In het Sinjargebergte zijn de vrouwen strijdlustig: ‘We vechten voor onze waardigheid.’
Hun hoofdkwartier ligt in Kerse, op een eenzame piek in het Sinjargebergte. Een grote ruimte vol portretten van gesneuvelde medestrijders en van de Koerdische PKK-leider Abdullah Öcalan. Hier verblijven gemiddeld twintig Yezidi-vrouwen samen met enkele Koerdische bondgenoten om op adem te komen na gevechten tegen de Islamitische Staat. De verovering van de regio Sinjar in 2014 was een drama voor de Yezidi’s, een Koerdische geloofsgemeenschap die daar van oudsher woont. Maar de massale moorden, verkrachtingen en ontvoeringen betekenden ook een keerpunt voor de Yezidi-vrouwen. De Syrische Koerdische militie YPG nam het samen met de PKK op voor de zwaar belaagde Yezidi’s. In december 2014 werden onder leiding van de PKK en YPG de Sinjar Verzetseenheden (YBS) opgericht: groepen van Yezidi-strijders, onder wie ook vrouwen. Het was een doorbraak in de traditionele levensgewoontes van de Yezidi’s, waar de meeste vrouwen tot dan toe thuis bleven en trouwden met een man die hun ouders voor hen uitkozen.
Met de Verzetseenheden krijgen Yezidi-vrouwen de kans wraak te nemen op hun duizenden volksgenoten die nog altijd in de handen van de IS zijn. Maar het gaat ook om persoonlijke revanche: een aantal van hen is zelf ontvoerd geweest en wist te ontsnappen of werd vrijgekocht.
‘Er zijn in dit gebied door de eeuwen heen veel genocides geweest. We hebben dat altijd over ons heen laten gaan, we wisten niet dat we ons konden verdedigen’, zegt commandant Rapperin (38). Ze heeft de leiding over het hoofdkwartier in Kerse, maar staat ook regelmatig aan de frontlinie. ‘Toen de Peshmerga (Iraaks-Koerdische strijders, nvdr) kwamen, zeiden ze dat we ons niet hoefden te verdedigen. Zij zouden dat doen. Maar ze liepen weg. Zo is de chaos begonnen, met de genocide op duizenden Yezidi’s tot gevolg. De praktijken van de IS waren zo ongelooflijk bruut dat we gedwongen werden onszelf te verdedigen, het was uit pure nood. Dit is de allereerste keer in onze geschiedenis dat we ons leren verzetten. Het is dus allemaal relatief nieuw voor ons. Maar we leren snel en we zijn enorm gemotiveerd. We vechten voor onze zusters, moeders, dochters, buren en vriendinnen. Voor de eer van onze vrouwen. Voor onze gestorven vaders, broers en echtgenoten. Voor onze eigen waardigheid.’
De vrouwelijke Verzetseenheden zijn volledig autonoom. Ze bepalen zelf wat ze doen en waar. Ook veel Koerden uit Turkije, Syrië, Iran en Irak sluiten zich bij de Verzetseenheden aan. De Yezidi’s vechten zij aan zij met de PKK en de YPG aan de frontlinies rond de stad Sinjar. De Sinjar Verzetseenheden begonnen met 500 manschappen. De Iraakse regering – Sinjar viel voor de verovering van de IS onder Iraaks grondgebied – betaalde de Yezidische strijdkrachten in eerste instantie 800 dollar per maand. Door de snelle uitbreiding en de toename van het aantal vrouwen, moest het geld worden verdeeld. Nu krijgen strijders 400 dollar en administratieve krachten 300 dollar. Maar geld speelt bij de vrouwen geen rol, benadrukken ze keer op keer.
Wraak
De meest gedreven vrouwelijke Yezidi-strijders zijn degenen die zelf slachtoffer waren van de IS, of van wie de familie vermoord werd of nog altijd gevangenzit. ‘Ze willen niet weg bij de frontlijn’, horen we van hun collega’s in het stadje Sinjar die net terug zijn van de vuurlinie, een paar kilometer verderop. ‘Zo zeggen ze het letterlijk: we willen hier niet weg.’ Ze zijn zo kwaad dat ze weigeren te stoppen met vechten tot de IS zich terugtrekt.’
Armanj (20), Ronahi (25) en Howesta (20) zijn teruggekeerd van een offensief tegen de IS in het nabijgelegen dorp Wardya. ‘We hebben de IS nog maar net verslagen. In één week was het bekeken. Nu behouden we onze posities daar. We willen zo snel mogelijk aan de volgende herovering beginnen. Gerechtigheid is pas geschied als de IS volledig uit de regio verdreven is. Nu we Wardya opnieuw hebben ingenomen, is de drang om door te gaan nog sterker geworden. En toegegeven, wraak speelt absoluut een rol. Al mogen we van onze religie zulke gevoelens niet koesteren. Als we tegenover de IS staan, denken we aan de vernederingen, de massagraven en de verkrachtingen. De haat is groot. Heel groot.’
‘Als ik met het machinegeweer schiet, denk ik aan de mensen die verdwenen zijn, degenen van wie we niet weten of ze dood zijn of nog leven’, zegt Zeynep (21). ‘Op zo’n moment voel ik de haat oplaaien. Doden is verkeerd, dat besef ik. Maar dit is ons antwoord op hun genocide. Naast wraak is het ook een bevrijding.’
Training
De basistraining voor de Yezidi-vrouwen duurt twee maanden. Behalve militaire vorming, wordt ook aandacht besteed aan ideologie, gebaseerd op de van oorsprong marxistische principes van de Koerdische PKK en de YPG. Yezidi-vrouwen onder de 18 zijn toegelaten op de training, maar mogen niet vechten. De YPG is voorzichtig geworden na de internationale kritiek over minderjarige strijders die ze in dienst namen.
In het begin vonden de Yezidi-vrouwen het doodeng, vertelt commandant Rojada (41) in Sinjar. ‘We konden ons niet voorstellen dat we het gingen opnemen tegen de IS, de meest gevreesde terreurgroep ter wereld. Maar dat bleek niet te kloppen: tijdens de gevechten merkten we dat het gewone stervelingen waren, net als wij. Ook zij gaan dood. Wij stonden in een rij en schoten allemaal tegelijk. En ze vielen neer aan de andere kant, of renden weg. Tot onze verbazing.’
Ideologie
De Yezidi-vrouwen vechten naar eigen zeggen niet alleen om hun eer te wreken, ze willen ook hun eigen vrijheid ontwikkelen. ‘Sommige meisjes komen naar de YBS om van huis weg te zijn’, zegt Deniz (30). ‘Ze willen niet langer meegaan in het pad dat hun ouders hebben uitgestippeld met een man, kinderen en een leven aan het aanrecht. Dat is een revolutie in onze conservatieve samenleving. We geloven in gelijkheid, mannen en vrouwen zijn evenwaardig. Een aantal van ons is getrouwd, maar het merendeel is vrijgezel en totaal niet bezig met een man.’
Europese vrouwen zijn helemaal niet zo vrij, klinkt het strijdvaardig. ‘Ze willen voldoen aan het schoonheidsideaal en wringen zich in bochten om slank te blijven. Wij zijn gewoon wie we zijn; te nemen of te laten.’ Over de hoofddoek van de moslima’s zijn ze nog minder te spreken: ‘Een hoofddoek is volkomen fout. Een verzinsel uit de religie. Van nature is de mens niet gesluierd. We hebben haar gekregen om ons mee te bedekken, niet om het te verstoppen.’
‘Een aantal van ons is getrouwd, maar het merendeel is vrijgezel en totaal niet bezig met een man.’
