In 1815 kwam alles met aanzien in de wereld bijeen in Wenen. Napoleon Bonaparte was naar het eiland Elba verbannen en in de hoofdstad van het Habsburgse Rijk zou de kaart van Europa worden hertekend. Het congres van Wenen sleepte zich achteloos en ijdel voort. ‘Le congrès danse’ noteerde de prins de Ligne, waarmee hij suggereerde dat het zich nauwelijks met ernstige zaken bezig-hield. Maar ondertussen ontsnapte Napoleon uit zijn ballingsoord en bracht hij in Frankrijk een nieuw leger op de been.
De Verenigde Staten hebben het ‘oude’ Europa niet meer nodig, sneerde de Amerikaanse minister van Defensie Donald Rumsfeld. Hij bracht met die rotopmerking enkele Europese hoofdsteden bijna tot razernij. Rumsfeld reageerde met zijn uitspraak vooral op de Duitse en Franse houding tegenover het conflict dat Wash-ington met Irak heeft. Berlijn en Parijs zijn, volgens Washington, hoe dan ook te veel met zichzelf bezig om oog te hebben voor de gevaren die in de wereld op de loer liggen.
Maar Rumsfeld wou ook zeggen dat er een ‘nieuw’ Europa bestaat, dat wel bij de tijd is en zich verantwoordelijk gedraagt. Dat zijn in de eerste plaats het Verenigd Koninkrijk en Spanje, maar ook landen zoals Polen, Hongarije en Tsjechië. Samen acht landen uit dat, volgens Rumsfeld, ‘nieuwe’ Europa ondertekenden vorige week een brief waarin ze vierkant achter George W. Bush en diens beleid ten aanzien van Irak gaan staan. De landen die niet werden gevraagd om de brief te ondertekenen, stonden er bij als gestrafte schooljongens.
Sinds de zogenaamde neoconservatieven, zoals Rumsfeld, in het spoor van Bush junior het Witte Huis heroverden, proberen ze met de regelmaat van een klok het Europese raderwerk te ontregelen. Ze willen een wereld waarin ze alles onder controle hebben. Ze gaan ervan uit dat een wereld waarin dat niet het geval is, voor Amerika gevaarlijk is. Als de Europese Unie zich niet bij alle richtlijnen uit Washington wil neerleggen, kan ze niet echt als een trouwe bondgenoot worden beschouwd. De Amerikanen zouden het daarom ook zoveel beter vinden als de EU en de NAVO gewoon samen vielen, dan hadden ze tenminste een voet in huis.
Van zijn kant had Europa het de voorbije jaren zo druk met de geplande uitbreiding dat het ook geen acht sloeg op andere ontwikkelingen in de wereld. Afgezien van Groot-Brittannië liet het zijn militaire apparaat verkommeren, zodat het op dat vlak toch afhankelijk blijft van wat de VS ter beschikking willen stellen. Dat blijft een dubbelzinnige situatie.
Samen met José Maria Aznar heeft Tony Blair in de Europese instellingen een offensief ingezet. Weg van het Rijnlandmodel. Weg van de idee dat de Unie op termijn een echte politieke federatie kan worden. Het opzet kan slagen omdat Duitsland een zwak moment kent. De motor van Europa sputtert al enige tijd. Met zware verkiezings- nederlagen in Neder-Saksen en Hessen is kanselier Gerhard Schröder zijn mandaat om te besturen eigenlijk zo goed als kwijt. Vooral Duitsland was bijzonder boos om de Amerikaanse sneer naar het ‘oude’ Europa. Maar het maakt tegenwoordig zelfs te weinig indruk om Polen, Tsjechië en Hongarije in het gareel te brengen.
De brief van de acht wijst op een barst in de Ronde Tafel van Europa. Die barst zou een breuk kunnen worden. Het is dan aan Berlijn, Londen en Parijs om samen uit te maken of de mooie Europese constructie niet te waardevol is om door chagrijnige neoconservatieven van over de plas kapot te laten schieten.
Hubert van Humbeeck
