Er wordt voor gepleit om mensapen het recht te geven niet in proeven te worden gebruikt.

Sinds bekend werd dat aids van de chimpansee de sprong naar de mens heeft gemaakt en dat de chimpansee weerstand heeft tegen vele ziekten die de mens teisteren, is het welzijn van deze mensaap in gevaar. Nadat een artikel in Nature het verband tussen chimpansees en aids had aangetoond, werden plannen gesmeed om grootschalig onderzoek te doen naar het voorkomen van het virus in de natuur. Het was aanvankelijk de bedoeling om een groot aantal wilde chimpansees te vangen en in kooien te stoppen, maar dat onzalige plan lijkt intussen gelukkig afgevoerd – alle mensapen zijn bedreigd in hun voortbestaan.

Het vakblad Emerging Infectious Diseases stelde wel voor om wilde chimpansees en andere apen in te schakelen in een soort monitoringprogramma voor ziekten van de mens. Dit in de veronderstelling dat vele aandoeningen van de mens ook bij apen voorkomen. Het belangrijkste argument was dat niet alleen mensen maar ook bedreigde apenpopulaties baat zouden kunnen vinden bij de mogelijke resultaten van het project.

De vaststelling dat chimpansees aids kunnen krijgen, leidde ertoe dat meer dan honderd exemplaren bewust met het virus werden ingespoten. Er zijn plannen om nog meer dieren te besmetten. Tot grote woede van de dierenverdedigers. Geen wetenschapper zou het in zijn hoofd halen een mens met een dodelijk virus in te spuiten, dus waarom zou het dan wel voor chimpansees kunnen, onze nauwste verwanten? Het vakblad Science publiceerde een brief ondertekend door vooraanstaande wetenschappers die zich uitspraken tegen proeven op chimpansees, onder meer omdat ze nooit tot een bruikbaar vaccin voor de mens zouden leiden. De apen reageren anders op de ziekte dan de mens.

In combinatie met de vaststelling dat chimpansees veel ‘menselijker’ zijn dan werd aangenomen, leidde dit schrijven tot een aanwakkering van het debat over rechten voor mensapen. Chimpansees en andere mensapen hebben (een vorm van) zelfbewustzijn, persoonlijkheid en de capaciteit om sterke emotionele banden te vormen. Dus moeten ze ook bepaalde rechten kunnen krijgen. Het blad New Scientist berichtte over pogingen om mensapen het juridisch verdedigbare recht te geven niet te worden gebruikt in medische experimenten. Een advocaat zou voor een chimpansee naar de rechtbank kunnen stappen om te pleiten tegen de experimenten. Momenteel wordt druk gelobbyd bij de Verenigde Naties om een verklaring over de rechten van mensapen door te drukken.

Tegenstanders van deze stappen beweren dat de “mensachtige kenmerken” van apen overdreven worden om politieke redenen. Dierenwelzijn ligt nu eenmaal goed in de markt in de westerse wereld.

Dirk Draulans