Het minste wat je van Ray Chen kunt zeggen is dat hij een winnersmentaliteit heeft. De eerste laureaat van de Koningin Elisabethwedstrijd 2009 bouwde de voorbije jaren aan een carrière via een reeks zorgvuldig uitgekozen wedstrijden. In 2002 won hij de Australian National Youth Concerto Competition (hij was toen 13 jaar), in 2005 de Australische National Kendall Violin Competition. Belangrijk was zijn overwinning op de prestigieuze Yehudi Menuhin Violin Competition in 2008. In de jury zat de bekende violist Maxim Vengerov, die hem onder meer met het befaamde Mariinski Theatre Orchestra liet optreden. Chen speelde in meer dan 20 landen en deed zo unieke podiumervaring op. In 2009 won hij de Young Concert Artist Series in New York. Met een beurs van 5000 dollar lijkt die wedstrijd minder belangrijk, maar de winnaar krijgt er voor 3,5 jaar het gebruik van een Stradivarius, ‘The MacMillan’. En met die uitstekende viool nam hij dus deel aan de Koningin Elisabethwedstrijd. Geen toeval: in een van zijn weinige interviews vertel Ray Chen hoe hij voortdurend trachtte om zijn eigen viool als een Stradivarius te laten klinken.

Technisch viel Chen tijdens de KEW op als een uitzonderlijk violist. Zijn halve finale verliep ongeveer vlekkeloos en het verplichte nieuwe werk van Claude Ledoux bracht hij indrukwekkend. Opvallend was dat hij in plaats van de papieren partituur zijn laptop op de lessenaar zette. De cadenza’s (‘vrije’ passages zonder orkest, meestal bekende variaties van een beroemd violist) die Ray Chen tijdens het Mozartconcerto speelde, waren van… Ray Chen.

Voor de finale mocht Ray Chen als allerlaatste optreden. Hij speelde een sonate voor viool en piano van de Franse Belg César Franck, met grote aandacht voor het samenspel met de pianist en een en al expressiviteit, zowel in de muziek als in zijn houding. In het verplichte nieuwe werk, Agens van Eun-Hwa Cho, met een orkestbegeleiding vol percussie, liet hij zijn Stradivarius krachtig opklinken. De cadenza die hij speelde, barstte zo van energie dat even de vraag opkwam of Chen zich niet vóór het slot, het Vioolconcerto van Peter Tsjaikovski, aan het opbranden was.

De solist, met amper twintig de jongste van alle finalisten, bleek helemaal niet uitgeput, integendeel. Met een zo mogelijk nog grotere expressiviteit en zijn volle aandacht op het orkest bracht hij een speelse en toch krachtige (maar lichtjes onzuivere) Tsjaikovski die op een daverende ovatie werd onthaald.

Veel tevreden gezichten in Bozar toen hij als winnaar uit de bus kwam, dus. Wat niet betekent dat het verdict door iedereen kritiekloos werd aanvaard. Ray Chens grote expressiviteit, nog onderstreept door heftige armbewegingen, wordt soms ook beschouwd als bestudeerd en overdreven. Dat heeft hem, met verwijzing naar de bekende exuberante Chinese pianist, nu al de bijnaam ‘de Lang-Lang van de viool’ bezorgd.

Ray Chen wint 20.000 euro en het gebruik van de ‘Huggins’ Stradivarius. Bovendien kreeg hij ook de Canvas-Klara publieksprijs van 2500 euro. Op 16 juni geeft hij samen met de tweede (Lorenzo Gatto) en derde laureaat (Ilian Gârnet) een slotconcert in Bozar.

Een dagelijks verslag van de KEW en een slotbeschouwing vindt u nog steeds op knack.be.

Peter Vandeweerdt