‘Echte patriotten zitten niet in tenten’

© FOTO JEROEN OERLEMANS

Het Maidanplein, bakermat van het massale protest tegen de voormalige regering in Oekraïne, is schoongeveegd. Afgelopen zaterdag namen burgers van Kiev het heft in handen en ruimden het plein samen met gemeentewerkers grotendeels op. Intussen plannen de diehards nieuwe protesten: ‘In de herfst zijn we terug. Met velen.’

Ondanks de installatie van een nieuwe regering in Kiev – hét doel van de Maidanbetogers – bleven de barricaden rond Maidan overeind en hielden zo’n vierhonderd koppigaards maandenlang stand in hun tenten. Uit onvrede met de huidige regering en met de eis voor nieuwe, serieuze hervormingen. De stad Kiev zat erg verveeld met de resterende betogers – een bende losers volgens velen – die maar niet wilden vertrekken. Het grote plein waar deze winter Oekraïense geschiedenis werd geschreven, veranderde de laatste maanden stilaan in een toeristische attractie en herdenkingsoord voor de ruim honderd dodelijke slacht-offers van de opstand.

‘Alcoholisten en daklozen?’ Ludmilla Olejnik kijkt verontwaardigd. Ze is hoofd van het Maidan Mediacentrum, een groep activisten van het eerste uur die geen reden zien om Maidan volledig op te geven. We zijn een kleine week voor de grote schoonmaak. ‘We blijven hier omdat de Maidandoelstellingen nog niet zijn bereikt’, legt Olejnik uit. ‘In de nieuwe regering zitten nog steeds oudgedienden van Viktor Janoekovitsj (de president die in februari werd verdreven, nvdr). Jawel, er is een nieuwe president, maar in het parlement zitten nog steeds dezelfde oligarchen. Ze zijn van post gewisseld, dat is alles. Al 23 jaar houden ze elkaar de hand boven het hoofd. Daar moet eindelijk eens verandering in komen. Huidig president Petro Porosjenko heeft tot nu toe niets concreets gedaan om dat te bewerkstelligen.’

Olejnik en haar groep willen een aantal ‘échte hervormingen’, zegt ze. ‘Onder andere van de kieswet, zodat de komende parlementsverkiezingen, waarschijnlijk in oktober, op een rechtmatige manier verlopen. Ook de anticorruptiewet moet worden aangepast, want ons economisch model leent zich nog steeds prima voor allerlei gesjoemel. We stevenen intussen op een zware economische crisis af. Het parlement heeft een nieuwe begroting moeten opstellen van het Internationaal Monetair Fonds, dat opnieuw geld in Oekraïne pompt – ruim een miljard euro. Er zal zwaar gesneden moeten worden in de kosten. Daarbij zitten we midden in een oorlog. Dit land kan zich geen nieuwe revolutie veroorloven, dat wordt de doodsteek. Maar als er geen legitieme verkiezingen komen, zullen veel mensen hun toch al wankele geloof in de regering verliezen. En dan komen ze opnieuw de straat op. De revolutie op Maidan heeft mentaal heel wat veranderd bij de bevolking. We weten nu wat we kunnen teweegbrengen.’

Boze bewonersbrieven

Burgemeester Vitali Klitsjko, die in de winter talloze vurige pleidooien voor een nieuwe democratie hield op het Maidanplein, vertelde ons eerder in de week nog dat hij al heel lang aan het onderhandelen was met de actievoerders op Maidan en dat hij het stilaan beu werd dat ze hun biezen niet pakten. Afgelopen zaterdag hielp Klitsjko eigenhandig mee om het plein op te ruimen. Samen met een paar honderd gemeentewerkers en een aantal vrijwilligers braken ze de barricaden en alle tenten af. Zonder veel tegenwerk van de betogers. Die hielden zich opvallend kalm. Wat overbleef, was een leeg Maidan. Het podium staat er nog wel, net als de barricaden van de Istitutskayastraat en de foto’s van de gesneuvelden tijdens de rellen in februari.

‘Patriotten? Welnee. Echte patriotten zitten niet in tenten. De echte patriotten vechten op dit moment in het oosten van het land voor de onafhankelijkheid van Oekraïne.’ Met die opmerking maakte Klitsjko na de grote schoonmaak korte metten met de actievoerders van Maidan. ‘Ik heb zelf een emotionele band met Maidan. We hebben er revolutie gevoerd, geschiedenis geschreven. Maar de betogers van toen zijn inmiddels allemaal weg. Degenen die bleven hangen, hadden niets te maken met de originele actievoerders. Daarbij kreeg ik al wekenlang boze brieven van bewoners van Kiev. Ze vonden dat het stonk op Maidan, de ratten liepen er rond. Kortom, het was een schande voor de stad. Het werd hoog tijd om iets te doen. De meeste eisen van de actievoerders zijn ingewilligd. We hebben een nieuwe president gekozen en straks houden we parlementsverkiezingen. De achterblijvers op Maidan klaagden dat ik en andere overheidsmedewerkers niets hebben gedaan, dat we geen enkele verandering of hervorming gerealiseerd hebben. Het enige dat ik daarop kan zeggen, is dat het onmogelijk is om alles tegelijk voor elkaar te krijgen. We werken hard, er is geen tijd om in een tent te zitten, het is oorlog.’

Naar het oostfront

Meteen na de ontruiming liet de Pravy Sector, een extreemrechtse groep van Maidanactivisten, weten dat ze het een goeie zaak vonden dat de boel was schoongeveegd. De Pravy Sector zat zelf niet in tenten op het plein, ze huizen in een ves-tiging aan de winkelstraat Khreschatyk. ‘Ik ben het met Klitsjko eens, echte patriotten vechten momenteel aan het front’, benadrukt Taraz Usatenko, commandant van een Pravy Sectormilitie van ongeveer zeshonderd man. ‘Maar de oude bende die nog steeds in de regering zit, moet verdwijnen. Ik stel de overheid verantwoordelijk voor de oligarchen die ongestraft hun gang kunnen gaan. We houden bijna dagelijks demonstraties voor het parlementsgebouw, samen met anderen. De regering moet echt stappen ondernemen voor concrete veranderingen. Zaken die het volk dienen, niet hun eigen belangen.’

Het merendeel van Usatenko’s militie woont en werkt in Kiev. ‘Maar ruim tachtig jongens strijden aan het front in het oosten. Het leger kan alle hulp gebruiken, want veel soeps was het tot voor kort niet. Eerst accepteerde het leger ons niet, het vond ons veel te nationalistisch. Maar toen de militairen zagen hoe goed we waren aan de frontlijn, begonnen ze ons stilaan te appreciëren. Tegenwoordig vechten we in eenheden die onderdeel zijn van het Oekraïense offensief.’

Ook buitenlanders melden zich aan om met de Pravy Sector tegen de rebellen in het oosten te strijden. ‘Vanuit heel Europa’, bevestigt Usatenko. ‘Ze komen uit Frankrijk, Scandinavië, Duitsland, Nederland. Van Belgen heb ik geen weet. Maar ze doen het goed, die jongens uit Europa. Ze strijden mee voor democratie. Wij hebben echter nog een ander doel. We willen onze oude gronden terug, de gebieden die door Rusland zijn geannexeerd. Zoals de provincie Rostov en een deel van Voronezh. Deze gronden behoorden ooit tot Oekraïne. We willen ze terug, dat is een onderdeel van onze ideologie.’

Usatenko denkt dat Donetsk eind augustus bevrijd zal zijn. ‘Ik vermoed dat na de oorlog de oude garde in de regering onder druk zal verdwijnen. Maar we blijven waakzaam. Daarom ben ik hier. Ik ben arts van opleiding, maar heb jarenlang een restaurant gehad. Dat heb ik opgegeven, ik zet me voltijds in voor de Pravy Sector. Als er niets verandert, kunnen we over een paar maanden opnieuw in actie schieten.’

Olivier Vedrine, woordvoerder in Kiev van de Europese Commissie, denkt dat het initiatief voor een nieuw Maidanprotest weinig gehoor zal krijgen. ‘Waarom zouden mensen opnieuw de straat opgaan als er parlementsverkiezingen voor de deur staan? Ik denk dat de meeste Oekraïners het helemaal gehad hebben met grootschalige demonstraties. Iedereen verlangt naar vrede, naar rust en naar een snelle aansluiting bij de Europese Unie. De separatisten zullen vroeg of laat door de knieën gaan. Er wordt keihard gevochten in het oosten. We gaan nog een aantal zware weken tegemoet. Maar we zullen winnen, daar ben ik zo goed als zeker van. Op alle fronten. Ook die in Kiev.’

DOOR JOANIE DE RIJKE, FOTO JEROEN OERLEMANS

‘De revolutie op Maidan heeft mentaal heel wat veranderd bij de bevolking. We weten nu wat we teweeg kunnen brengen.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content