Dirk Draulans
Dirk Draulans Bioloog en redacteur bij Knack.

De biologie heeft fantastische concepten waarmee de natuur – in de ruimste zin van het woord – zichzelf reguleert. Negatieve terugkoppeling (feedback) is er zo een: een proces dat uit de hand dreigt te lopen lokt zulke reacties uit dat de motor aan de basis van het proces sputtert en stilvalt. Interessant is dat de mens, ondanks het feit dat hij zich als meester van zijn wereld wenst te manifesteren, hier niet aan ontsnapt.

Neem nu de groeiende weerstand van bacteriën tegen zelfs de sterkste antibiotica. De bedoeling van de mens was nobel: roei uit wat tegen ons is en we hebben een betere wereld. Helaas, de natuur ging in de tegenaanval. Antibiotica legden zo’n zware selectiedruk op de microben dat ze in de kortste keren genetische wijzigingen opstapelden die hen immuun maakten voor onze aanvallen. De overlevers geven hun weerstand ook graag door, zelfs aan niet-soortgenoten. De resistentie tegen antibiotica raast in sneltreinvaart door de medische wereld en die is wanhopig op zoek naar nieuwe oplossingen. Als er niet snel iets uit de bus komt, dreigt een massa microben onbestrijdbaar te worden. Infecties zullen weer dodelijk zijn.

De kleinste levensvormen lijken patent te hebben op vernuftige terugkoppelingen. De ongebreidelde voortplanting van de mens legt een zware druk op zijn leefomgeving, wat vooral andere soorten hindert. De natuur liet echter een sluipende doder los die de mens treft in wat hem dierbaar is: zijn seksuele leven. Het aidsvirus heeft ondertussen in Afrika zo’n ravage aangericht dat de aantallen nieuwe besmettingen her en der dalen: te veel mensen zijn al besmet. De vraag blijft of aids zo’n omvang zal aannemen dat het effect op populatieniveau merkbaar wordt.

Nog kleinere wezentjes dan virussen – in strikte zin zijn het zelfs geen wezentjes – raken de mens momenteel op een heel delicate plaats: zijn economie. De prionen, die onder meer de gekkekoeienziekte veroorzaken, lokten paniek uit en leiden tot politieke maatregelen die de dood kunnen betekenen van het moderne Europese landbouwsysteem. Dat systeem joeg de boeren van het platteland en de koeien van weiden naar industriële stallen waar ze tot dierenmeel vermaalde kadavers te eten kregen.

Niet alleen moet er enorm veel geïnvesteerd worden in het testen van runderen om het vertrouwen van de consument te herstellen. De vraag naar rundvlees daalt ook zo snel dat Europa vlees dreigt te moeten opkopen om de handel niet in elkaar te laten stuiken. De bedragen die daarmee gemoeid zijn, zouden het hele financieringssysteem kunnen ontwrichten.

De prionen zullen de koeien misschien weer naar de weiden leiden. En dan zullen wij vlees opnieuw als een weelde beschouwen, en niet als zomaar een product uit de supermarkt.

Dirk Draulans

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content