te vragen om de giften voor andere crisissituaties te mogen aanwenden. De overgrote meerderheid ging akkoord. Slechts 1,1 procent van de gecontac-teerde mensen vroeg om hun giften terug te storten. Inmiddels werd al 76 miljoen euro van het tsunamigeld gebruikt voor andere probleemhaarden, zoals in Niger, Darfur en Pakistan.
Dit controversiële beleid werd niet door de andere organisaties gevolgd. Vijf Vlaamse ngo’s, die samen in het consortium Tsunami 12-12 zitten, haalden na een benefietshow 52,7 miljoen euro op. Daarvan is een derde nu uitgegeven. De overige 35 miljoen euro staan een jaar later nog altijd op de rekeningen, om de volgende jaren aan reconstructie en rehabilitatie te besteden. Het is volgens het consortium onmogelijk om budgetten over te hevelen, omdat de fiscale attesten voor de giften alleen voor tsunamihulp gelden. Maar zelfs al zouden ze het wettelijk kunnen, dan zouden ze het nog niet doen, aldus het Rode Kruis. Het Rode Kruis heeft onlangs wel beslist om uit het consortium te stappen.
Nooit eerder werden zoveel fondsen gemobiliseerd als voor de tsunami. Alleen al de ngo’s haalden wereldwijd meer dan vijf miljard dollar bijeen, wat hen tot een machtige speler maakt. Een van de problemen was dat het soms om noodhulporganisaties gaat, die weinig ervaring hebben met de structurele hulp op lange termijn die ze nu moeten leveren. Volgens een AZG-nota liep ook de coördinatie mank. Sommige regio’s kregen te veel hulp, andere niets. In sommige dorpen kregen de mensen zoveel kleren dat ze niet meer wisten wat ermee te doen. In één geval was AZG het achttiende medische team om die dag in een kamp voor ontheemden aan te komen. Veel veldhospitalen bleven schromelijk onderbezet.
‘Daarom leggen wij ons nu toe op gebieden waar de directe nood groter is, zoals in Pakistan’, zegt Kaat De Nijs. ‘Onze projecten moeten gebaseerd zijn op reële behoeften en niet op de nood om surplusfondsen uit te geven.’
