Alexei Navalny, Ruslands ferventste opposant, werd vorige week veroordeeld tot vijf jaar strafkamp, en vervolgens weer vrijgelaten. Uitstel is echter geen afstel.
Vorige week donderdag lag het epicentrum van de Russische politiek even in Kirov, een ingedommeld provinciestadje ten oosten van Moskou. Daar stond Ruslands bekendste blogger Alexei Navalny terecht, de onverschrokken criticus van de almachtige president Vladimir Poetin.
Op onverwachte wendingen hoefde niemand te rekenen. De aanklacht was naar goede gewoonte flinterdun en weinig overtuigend gefabriceerd. Navalny zou in 2009 een partij hout verduisterd hebben. Hij betaalt de prijs voor de populariteit die hij opbouwde met zijn blog, waarop hij corruptiezaken blootlegt die de machthebbers in nauwe schoentjes brengen. Vladimir Markin, woordvoerder van de Russische veiligheidsdienst FSB, gaf in een interview met de Russische krant Izvestija eerder dit jaar zelfs letterlijk toe dat Navalny’s kritiek op de autoriteiten de directe aanleiding was voor de aanklacht. ‘Als iemand de macht irriteert, neemt de belangstelling voor zijn verleden toe’, was zijn onthutsende verklaring.
En toch verliep het deze keer anders. Nauwelijks een dag na de veroordeling kwam het verrassende bericht dat Navalny zijn beroep thuis mag afwachten. Rechter Blinov had Navalny in zijn oordeel nog ‘een gevaar voor de maatschappij’ genoemd, maar een dag en vermoedelijk een telefoontje uit het Kremlin later bleek die overweging van geen tel. Een officiële reden voor de plotse clementie bleef uit. Vreesde het Kremlin de negatieve reacties uit het buitenland? Waren het de spontane betogingen die ’s avonds in Moskou uitbraken?
De vermoedelijke reden is een stuk prozaïscher. Begin september zijn er immers burgemeestersverkiezingen in Moskou. Die had Poetin in 2003 afgeschaft, in een poging om de machtsstructuren nog meer onder zijn controle te brengen. De huidige burgemeester Sergei Sobjanin, voormalig kabinetschef van zowel Poetin als Medvedev, werd nooit verkozen. In de zoektocht naar legitimiteit heeft Sobjanin geloofwaardige tegenstanders nodig. Navalny, die zich vorige week met de nodige moeite registreerde als kandidaat, lijkt daarvoor de geknipte tegenpartij.
Want ondanks zijn aanzien onder opposanten is de advocaat voor de meeste Russen een nobele onbekende. Zijn alomtegenwoordigheid op de sociale media staat in schril contrast met zijn volstrekte afwezigheid op televisie en in de populaire kranten, waarop de Russische staat een verpletterende controle uitoefent. Zelfs bij eerlijke verkiezingen – en die bestaan niet in Rusland – maakt Navalny geen kans om Sobjanin te verslaan. Wanneer zijn beroep vervolgens behandeld wordt, houdt niets de autoriteiten tegen om hem alsnog achter tralies te stoppen.
Jeroen Zuallaert
