De Amerikaanse economie maakt een sprongetje, en Europa verwacht de ommekeer in de late lente. Maar het gaat te traag om de Belgische regering begrotingszorgen te besparen.
Het nieuws is niet bepaald opbeurend. In Zaventem gaat de ooit geprezen chipverpakker CS2 failliet; in Waregem staat wever Sofitex (Sofinal-Cotesa) van de voormalige patronale leider Benoit Devos op de rand van de afgrond; de Antwerpse digitale kleurendrukpersbouwer Xeikon, destijds een beurslieveling, maakt er een (troebel) einde aan; de federatie van de metaal- en technologiewerkgevers Agoria kondigt aan dat er achtduizend banen worden geschrapt en de vooruitzichten in de confectiesector zijn ook allesbehalve positief.
Terecht kondigde de paars-groene regering onlangs dan ook aan dat de economie voortaan haar absolute prioriteit is. Ze presenteerde in dat verband de Sociaal-economische Prioriteitennota 2002-2003, een soort aanvullende regeringsverklaring. Premier Guy Verhofstadt (VLD) heeft daar nu de tijd voor en zijn hoofd staat ernaar. Hij is immers van het belastende Europees voorzitterschap verlost. Maar de premier verdoet zijn tijd met het beslechten van ministeriële ruzies over reflecterende nummerplaten, over opvangplaatsen voor jonge delinquenten, over Vlaamse aanmoedigingspremies voor werknemers met tijdskrediet… En hij vindt het bij zijn prestige passend om aanwezig te zijn op het World Social Forum in het Braziliaanse Porto Alegre – waar hij duidelijk niet welkom was – en op het World Economic Forum, de naar het Waldorf Astoria in New York uitgeweken Davos-conferentie, waar hij niet opviel tussen de politieke en economische wereldleiders.
Ondertussen zit de regering met een begrotingsprobleem. Zij rekent dit jaar voor haar belastinginkomsten en sociale uitgaven op een economische groei van 1,3 procent. Die is er niet. De Europese ministers van Financiën waarschuwen dat België te optimistisch is over de hervatting van de groei in de tweede helft van het jaar. Optimisme is gewettigd, want de economie kruipt uit het dal. In het laatste kwartaal van 2001 ging die er nog op achteruit, maar het lopende kwartaal lijkt positief te worden. Alleen is de regering te enthousiast. Geen enkele economist verwacht over het hele jaar een grotere groei dan 1 procent. Een begrotingscontrole met besparingsmaatregelen is onafwendbaar. Paars-groen moet ermee leren leven dat het economisch pas goed wordt tegen het einde van deze regeerperiode: in het voorjaar van 2003, als de politiek zich opmaakt voor de verkiezingen.
EEN ZWALUW MAAKT DE LENTE
Het goede nieuws moet uit de VS komen, en dat doet het ook. De Amerikaanse economie is aan het groeien. Alan Greenspan, de voorzitter van de centrale bank Federal Reserve, heeft het gezegd: ‘Het uitzicht op economisch herstel is veelbelovend.’ Maar de onfeilbaar geachte goeroe van iedereen die met geld bezig is, houdt een slagje achter de hand. Het risico van een nieuwe, kleine dip is niet helemaal uitgesloten, al is het maar omdat de consumenten in de States zo diep in de schulden zitten. De kans op een positieve evolutie is echter groter dan op een negatieve evolutie. Om dat te bewijzen, liet de Fed, die de economie het afgelopen jaar met elf renteverlagingen oppepte, de basisintrest vorige week ongemoeid. De aandelenbeurzen reageerden haast euforisch.
Intussen is het Amerikaanse begrotingsoverschot weggesmolten. Dat is het gevolg van de grote belastingverlaging die George W. Bush doorvoerde om de economie te stimuleren (en omdat het de Republikeinen op ideologisch vlak ligt). De president kan nu herademen. Na stilstand en achteruitgang groeide de economie in het afgelopen kwartaal met 0,2 procent op jaarbasis. Bescheiden inderdaad, maar bij dit soort dingen maakt de eerste zwaluw de lente wél. De consumenten kopen weer meer – woningen en auto’s zijn in trek -, ondernemingen kunnen hun voorraden verkopen en het aantal aanvragen voor werkloosheidsuitkeringen daalt.
De VS lijken de crisis van 11 september economisch te hebben verteerd. Over enkele jaren zal de terroristische aanslag op de Twin Towers, die de wereldeconomie aan het wankelen zou hebben gebracht, nauwelijks nog in de economische statistieken terug te vinden zijn. In elk geval veel minder dan de sterke daling van de aandelenkoersen op de beurzen sinds maart 2000, die de gezinnen heeft verarmd en de consumptie heeft afgeremd. Nu wordt de wereldeconomie weer gesmeerd door de Amerikaanse gezinnen die gretig geld uitgeven.
Veel overtuigender dan allerlei statistieken is het verrassende nieuws dat Amazon.com, de grootste internetwinkel ter wereld, voor het eerst in zijn bestaan winst heeft gemaakt. Hét symbool van de in elkaar gezakte dotcom-economie, dat onder meer boeken, cd’s en geschenkartikelen via de elektronische snelweg verkoopt, had de voorbije zeven jaar niet minder dan 3,28 miljard euro verlies gemaakt. Die prille winst, dat is het begin van het economische herstel.
Ook in België is het consumentenvertrouwen in januari gevoelig toegenomen. Nu gaat ook de conjunctuurbarometer van de Nationale Bank, die een beeld geeft van de verwachte economische ontwikkeling, duidelijk verder omhoog. Het vertrouwen van de ondernemers ligt al een stuk hoger dan in september, toen de barometer een dieptepunt bereikte. Vooral de handelsbedrijven zijn optimistisch, de verwerkende nijverheid krijgt weer moed. Als er van de economische heropleving in de praktijk nog niet veel valt te merken, is die toch al in de hoofden aanwezig.
Duitsland, waar de werkloosheid dramatisch blijft stijgen en de regering noodgedwongen over de Europese alarmdrempel voor het begrotingstekort gaat, put moed uit de klim van de Ifo-conjunctuurbarometer. Dat die locomotief weer snelheid blijkt te nemen, is goed nieuws voor heel Europa: Duitsland vertegenwoordigt eenderde van de totale economie van de eurolanden.
DE EURO KRIJGT EEN APPELFLAUWTE
Het zijn, voorlopig althans, slechts schuchtere signalen. Er zijn nog weinig harde aanwijzingen voor een echte heropleving in de eurozone. De economische analisten zijn vrij eensgezind: de Europese economie is later ingezakt dan de Amerikaanse, het herstel zal dan ook later volgen. Voor de hand liggend natuurlijk, want beide economieën beïnvloeden elkaar. Al heeft Europa het nadeel dat de VS nog altijd zwaarder wegen. De Europese conjunctuur zal maar echt verbeteren als die in de States volledig is hersteld. Verwacht wordt dat het keerpunt ergens tussen april en juni zal liggen.
De grote Europese landen Duitsland en Frankrijk, zenuwachtig als ze zijn in de lopende verkiezingsperiode, argumenteren dat de economie nog te zwak is om op eigen kracht te herstellen. Zij dringen bij de Europese Centrale Bank aan op een economiestimulerende renteverlaging. Daar hebben ECB-voorzitter Wim Duisenberg en zijn centrale bankiers echter geen oren naar. De enige zorg in Frankfurt blijken de hoge looneisen van de werknemers te zijn, waardoor de inflatie niet onder de norm van 2 procent dreigt te geraken.
Bovendien wordt de Europese Centrale Bank geplaagd door de nieuwe verzwakking van de euro. Een ramp is dat niet – integendeel, het versterkt de Europese concurrentiekracht op de wereldmarkten -, maar het is moeilijk om dat uit te leggen aan de zowat 250 miljoen mensen die hun vertrouwde geld voor de nieuwe eenheidsmunt omruilen. De afkalving van de euro is een gevolg van de algemene verwachting dat de Amerikaanse economie snel zal herstellen, wat de dollar versterkt. De euro staat nu op zijn laagste koerspeil tegenover de dollar sinds juni vorig jaar. De bankanalisten zijn in twee kampen verdeeld: het ene verwacht een verdere daling van 0,86 tot 0,70 dollarcent voor een euro en het andere voorspelt dat de euro vrij snel sterker zal zijn dan de Amerikaanse munt.
Japan, de derde economische grootmacht in de wereld, wordt ondertussen haast vergeten. Maar ook daar is de situatie barslecht. Er is geen spoor van economische beterschap, ondanks dat mensen bij de banken gratis geld kunnen lenen om te investeren of te consumeren. In het land van de rijzende zon zakken de prijzen voor het derde jaar op rij. Dat zet de consumenten niet aan tot kopen, zij wachten op nog lagere prijzen. Een echte deflatie dus. De werkloosheid is in een halve eeuw tijd nooit zo hoog geweest. Het Japanse leed besmet heel Azië. Net zoals aan de andere kant van de wereld het debacle van Argentinië heel Latijns-Amerika treft.
Guido Despiegelaere
De Europese ministers van Financiën waarschuwen dat België te optimistisch is over de hervatting van de groei.
