1980. De economische crisis heeft zich in vijf jaar tijd razendsnel verspreid over heel de wereld. Het inzicht wint veld dat de crisis van structurele aard is. Ook in ons land. De werkloosheid is de laatste vijf jaar verdrievoudigd tot 320.000 en sluit terug aan bij de werkloosheidscijfers uit de jaren dertig. In het ACV beseft men dat deze economische crisis veel, zo niet alles te maken heeft met het economisch systeem en dat het zo niet verder kan. Op zijn congres in april 1980 kiest het ACV voor ‘een economie in dienst van mens en samenleving’. De analyse van het ACV is bijzonder scherp. Het kan niet aanvaarden dat ‘voornamelijk het kapitalisme zou blijven bepalen wat, hoe en waar geproduceerd en aangeboden zal worden, noch hoe de opbrengsten verdeeld zullen worden’. Het ACV wil ‘het kapitalisme middels een strategie van verandering muteren en uiteindelijk wegwerken’. Die strategie is de sociale markteconomie waarin de overheid de taak heeft de voornaamste hefbomen van het economisch leven, zoals het bank- en kredietwezen en de energiesector, te controleren en te oriënteren.
2008. Ondanks de invoering van talrijke nieuwe categorieën zijn de werkloosheidscijfers nooit meer onder de 320.000 van 1980 gedaald. In 2008 zijn er nog steeds 100.000 ‘echte’ werklozen meer dan in 1980.
Meer dan ooit illustreert de kredietcrisis dat onder het kapitalisme de lusten worden geprivatiseerd en de lasten gesocialiseerd. In eigen land werd de grootste bank Fortis met belastinggeld, met het geld van alle burgers en zolang de deal met BNP Paribas niet rond is, de facto een staatsbank.
Tegen beter weten in verdedigen sommigen nog steeds de ‘vrije’ markteconomie. Sterker nog, zij beweren dat net omdat de vrije markt niet genoeg speelde – wegens corruptie, zich niet aan de spelregels houden enz. – we in de huidige situatie zijn terechtgekomen. Daarom moet de boel nu eerst worden opgekuist (met ons geld) en dan kunnen we opnieuw beginnen. Maar deze keer correct, met nog betere spelregels en strengere sancties, enz. Wie gelooft deze mensen nog?
De strategie die het ACV in 1980 naar voren schoof, heeft duidelijk gefaald. Het is de hoogste tijd dat de discussie over welke samenleving wij willen opnieuw wordt gevoerd. Willen wij een kapitalistische samenleving waarin de (gigantische) winst (voor enkelen) op de eerste plaats komt, of willen wij een samenleving waarin de mens en de samenleving centraal staan? Waarop wachten de kleine en grote sociale bewegingen in ons land, voorop de arbeidersbeweging, om deze discussie op de dagorde te zetten? Of zullen we over 20 jaar moeten lezen dat we toen, nu dus, een unieke kans hebben gemist om een andere weg in te slaan?
door Jozef Mampuys
