De toenadering tussen Kroatië en Servië is slechts schijn. Wat voeren de presidenten Tudjman en Milosevic dan in het schild ?

DE VOORBEREIDING van de verkiezingen in Bosnië komt op kruissnelheid. En de presidenten van de buurstaten, Franjo Tudjman van Kroatië en Slobodan Milosevic van Servië, kijken met argusogen toe. Want hun politiek gewicht zou afnemen, mocht de score van de door hen gesteunde nationalistische partijen in die stembusgang tegenvallen. Ze vervullen immers een sleutelrol bij het afdwingen van vrede in Bosnië zolang hun notering niet zakt op de internationale scène en bij het landelijk kiespubliek. De twee spannen zich dus in om de kiesuitslag van van 14 september te beïnvloeden, zonder de internationale gemeenschap op stang te jagen. Een ingewikkelde opgave, met de Amerikaanse adem in hun nek.

Tudjman en Milosevic worden geacht verdachten van oorlogsmisdaden naar het Joegoslavië-Tribunaal in Den Haag te sturen. Maar als ze het doen voor het plebisciet, verliezen de Kroatische Democratische Unie van Tudjman in Hercegovina en de socialisten van Milosevic in de Servische deelstaat het vertrouwen van hun kiezers. Tudjman moet ook de Kroatische para-republiek Herceg-Bosna doen ontbinden, om de andere deelstaat in Bosnië (de Moslim-Kroatische Federatie) uit het papier van het vredesverdrag te kunnen wikkelen. Wat zoveel betekent als de Hercegovijnse lobby in Kroatië een slag onder de gordel verkopen.

MOBILOFOON.

Om hun medewerking aan de voorbereiding van de verkiezingen in Bosnië te showen en tegelijk lastige verplichtingen te omzeilen, voerden Milosevic en Tudjman een schijnmanoeuvre op. Ze hervatten het proces van normalisering van de betrekkingen tussen Servië en Kroatië. Zo hopen ze hun bijdrage tot de stabilisering in de regio te demonstreren en de druk te verlichten die ze zich met het (gedwongen) ondertekenen van het vredesverdrag voor Bosnië op de hals haalden.

De twee ontmoetten mekaar op 7 augustus in Vouliaghmeni, bij Athene, gechaperonneerd door de Griekse premier Kostas Simitis. De samenkomst werd twee weken in het geheim voorbereid. Toen een bezoek van de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken John Kornblum aan Belgrado diende uitgesteld, dachten waarnemers in de Joegoslavische hoofdstad : Milosevic wil duidelijk maken dat hij niet altijd beschikbaar is. Volgens Griekse media belde de Amerikaanse bijzondere gezant Richard Holbrooke echter Milosevic gedurende het onderhoud met Tudjman, via de mobilofoon. Wat velen deed besluiten dat Washington aanzette tot een ontmoeting tussen de twee dictators of minstens de indruk wil wekken betrokken geweest te zijn bij de opzet van hun samenkomst.

Milosevic verbleef op een pas gekocht jacht, schreef The Financial Times. Het lag aangemeerd in Hydra, een favoriete plek van reders en rijken, die zes dagen onder speciale politiebewaking stond. Tudjman kwam met zijn presidentiële Boeing aangevlogen vanuit Brioni, het eiland waarop voormalig Joegoslavisch president Tito ’s zomers verbleef. De luxe die beiden tentoonspreidden, en die afsteekt bij de armoede van hun bevolking, overschaduwde de verslagen over de gesprekken in Vouliaghmeni.

Die verslagen bevatten een lijst van open vragen en conflictpunten tussen (Nieuw-)Joegoslavië en Kroatië, plus conventionele formules. De twee kwamen dus niet verder dan een inventaris van vraagstukken.

GEEN MIRAKEL.

Amerikaans buitenlandminister Warren Christopher drong inmiddels aan op de medewerking van drie presidenten Milosevic, Tudjman en Alija Izetbegovic (Bosnië) aan het welslagen van de Bosnische verkiezingen. Volgens de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa kan de aanloop naar 14 september worden verbeterd. Heikele punten zijn : het vrij verkeer van personen, de terugkeer van vluchtelingen naar de dorpen waar ze kunnen stemmen, de persvrijheid en de verwijdering van verdachten van oorlogsmisdaden de volksservische leider Radovan Karadzic en zijn generaal Ratko Mladic op kop.

Christopher maande Tudjman een overeenkomst met Moslim Izetbegovic te sluiten over het opdoeken van Herceg-Bosna. Hij maakte duidelijk dat de politieke achting voor de drie afhangt van hun inspanning om het vredesverdrag van Dayton toe te passen.

De verkiezingen in Bosnië zullen echter geen mirakel opleveren. Moslims, Serviërs en Kroaten vochten voor een eigen identiteit en zullen niet op slag democraten, liberalen of socialisten worden. De overgrote meerderheid van stemmen zullen gaan naar nationalisten die, na vier jaar oorlog en lijden in het land, wijzer zijn geworden en de vrede zullen handhaven.

Daarna staan Servië en Kroatië op de agenda, waar Milosevic en Tudjman aan de macht willen blijven. Hun strategie bewijst dat de oorlog voorbij is, maar dat de Balkan onstabiel blijft.

Branislav Milosevic

Milosevic (links) en Tudjman (rechts, naast de Griekse premier Simitis) spraken voor het eerst met mekaar af sinds 1991, toen ze de aanzet gaven tot de Joegoslavische oorlog.