Er is veel kritiek gekomen op de inzet van een paragnost in het Dutroux-onderzoek. Maar Jean Dierkens bijt thans van zich af.
Het bericht dat het identificatieteam van de rijkswacht (DVI) voor de graafwerken in Jumet een beroep deed op een paragnost, werd twee weken geleden bijna eensgezind gelaakt. Het is een klassiek gegeven, zeker in zaken van vermissing, dat wanhopige mensen opgezocht worden door helderzienden, wichelaars en andere orakels die hun diensten aanbieden, al dan niet tegen astronomische betaling. In het verleden placht de rijkswacht deze tips naar het rijk der fabelen te verwijzen. Maar nu slaat de pendel in de andere richting. Nu worden paragnosten als getuigen beschouwd, ook al is de waarneming van deze getuigen niet bepaald objectief te noemen. Het DVI-team heeft vorig najaar een paragnostencel opgezet, die de binnenkomende tips moeten filteren en de beste mediums selecteren. Alvast één Frans medium doorstond al de proeven en waarde al rond over de omgewoelde mijnterreinen van Jumet.
Op een parlementaire vraag van PS-senator Philippe Mahoux, die vond dat deze praktijken lijnrecht indruisen tegen de wetenschappelijke aanpak van de politie en dat ze de geloofwaardigheid van het onderzoek aantasten, antwoordde justitieminister Stefaan De Clerck (CVP) voorzichtig : ?Ik wil het gebruik van mediums in gerechtelijke onderzoeken niet a priori uitsluiten?. Volgens professor Wim Betz, secretaris van Skepp (Studiekring voor kritische evaluatie van pseudowetenschappelijke en paranormale beweringen) maakt de rijkswacht zich ?onsterfelijk belachelijk? en kan men dan beter ook piskijkers raadplegen en waarzeggers in de assisenjury zetten. Het meest verontrustende vindt hij dat alle hokuspokus daardoor officieel gelegitimeerd wordt, wat een enorme reclame betekent, zodat nog veel meer radelozen door kwakzalvers zullen worden getild.
De boodschap is immers dat er weliswaar slechte, maar ook goeie mediums zouden zijn, want de rijkswacht heeft twee academici aangesteld om hen te selecteren, waardoor een soort officieel kwaliteitslabel wordt toegekend. Zoals de vader van de vermiste Elisabeth Brichet in een krant zei : ?Het is mijn laatste hoop. Omdat dit medium uit Parijs door twee professoren werd uitgezocht op basis van wat hij al verwezenlijkt heeft.? In de zaak-Brichet werd overigens eerder, na paragnostische aanwijzingen, al vergeefs gegraven in Belgrado. De ouders van Julie en Mélissa werden door ruim tweehonderd paragnosten gecontacteerd, en Paul Marchal door een tachtigtal, zonder dat één tip ook maar in de buurt van de uiteindelijke vindplaats kwam. Enkele weken geleden werd aan alle ouders gevraagd om een originele foto of ongewassen kledingstuk voor paragnostisch onderzoek af te staan.
De Bergense professor Jean Dierkens, die al haast zijn hele leven met zogenaamde psi-fenomenen begaan is, is door de rijkswacht nu verzocht om het paranormale onderzoek in goede banen te leiden. Dierkens heeft zelf paragnostische gaven, en zijn vrouw is zelfs een heus medium. Hij was de voorbije weken nog het meest gegriefd door de commentaar van zijn gewezen ULB-collega Anne Morelli. Die zei dat de inzet van figuren zoals Dierkens, onder het mom van ?geen enkele mogelijkheid uitsluiten?, een zware ?bekentenis van onmacht? is. En baat het niet, schaadt het niet maar het natrekken van de tips zorgt wel voor tijdverlies. Anne Morelli : ?Meneer Dierkens gelooft diep in lepels die kunnen vliegen en meubels die kunnen bewegen. Hij is helemaal vrij om daarin te geloven, maar vandaag betrekt hij daar de hele maatschappij in.?
Een verbolgen Jean Dierkens kwakt een zak grillig verbogen lepeltjes en vorken op tafel.
JEAN DIERKENS : Als professor Morelli beweert dat deze lepeltjes, die u hier kan zien en voelen, niet bestaan, dan zit zij zelf met een probleem. Mevrouw Morelli, die door academici uitgelachen wordt, is vrij om te geloven dat meubels niét kunnen bewogen worden door psychokinese. Maar ikzelf heb deze fenomenen toevallig wel dertig jaar bestudeerd, ik heb zowel waarnemingen op het terrein gedaan als experimenten in het laboratorium. Dertig jaar geleden luisterden de studenten nauwelijks naar mij, maar de laatste jaren waren ze één en al oor. Dat is toch een belangrijke evolutie. Maar het blijft onbegonnen werk om een polemiek met de sceptici aan te gaan, want dan is alle sereniteit weg.
Het feit dat de maatschappij nu in deze kwestie betrokken wordt, is trouwens niet mijn zaak, maar die van de rijkswacht, die mij als expert heeft ingeschakeld. De rijkswacht heeft in oktober besloten een team op te zetten dat de paranormale aanwijzingen zou filteren en onderzoeken. Bij de selectie sluiten wij bij voorbaat die oplichters uit die hoge geldbedragen durven te vragen én ook die kandidaten die duidelijk aan een of andere vorm van waanzin lijden. Hier ligt, bijvoorbeeld, een brief van iemand die schrijft : ik bezit uitzonderlijke hersencellen, en ik wil dat u daarvan een attest opmaakt, want in Amerika is dat veel geld waard. Die wordt automatisch uitgesloten.
De meer serieuze paragnosten en mediums worden door ons uitvoerig ondervraagd, en wij observeren hen tijdens seances. De ene is beter in vermiste kinderen, de andere in verloren katten : er is een zekere specialisatie. Zij mogen van tevoren zo weinig mogelijk informatie over de zaak krijgen, en ze moeten natuurlijk gegevens aanbrengen die iets aan het onderzoek toevoegen. Het is dan aan de DVI-mensen om die gegevens te confirmeren. En als ze kloppen, kunnen die nog op een andere dan de paranormale weg bekomen zijn. In het begin hebben de DVI-mensen natuurlijk wel vergissingen gemaakt, door aan de verkeerde inlichtingen belang te hechten, maar naarmate de ervaring toeneemt, groeit ook de competentie. Als een nieuwe chirurgische methode wordt aangeleerd, is er in het begin ook een grotere mortaliteit.
Werkten Belgische autoriteiten al eerder samen met paragnosten ?
DIERKENS : Het Belgisch gerecht wou vroeger niet officieel met paragnosten samenwerken, want ze vreesden een toevloed van kwakzalvers als ze die deur zouden openzetten. Maar op een discrete manier is het regelmatig gebeurd. Ik ken trouwens een excellente paragnost die fulltime voor een Belgische politiedienst werkt. Als men ergens supplementaire informatie denkt te kunnen halen, stuurt men er hem op af. Omdat hij de gave heeft. Maar officieel zullen zijn oversten nooit zeggen dat ze een paragnost in dienst hebben. Het verschil is dat het DVI-team nu wél kiest voor openlijke en structurele samenwerking.
Hebt u ooit een vermist kind teruggevonden ?
DIERKENS : Al tijdens mijn eerste seance. Het dochtertje van een Leuvense professor, Magda, was in de jaren zestig verdwenen. Ik nam deel aan een seance met nog twee mediums, een kleermaker uit Brussel en een oud vrouwtje. We lieten de tafel dansen. Een geest, een spirituele entiteit, kwam in de kamer en zei ons dat het lichaam van Magda zich binnen de honderd meter van haar huis bevond, in een tuin, achter een boom. Ik heb geprobeerd om een vriend bij het gerecht te contacteren, maar ik kon hem niet bereiken. In elk geval werd twee dagen later het lijkje onder een hoop bladeren dichtbij de woning teruggevonden. Later heb ik meermaals met mediums gewerkt die de nagel op de kop sloegen. Zelf heb ik paragnostische gaven die een beetje beter zijn dan het gemiddelde, maar mijn vrouw is een érg begaafd medium die zeer gevoelig is voor dergelijke informatie.
Als er bijkomende ?informatie? zou zijn, berust die naar verluidt vooral op goed psychologisch doorzicht of een scherpe opmerkingsgave.
DIERKENS : Als u een informatie bekomt, gebeurt dat normaal op een bewuste, rationele manier. Ten tweede is er ook een hele non-verbale of intuïtieve communicatie : pupillen worden groter, wangen kleuren rood, de stem trilt. Dat brengt allemaal informatie over. Als het gerecht dergelijke mensen met een goeie intuïtie en feeling voor niet-verbale communicatie inschakelt, zullen die aanvullende gegevens brengen, wat nog niet betekent dat die altijd juist zijn. Ten derde is er dan, naast de verbale en de intuïtieve, de parapsychologische benadering. Zo kan men door telepathie de gedachten van personen lezen.
Welnu, ook objecten hebben een leven, een emotionele lading, een geschiedenis, doordat zij in een psy-veld participeren. Een gevoelige paragnost of helderziende kan van dat object de informatie aflezen. Net zoals honden en katten sommige dingen voelen of ruiken die wij niet ervaren. Ikzelf heb vaak proeven gedaan met stenen : ik gaf zieners een steen uit een Griekse tempel, een kathedraal, een prehistorische grot, en aan de hand daarvan konden zij die plaats en zijn geschiedenis beschrijven. Op dezelfde manier kunnen paragnosten en mediums contact hebben met de vermiste persoon aan wie een een bepaald kledingstuk of een potlood ooit heeft toebehoord. En als die persoon dood is, kunnen ze dat voelen.
Wat is het verschil tussen paragnosten en mediums ?
DIERKENS : Een medium bekomt informatie door contact met de geest of ziel van een overledene : dat is verticale communicatie. In Groot-Brittannië is dat allemaal strikt geregeld : daar is het een medium verboden aan horizontale communicatie te doen, aan telepathie, psychometrie of iets dergelijks. Maar in België en Frankrijk maakt men van alles een hutsepot. Hier roept de ziener ?ik zie, ik zie…? en vervolgens gooit hij alles door elkaar. Men maakt geen onderscheid tussen de informatie die uit het object komt, de informatie die uit de op te roepen persoon komt, en de informatie die uit de ziener zelf komt. Want laten we wel wezen : ook de eigen fantasmen en projecties komen dat alles nog vertroebelen.
Het probleem is dat er hier, in tegenstelling tot Engeland, geen enkele opleiding bestaat. Wij, experten, kunnen nu wel helpen bij het onderscheiden van al die informaties. Die informaties moeten ook nog bestudeerd, geïnterpreteerd en begrepen worden. Want ze komen tot ons in de eigen beeldentaal van de ziener. Ik herinner mij het verhaal van een Belg die tijdens de oorlog in Afrika woonde en daar te rade ging bij een tovenaar. Die zei hem dat een familielid in een kudde zebra’s zat. Dat verstond die Belg niet. Maar achteraf bleek dat familielid in een concentratiekamp te zitten, tussen gevangenen in streepjespak. Maar die Afrikaanse tovenaar had die informatie in zijn eigen symbolen weergegeven.
Hoe werken paragnosten en mediums ? Dingen zoals ?psy-velden? bestaan volgens wetenschappers niet.
DIERKENS : Het ?psy-veld? is maar een woord, het betekent niets, want we weten het gewoon niet. Maar dat wil daarom niet zeggen dat het niet bestaat. Sommigen zoeken een verklaring in het bestaan van een bijzonder soort stralen, een andere ruimte, een andere dimensie, een subtiele energie… Maar geen enkele theorie bevredigt me helemaal. De hypothese is dat ons bewustzijn niet gekoppeld is aan onze hersens, maar wel aan ons subtiel of astraal lichaam.
Men heeft in het verleden wel eens proeven gedaan door stervende mensen op een weegschaal te leggen : na hun laatste adem wogen ze tot zestig à tachtig gram minder. In elk geval méér dan alleen maar de lucht die uit de longen ontsnapt. Dat is dus het gewicht van dat astrale of subtiele lichaam, van de geest of ziel. Het subtiele lichaam kan na de dood van uw fysieke lichaam nog een tijd voortbestaan, en men kan ermee in contact treden. Ook mediums werden tijdens seances op de weegschaal gezet en boekten spectaculair gewichtsverlies, wat betekent dat er dan een uittreding, een scheiding tussen hun fysieke en hun subtiele lichaam zou gebeuren.
Om duidelijk te wezen : ik vind het natuurlijk ethisch onverantwoord dat mensen een weegschaal onder hun stervende vrouw schuiven.
Enerzijds noemt u een geest immaterieel, anderzijds zou die toch een gewicht hebben.
DIERKENS : Als men immaterieel zegt, bedoelt men dat het niet van de orde is van de zware, fysieke materie, die met de gebruikelijke instrumenten kan worden gemeten. Misschien is het beter om, zoals Chinezen en Tibetanen, te spreken van een àndere materie, een subtiele materie. Hoe moeten wij anders uitleggen dat objecten zich laten verbuigen terwijl er niets gedaan wordt om ze te plooien ? Kijk, deze samengeplooide lepels en vorken hadden mijn vrouw en ik twee jaar geleden in handen toen wij tijdens een congres in Amerika, met behulp van Chinese meditatietechnieken, in een alternatieve bewustzijnstoestand raakten.
Dat bestek valt toch ook met de gewone spierkracht van vingers en handen te plooien ?
DIERKENS : U moet dat voélen, meneer : dat wordt vanzelf zacht en week in uw handen. En de volgende seconde verstijft het weer ! Vanwaar komt die energie ? Ik weet het niet. Maar het is bekend dat de geest materie kan vervormen en verplaatsen. Dat is juist psychokinese.
Van de honderden paragnosten die de voorbije jaren hun diensten aan de ouders van vermoorde kinderen aanboden, zei haast iedereen dat ze nog in leven waren en wist niemand waar ze zich bevonden. Allemaal charlatans ?
DIERKENS : Hoeveel zondagsschilders hebben wij en hoeveel Michelangelo’s ? Zo is het ook in de paranormale sector. Wie meldt zich allemaal aan bij die ouders ? Moedertjes die diep aangegrepen zijn en gedroomd hebben dat de kinderen nog leven. Rare lieden die zich interessant willen maken. Er zijn sowieso weinig goeie mediums. De meesten zijn ofwel goeie mediums die niet ontwikkeld zijn ; ofwel mensen die te goeder trouw zijn maar ten onrechte denken dat ze paranormaal begaafd zijn ; ofwel echte charlatans die mensen willen oplichten. Ik herinner mij iemand die thuis poltergeists had, een soort behekst huis. Het is nooit plezant als de voorwerpen zich gaan verplaatsen en geluiden maken. Dus doet die een beroep op een paragnost. Dertigduizend frank, alleen nog maar om te beginnen ! Dat loopt soms enorm op.
Mijn gouden raad : iemand die veel geld vraagt, is een schurk en moet u meteen aan de deur zetten. In Engeland vraagt een gediplomeerde ziener maar duizend frank per uur : u krijgt daarvan een ontvangstbewijs, en alles wordt aangegeven aan de fiscus. Een begenadigd medium zoals de Nederlander Gerard Croiset zaliger, vroeg maar tien of twintig gulden per seance, en voor dramatische zaken van vermiste kinderen helemaal niets, tenzij zijn onkosten. U weet dat Croiset gespecialiseerd was in verdronken kindjes. Hij zei dat hij daar bijzonder voor gemarkeerd was omdat hij in zijn jeugd ei zo na zelf verdronken was. Ik heb Croiset goed gekend. Die man zag als in een flash, bijna ogenblikkelijk. Jammer genoeg bleken veel aanwijzingen achteraf wel juist te zijn, maar waren ze onbruikbaar voor het onderzoek.
Het spectaculairste succes van Croiset was toen hij in Japan aankwam op het ogenblik dat er veel te doen was over een vermist meisje. Meteen na de landing wordt die vraag op hem afgevuurd. Hij antwoordt onmiddellijk : ?ik zie een autoweg…? En hij tekent een stuk van een kaart. De volgende dag gaat een cameraploeg op zoek, en alle wegaanduidingen blijken te kloppen. En dan zoomt de camera op de aangewezen plaats in, en daar ligt het lijk van het meisje !
Professor Vermeersch zei vorige week nog dat men altijd datzelfde verhaal van Croiset vertelt, wat erop wijst dat er niet veel andere referenties zijn. Maar volgens hem had de Japanse politie die plaats tevoren al gelokaliseerd.
DIERKENS : Dat is niet waar. Je kan de beelden opvragen, maar jammer genoeg wil de Nederlandse zender NOS die niet vrijgeven. Ik heb het verhaal uit de eerste hand van Dick West, die Gerard Croiset op zijn reis bijstond. Bel gerust Dick West in Utrecht ! Die heeft zo’n dikke map met gevallen die door de Nederlandse politie en justitie zijn nagetrokken : sommige informaties waren zeer juist, andere informaties waren juist maar hielpen het onderzoek niet vooruit.
Volgens een onderzoek van de universteit van Utrecht waren er van 900 verklaringen van paragnosten maar 65 die op eventuele paranormale inzichten konden zijn gebaseerd (7 procent), en van die 65 kon er geen enkele tot een oplossing bijdragen.
DIERKENS : Aan de universiteit van Utrecht zijn er, na de periode van de professoren Tenhaeff en Van Praag, veel interne problemen gerezen. De universiteit heeft een Deense ex-militair aangetrokken, die alleen maar geïnteresseerd is in fysieke testen en laboratoriumexperimenten. Hoe dan ook, de controverse zal nog lang blijven woeden. Kijk eens hoeveel decennia het geduurd heeft voor het psychologiediploma erkend en beschermd werd. Voor parapsychologie zal dat nog twee generaties duren.
Men heeft de ouders van vermiste kinderen nu een originele foto of een ongewassen kledingstuk gevraagd.
DIERKENS : Een kledingstuk mag niet gewassen zijn omdat het dan doordrongen is van de subtiele materie van de bezitter. Ik heb paragnosten en mediums ook al mooie resultaten weten behalen met een krantenfoto, maar een originele foto is uiteraard beter. Stel u voor dat een foto eerst al eens aan een andere helderziende is voorgelegd : dan blijft die foto opgeladen met die eerste uitleg. De volgende kan dan alleen maar dezelfde betekenis zien die zijn voorganger er al aan gegeven heeft. Het paranormale is een zeer complex domein.
Chris De Stoop
Het werk van paragnosten wordt nu officieel gelegitimeerd : de goeie krijgen een soort kwaliteitslabel.
