Dat Egypte wegzakt in een sektarische contrarevolutie is niet alleen mogelijk, dat is precies de bedoeling, schrijft columnist Issandr El Amrani.
Duizenden vragen kun je stellen over het geweld in Egypte. Waarom probeerde de politie net nu de sit-ins van de islamisten op te breken? Moest dat zo brutaal? En hadden de islamisten op voorhand al afgesproken om als wraak kerken en christenen aan te vallen, of zijn de politieke spanningen oncontroleerbaar de sektarische kant aan het uitgaan? Maar dé vraag waar het voor mij allemaal om draait, is: was deze escalatie zo gepland om een situatie te creëren die onvermijdelijk nog meer geweld uitlokt? Was deze spiraal van geweld het eigenlijke doel?
De demonstranten die op 30 juni op straat kwamen om het ontslag van de islamistische president Mohamed Morsi te eisen, hebben een fundamentele fout gemaakt door een coup van het leger te steunen. Vooral in het liberale kamp waren er mensen die – ten onrechte – dachten dat een gedeeltelijke terugkeer naar de oude orde onder leiding van de militaire top een kans bood om de ontspoorde democratische transitie te laten herleven. Die liberalen geloofden dat ze Egypte sneller zouden kunnen hervormen door de oude orde te omarmen dan door de islamistische Moslimbroeders van Morsi te laten voortregeren (en de economie om zeep te laten helpen). Het risico dat een deel van de oude machtshebbers weleens definitief terug kon komen, namen ze er dan maar bij.
Die visie ging ervan uit dat het land stapsgewijs zou veranderen, terwijl het leger voor de nodige politieke stabiliteit zorgde. Deze liberalen hoopten ook dat de islamisten zelf zouden inzien dat ze de slag verloren hadden, en dat men hen wel koest kon houden terwijl de nieuwe liberale orde zich installeerde. Dit is in essentie het verhaal waar ex-vicepresident Mohammed ElBaradei en zijn liberale kompanen in volle ernst in meestapten bij de staatsgreep van 3 juli, en wat zo velen buiten de politiek zo hard hoopten: niet het radicalisme van de revolutie, maar een wijzere, tolerantere orde in Egypte.
Helaas zijn diegenen die deze hoop koesteren, in de minderheid in het brede liberale kamp in Egypte. De meerderheid lijkt nu vooral te smaken dat ze een kans krijgen om de moslimbroeders te kraken, en gelooft dat andere islamisten niet anders kunnen dan kiezen tussen ook gekraakt worden, de nieuwe orde naar de mond praten, of zich stilzwijgend terugtrekken. Het gros van de economische en traditionele Egyptische elite blijkt tot die meerderheid te behoren. Net zoals de top van de veiligheidstroepen.
De afgelopen week ontstond een diepe verdeeldheid tussen hen en de alleen symbolisch belangrijke leden van de regering zoals ElBaradei, die afgelopen week ontslag nam. ElBaradei hoopte te onderhandelen met de Moslimbroeders, maar de elite wou met geweld de islamistische sit-ins opbreken, en dreef haar zin door. Omdat ze vinden dat de broeders het niet waard zijn om mee te praten, maar ook omdat ze wisten dat deze actie spanningen tussen de religies zou uitlokken, omdat hun aanhang geweld wenst, en omdat ze de islamisten zoveel mogelijk als criminelen willen neerzetten. Niet dat ze de islamisten stuk voor stuk tot de laatste man fysiek willen uitroeien, maar ze willen wel een situatie creëren waarbij de islamisten zelf ook voor geweld kiezen, zodat ze hun eigen politieke graf delven. De elite is zelfs bereid om dit geweld een hele tijd uit te zweten, desnoods met sporadische religieuze en terroristische aanvallen, omdat ze denkt dat dit haar positie zal versterken en haar de kans zal geven om de Moslimbroeders voorgoed uit de politieke arena te knikkeren. Sommigen geloven niet dat dergelijke contrarevolutionaire tijden anno 2013 nog kunnen terugkeren in Egypte. Zij hebben het mis. Het kan niet alleen, het is net de bedoeling.
ISSANDR EL AMRANI
1977: geboren in Rabat, zoon van een Belgische moeder en een Marokkaanse vader.
2000: gaat in Caïro wonen.
2003: sticht de veelgeprezen blog Arabist.net. Schrijft als columnist en analist voor de bladen Foreign Policy, The Economist, Financial Times en The Guardian.
