Dirk Draulans
Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

De Antwerpse Zoo neemt het niet altijd nauw met de elementaire rechten van haar dieren.

Toen ex-dierenverzorger Mark Schoonvliet van de Antwerpse Zoo onlangs naar de media stapte met minder fraaie verhalen over de manier waarop de zoo haar mensapen behandelt, pakte de zoodirectie ter verdediging ongegeneerd uit met het voorspelbaarste aller argumenten: Schoonvliet was gefrustreerd en wilde zich wreken. Dat de man wekenlang’s nachts onbezoldigd bij een zwangere orang-oetan had gewaakt, was ze blijkbaar vergeten – zoowerknemers beperken zich bij dit soort klusjes meestal tot het opstellen van een beurtrol voor studenten en vrijwilligers.

Schoonvliet had zelfs een vriendin ingeschakeld om de aanstaande moeder de beginselen van borstvoeding aan te leren. Na de geboorte van het aapje verspreidde de Zoo naar goede gewoonte een triomfantelijk persbericht. Maar de verantwoordelijken keken amper naar de moeder om, ondanks Schoonvliets aandringen – verzorgers genieten geen aanzien in de strakke zoohiërarchie en mogen geen initiatieven nemen. Het aapje stierf, omdat de moeder zich in haar isolement verveelde. De zooverantwoordelijken maakten zich er intern vanaf met de laconieke mededeling dat er al genoeg orang-oetans in gevangenschap leven.

TE LELIJK OM NAAR TE KIJKEN

Moderne dierentuinen pakken graag uit met mooie boodschappen. Zij zetten kweekprogramma’s op van bedreigde diersoorten, en afficheren breed de onverdroten inspanningen die zij leveren om het de dieren zo aangenaam mogelijk te maken. De Antwerpse Zoo sponsort zelfs een universitaire lessenreeks over dierenwelzijn. Helaas zijn de mooie principes blijkbaar vooral van kracht zolang een dier zichtbaar is voor het publiek. Achter de schermen wordt het een paria.

De chimpansee Maaike, die Gaiaboegbeeld Michel Vandenbosch in 1985 tot zijn eerste actie als dierenbeschermer bewoog, zit al twintig maanden eenzaam en zonder enige vorm van vertier te verkommeren in een klein hok, omdat ze als gevolg van een huidziekte “te lelijk” was bevonden om te worden tentoongesteld. “Een scène zoals in de vreselijkste privé-dierentuin”, zegt Vandenbosch, die het dier na lang aandringen te zien kreeg. “De zogenaamde quarantaineboeg van de Zoo is niet meer dan een oude konijnenkoterij.”

De chimpansees Flip en Arnold zitten respectievelijk bijna dertig en zeven jaar zonder verstrooiing in kleine hokken op het domein van Planckendael. Ze mochten de jongste jaren zelfs geen daglicht zien – de Zoo wilde niet dat iemand de dieren opmerkte. Toen de apen twee weken geleden eindelijk “bezoek” konden krijgen, waren de ramen vrijgemaakt, lagen er kokosnoten in de hokken, en beschikten de dieren over dubbel zoveel ruimte als vroeger – de oorspronkelijke krappe behuizing was een maatregel om te besparen op kuiswerk.

Chimpansee Tony werd twee jaar geleden getransfereerd naar een derderangszoo uit het Oostblok. Maar toen een organisatie aanbood om de twee enige overlevende dolfijnen – Iris en Ivo – uit het te kleine bassin van de Zoo gratis naar een rehabilitatiecentrum over te brengen, wees de directie dit voorstel hautain van de hand. De dieren verblijven nu in een Duitse zoo.

Ook met “minder intelligente” dieren wordt gesold. Mannetjesbavianen voor wie geen plaats is in de publieksgroep, verzeilen achter de schermen in kooien waarin ze zich amper kunnen bewegen – een aap hangt de helft van de tijd ondersteboven in zijn hok. Toen de Zoo de zebra’s uit de collectie door een zeldzamer ondersoort met dunne strepen wilde vervangen, werden de aanwezige dieren gedood en aan de leeuwen gevoerd. In Planckendael werd jarenlang een nest vosjes geboren, die aan het einde van het bezoekersseizoen afgemaakt werden, omdat er geen plaats was voor de diertjes. Jonge vosjes waren wel een publiekstrekker.

De Zoo is zich van zijn achilleshiel bewust. Medewerkers krijgen verbod om rechtstreeks met de media om te gaan. Alle binnenkomende post wordt geopend en gecontroleerd. Toen een verzorgster een tekst van een dierenrechtenorganisatie ontving, werd ze bij de directie op het matje geroepen.

De acties van Schoonvliet en de interventies van Vandenbosch noopten minister van Landbouw Karel Pinxten (CVP), bevoegd voor dierenwelzijn, tot een reactie. Vorig jaar verscheen een koninklijk besluit over het dierenwelzijn in dierentuinen en parken, dat binnenkort met een ministerieel besluit wordt verfijnd. Dierentuinen moeten dit jaar officieel erkend worden als conform de nieuwe reglementering. De minister vroeg zijn administratie bijgevolg om een dringend rapport over het mensapenprobleem van de Zoo. “Ook de Antwerpse Zoo moet zich schikken naar de nieuwe welzijnsnormen”, zegt Pinxtens kabinetschef Piet Van Temsche. “Op basis van het rapport zullen wij de Zoo eventueel aanmanen om haar infrastructuur bij te sturen.”

De zoodirectie ziet de bui ongetwijfeld hangen, en praat ineens concreet over een betere behuizing van de chimpansees, aan de hand van voorstellen die dierenverzorgers jaren geleden indienden. Zo zal “wraakengel” Schoonvliet uiteindelijk meer voor het welzijn van zijn dieren gerealiseerd hebben dan de meeste andere zoowerknemers.

Dirk Draulans

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content