Op 2 juni, bijna zeven jaar na de aanslag, begint in Tunis het proces tegen de twee moordenaars van PS-leider André Cools. Een gesprek met diens zoon Marcel Cools.
Twee jaar geleden is het moordwapen waarmee André Cools werd omgelegd uit het Ourthekanaal gevist. Wat later volgde in Tunis de arrestatie van twee huurdoders. In Luik werden lokale boeven met Italiaans klinkende namen als Mauro di Santis, Cosimo Solazzo, Pino Di Mauro, Silvio De Benedictis, Domenico Castellino, Carlo Todarello en Luigi Contrino opgepakt. Zij hadden de moordenaars gezocht, gecontracteerd en bijgestaan tijdens en na hun besogne. Het Luikse gerecht, geholpen door een vorstelijk betaalde anonieme informant, vermoedde dat de Luikse Italianen opereerden in opdracht van toenmalig minister Alain Van der Biest en diens secretaris Richard Taxquet.
Gaandeweg echter liepen de onderzoekers verloren in de doolhof van dwaalpistes, valse verklaringen en tegenstellingen, opgeworpen door het Luikse geboefte. Want de namen van de echte opdrachtgever(s) en het ware motief voor de moord op Cools geraakten maar niet achterhaald.
Terwijl hun Belgische contractanten opnieuw werden vrijgelaten, verschijnen de twee Tunesiërs Abdelmajid El Almi, die Cools neerschoot, en zijn kompaan Abdeljelil Ben Brahim op dinsdag 2 juni voor de rechtbank in Tunis. Zij lijken nog altijd niet te weten in welk stuk ze hebben meegespeeld. De Siciliaan, ene Todaro, die ze destijds rekruteerde, liep een tijdje geleden tegen een kogel aan.
Toch gelooft Marcel Cools, de zoon van André Cools en woordvoerder van de familie die zich in Tunis burgerlijke partij stelt, dat ooit de waarheid zal triomferen.
MARCEL COOLS: Er zijn er die hopen dat we nooit de ware toedracht zullen achterhalen. Toch blijf ik geloven dat ooit het mechanisme achter de moordaanslag op mijn vader wordt blootgelegd. Of tenminste een deel van dat mechanisme.
Intussen gelooft niemand dat de twee Tunesiërs in opdracht van het Luikse geboefte handelden.
COOLS: Die twee Tunesiërs hebben alleen de trekker overgehaald. Ze hebben de moord ook bekend. Wat hun werkelijke verantwoordelijkheid was, is een zaak voor de rechtbank in Tunis.
In 1996 al was duidelijk dat er een band bestond tussen de twee Tunesiërs en het volkje dat hier in Luik werd gearresteerd. Tijdens het proces in Tunis hopen we te vernemen hoe de vork precies aan de steel zit.
We kunnen natuurlijk blijven doen alsof we geen verband zien tussen het maffiose Luikse milieu en sommige leden van het ministeriële kabinet van Alain Van der Biest. Ikzelf heb daar na al die jaren een nogal duidelijk idee van.
Werd André Cools vermoord door de bende die zich met de gestolen waardepapieren inliet? Eerlijk gezegd: ik weet het niet. Ik kan alleen, samen met anderen, de feiten vaststellen. Het moordwapen werd teruggevonden. De Luikse boeven die in 1996 werden aangehouden, vinden het nu maar vreemd dat het wapen plots uit het kanaal werd gevist, precies op de plaats waar het in juli 1991 in het water werd gegooid.
Het is al verklaard tijdens het onderzoek dat het wapen klaarlag om te worden gevonden.
COOLS:Mais oui. Nu beweren dat een of andere dienst, van welke origine ook, het wapen daar zou hebben gedeponeerd lijkt me wat grof. Ik weet het: sommigen hebben zelfs berekend hoe vaak het water daar in de loop der jaren is gestegen en buiten de oevers is getreden. Maar het wapen dat in het Ourthekanaal werd gevonden, is het moordwapen; daarover is iedereen het eens.
Trouwens, de manier waarop de bende die de waardepapieren heeft gestolen zich nu verdedigt tijdens haar proces tart elke verbeelding. Hun arrogante houding doet me denken aan die van sommige maffiabazen die in Italië voor de rechters verschenen.
Wat moeten we met verklaringen zoals die van Carlo Todarello, die als eerste uitpakte met onthullingen over de band tussen de moord op Cools en het kabinet van Van der Biest en die dan prompt introk. Na de arrestaties in 1996, op een moment dat de enquêteurs dachten eindelijk de waarheid te hebben ontdekt, steeg de verwarring ten top. Elke bekentenis werd prompt gevolgd door een ontkenning of door een nieuwe versie. Het lijkt wel een grote orkestratie.
COOLS: Carlo Todarello lanceerde in 1992 zijn onthullingen in de pers, na arrestaties van leden van de bende die de waardepapieren had gestolen. Het lijkt me best mogelijk dat Todarello, die geen vertrouwen had in de discretie van zijn opgesloten compagnons, met zijn spectaculaire onthullingen heeft getracht ze een stapje voor te blijven. Het lijkt romanesk, maar geef toe dat de werkelijkheid de voorbije jaren vaak de fictie overtrof.
De ontkenningen naderhand door Todarello werden natuurlijk ingegeven door Richard Taxquet. Werd Todarello onder druk gezet? Werd hij bedreigd? Ik stel alleen vast dat de man tijdens het proces rond de gestolen waardepapieren geïsoleerd wordt door de andere bendeleden, die hem als een leugenaar en mythomaan afschilderen. Ik denk daarentegen dat veel van wat Todarello in 1992 verklaarde juist was.
Blijft het feit dat de waardepapieren pas na de dood van Cools werden gestolen en dat in april 1990 al in het Joegoslavische milieu werd gezocht naar een huurmoordenaar om uw vader om te brengen.
COOLS: Tal van stukken ontbreken nog in de puzzel. Ik stond ook versteld toen ik vernam dat in 1990 al naar huurdoders werd gezocht. Blijkbaar geneerde mijn vader heel wat mensen.
Ik wil die vergelijking zeker niet doortrekken: maar kijk eens welke belangen en welke mensen die uiterlijk geen enkele band onderhielden, maffiosi, anticastristen, CIA-agenten, schuilden achter de moord op John Kennedy.
De Luikse maffiosi hebben zogezegd geen motief voor de moord op papa. Maar het kan niet worden ontkend dat Taxquet en andere vrienden van Van der Biest bindingen hadden met die maffiosi. Die verstrengeling tussen het politieke en criminele milieu, dat op die manier toegang verwerft tot een ministerieel kabinet, is toch verontrustend. Ik geef toe: die toegang zat niet op het hoogste niveau. Maar de wormen zaten in de kaas. Al dat volk zette bedrijven onder druk om fondsen, zogenaamde verkiezingsfondsen, bijeen te rijven. Ze gebruikten kabinetswagens voor hun duistere zaakjes. Voor een gewezen politieman als Taxquet, een gewezen cipier als Di Mauro was het werk op een kabinet een middel om op grote voet te leven. Heeft iemand ze de schrik op het lijf gejaagd door te beweren dat Cools een einde wilde maken aan hun duistere handeltjes en dat ze er alle baat bij hadden de man uit de weg te ruimen? Wie zal het zeggen? Of schuilt achter dat manoeuvre iemand wiens belangen nog veel groter zijn?
U heeft altijd sterk geloofd dat de zwendel in gestolen waardepapieren van doen had met de moord op uw vader. Terwijl u dat nooit geloofde van de zwendel van Omob-baas Léon Lewalle. Daar ging het nochtans over honderden miljoen, die werden weggezogen uit de verzekeringsmaatschappij waarvan André Cools voorzitter was.
COOLS: Dat klopt. Alleen zie ik niet hoe een man als Léon Lewalle kon beschikken over de nodige contacten om twee killers te contracteren. Lewalle is niet iemand die zich encanailleert met bordeel- en barschuivers. In de omgeving van Alain Van der Biest zie ik dat soort volk wel. Bovendien is er geen enkel element om aan te tonen dat mijn vader op de hoogte was van het gesjoemel van Lewalle.
Ik heb nooit een piste uitgesloten. Alleen in de Omob-affaire zie ik geen enkele link met de moord op mijn vader. In de zaak van de gestolen waardepapieren, maar ook in de Agusta-affaire zijn die elementen wel aanwezig.
In de Agusta-zaak denkt u aan de commissies bestemd voor de Luikse PS die nooit ter bestemming arriveerden.
COOLS: Niet voor de Luikse PS! Dat is de thesis – de cynische thesis – van Guy Spitaels. Volgens hem is er nooit zwart geld in de nationale PS-kas beland. Hij zou ook niet geweten hebben wat de lokale PS-federaties deden.
Uw vader had toch een onderhoud met de Agusta-top en praatte met de Italianen over een commissie voor de Luikse PS. Zelfs zijn vrienden, Carol Gluza en anderen, geven dat toe.
COOLS: Papa had contacten met de Agusta-top. Maar daarbij ging het op de eerste plaats over investeringen, economische compensaties voor het Luikse. Dat er bij die gelegenheid gepraat is over commissies kan ik niet uitsluiten. Dat is nu eenmaal een geplogenheid in de wapenhandel.
Zeer snel werd tijdens de enquête gepraat over een Zwitserse bankkluis van André Cools. Waarop steunt die bewering?
COOLS: Bij mijn weten op niets. Sommige van uw collega’s beweerden dat André Cools een persoonlijk fortuin van om en bij tweehonderd miljoen frank naliet. Dat zou ik toch geweten hebben.
Hoe groot was de nalatenschap?
COOLS: Het patrimonium van mijn ouders bedroeg zo’n twintig miljoen frank, inbegrepen de vergoeding die na de dood van papa door Omob werd uitbetaald.
Wat was de rol van de gewezen luchtmachtkolonel Jean Dubois in de onderhandelingen met Agusta?
COOLS:Dubois was voor allerhande militaire dossiers een informant van mijn vader. Hij heeft contacten onderhouden met Agusta en met Agusta-vertegenwoordiger Georges Cywie, om na te gaan wat de economische mogelijkheden waren voor de Luikse regio. Ik kan alleen vaststellen dat Dubois niet voor het Hof van Cassatie werd gedaagd. Niets wijst erop dat hij mijn vader op een of andere manier heeft verraden.
Die verraders zijn er wel bij de PS-top?
COOLS: Zeer zeker. Ik kan me niet voorstellen dat de SP iets meer dan vijftig miljoen frank kreeg van Agusta en dat geen van de vier andere partijen in die regering een frank ontving. Zelfs de PS niet, die nochtans een sleuteldepartement, Landsverdediging, beheerde. Dit houdt geen steek.
Had papa vernomen dat sommigen Agusta-commissies bestemd voor de partij zelf hadden opgestreken? Ik kan dat niet bewijzen, maar ik mag die hypothese zeker niet uitsluiten.
Weet je, ooit komt de waarheid toch bovendrijven. Want vroeg of laat is er altijd wel iemand die om een of andere reden door de knieën gaat.
Bij het begin van de enquête heeft u de Luikse justitie en onderzoeksrechter Véronique Ancia meermaals verweten alleen oog te hebben voor de PS-affaires. Blijft u bij die verwijten?
COOLS: Het is normaal dat de cel-Cools in PS-middens heeft gezocht naar mogelijke motieven voor de moordaanslag op mijn vader. Dit gezegd: nu, op de vooravond van het proces voor Cassatie, beginnen sommigen eindelijk vragen te stellen bij de rol van sommige PSC’ers. Het kan toch niet dat alleen de socialisten zich aan duistere partijfinanciering bezondigden.
Georges Dehousse, advocaat van de familie Cools, heeft ooit beweerd dat sommige interventies van gewezen justitieminister Melchior Wathelet in het moordonderzoek ontoelaatbaar waren. Welke tussenkomsten bedoelde hij?
COOLS: Hij had het erover dat Wathelet en diens entourage de enquête door gerichte tussenkomsten bij de Luikse procureur-generaal Léon Giet in een bepaalde richting stuwden. Ik vind niks uit: in de pers zijn brieven verschenen van Wathelet aan Giet die daarop wijzen. Er is het feit dat advocaat-generaal Armand Spirlet opzij werd gezet nadat hij Van der Biest had beschuldigd. Ook daar heeft Giet, iets te snel, toegegeven aan de druk van de justitieminister. Dat waren interventies die mijns inziens ongepast waren vanwege Wathelet.
Anderzijds waren de interne conflicten bij het Luikse gerecht ook niet bevorderlijk voor de gang van het onderzoek.
COOLS:Bof! Ik denk dat een parlementaire onderzoekscommissie, die er vroeg of laat toch zal komen, moet uitzoeken wat nu precies het resultaat is geweest van de conflicten tussen het parket-generaal en de onderzoeksrechter. Na de processen moet er toch eens duidelijkheid komen over de manier waarop de enquête werd gevoerd, waarom er finaal met een anonieme getuige werd gewerkt…
Die bovendien grof werd betaald….
COOLS: In Italië zijn ze er min of meer in geslaagd orde op zaken te stellen door bepaalde methodes in te voeren. Om een crimineel milieu op te doeken dat het bestaat een minister van Staat uit de weg te ruimen moet je aparte methodes aanwenden. Hier gelden andere normen dan voor het klissen van een kiekendief.
Met de moord op mijn vader en de verdwijning van Julie en Mélissa werd overduidelijk dat het gerecht vaak de nodige juridische middelen ontbeert.
Over Julie en Mélissa gesproken: niet zo lang geleden werd uw naam in verband gebracht met Jean-Michel Nihoul.
COOLS: Wat er nog maar eens op wijst dat sommigen – ik weet niet wie – erop uit zijn de enquêtes te manipuleren. Ik trad destijds samen met meester Georges Dehousse en Thierry Giet op als advocaat van Jean-Marie Guffens, directeur van het Centre Médical de l’Est die van verduistering werd beschuldigd. Het is juist dat we daar te maken kregen met figuren die nu in een apart daglicht staan. Nihoul was toen de woordvoerder van Guffens. Verder ging dat niet.
Maar ze hebben niet alleen geprobeerd mijn naam te verbinden met die van Nihoul. Naderhand werd ook gepoogd een medewerker van Georges Dehousse, de advocaat van mijn familie, te betrekken in een pedofiliezaak.
Vlak voor zijn dood heeft mijn vader tegen enkele vrienden gezegd dat hij het mikpunt was van een georkestreerde perscampagne. In de zaak van de Luikse parkeermeters was het duidelijk dat er tegen hem werd gestookt.
André Cools had ook de indruk dat de hele Uniop-zaak, via zijn gewezen vriendin Nicole Delruelle, tegen hem was gericht.
COOLS: Zonder enige twijfel. De liaison van mijn vader met mevrouw Delruelle was bekend. Het toont aan dat sommigen niet aarzelden daarvan gebruik te maken om hem te treffen.
Cools was op dat moment de echte patron van de PS en Uniop was een geldpomp van de partij.
Als Uniop de geldpomp was van de partij, waarom werd alleen Guy Coëme voor de rechter gehaald en niet de hele partijtop?
COOLS:Coëme heeft betaald voor zijn trouw en zijn discipline. Hij heeft, zoals zovele andere parlementairen, meegedraaid in bepaalde praktijken en betaalt daar nu, helemaal alleen, een zware prijs voor. Terwijl anderen, die een veel grotere verantwoordelijkheid droegen, wellicht nooit zullen moeten betalen.
Zoals PS-voorzitter Philippe Busquin?
COOLS: Zeg dat wel. Ik heb niet het minste vertrouwen in de capaciteiten van Busquin om de PS te leiden. De manier waarop hij de crisis rond de moord op mijn vader heeft beheerd was onder alles. Mijn zuster heeft het hem ooit eens duidelijk gezegd, in elk geval veel duidelijker dan ik het hier nu doe. Zij eiste van hem de waarheid over de moord.
De houding van Busquin was op de duur gewoon schokkend. Wij hebben van hem niet de minste morele steun gekregen. Als je dan ziet hoe hij enkele van zijn medewerkers liet vallen. Die man is zeer diep gedaald in mijn achting.
Busquin heeft nooit iets gedaan om Van der Biest uit te sluiten. Finaal is Van der Biest zelf via een achterdeurtje vertrokken. Los van de schuldvraag is het toch ontoelaatbaar dat een socialistische minister stomdronken op zijn kabinet verschijnt en zich door allerhande geboefte laat omringen. Mijn vader had het nooit zover laten komen.
Toch heeft André Cools heel lang Van der Biest gesteund. Het verhaal loopt zelfs dat hij op een dag de Waalse ministerraad onderbrak om hoogst persoonlijk een bezopen Van der Biest uit een afspanning te halen.
COOLS: Papa heeft letterlijk alles geprobeerd om Van der Biest uit de misère te redden. Je kan geen dwaasheid bedenken die Van der Biest niet heeft uitgehaald. En telkens stond mijn vader klaar om hem op te vangen. Hij heeft hem zelfs aangeboden om uit te wijken naar het Europees parlement. Maar Van der Biest weigerde.
Toch zien weinigen in Van der Biest de opdrachtgever voor de moord op Cools.
COOLS: Je moet eens lezen wat die man allemaal in zijn notaboekjes heeft geschreven. Je ziet zo zijn haat voor Cools aanzwellen.
Is het niet zo dat een zatladder als Van der Biest in de rol van opdrachtgever voor de moord op Cools sommigen goed uitkomt?
COOLS: Mogelijk. Want alles vertrekt bij de verklaringen die Van der Biest aflegde over de financiering van de partij. Hij was het die de doos van Pandora opengooide.
Ik besef dat Van der Biest in de rol van opdrachtgever voor de moordaanslag niet iedereen overtuigt. Maar Todarello heeft niet alleen zijn naam genoemd.
Hij noemde ook Guy Spitaels…
COOLS: Dat Spitaels echt van niets wist, daar durf ik mijn hand niet voor in het vuur te steken. Wellicht heeft hij ook hier zijn gewone jezuïetenhouding aangenomen: doe maar, ik wil er niks van horen.
Uit de moordenquête en uit de Agusta- en Dassault-onderzoeken blijkt een heel nauwe band tussen de politiek, de PS, en de Franstalige haute finance. Toch beslaan de ondervragingen van Albert Frère en diens zoons Gerald, twee intimi van uw vader, amper twee velletjes. Het gesprek met Tractebel-baas Philippe Bodson in het kader van het Agusta-onderzoek werd in minder dan drie vel samengevat.
COOLS: Dat wijst erop dat de enquêteurs niet uitgerust waren voor hun taak. Van bij de aanvang was ik verbijsterd over het gebrek aan kennis van de onderzoekers over de manier waarop de Luikse regio functioneerde. Ze wisten gewoon nergens van, laat staan dat ze iets afwisten van de banden tussen de politiek en de ondernemerswereld. Maar misschien is het feit dat ze geen lastige vragen hebben gesteld aan de heren Frère en Bodson niet zo onschuldig als het lijkt.
In het verleden heb ik meermaals gezegd dat er verschillende pistes waren die onderzoek verdienden: de gestolen waardepapieren, Agusta. Maar er waren ook andere dossiers, bijvoorbeeld dat van de Luikse elektriciteitsvoorziening waar er voor Generale-ondernemingen als Electrabel en Tractebel ontzettende belangen op het spel stonden. De uitschakeling van Cools, die de inbreng van de intercommunales verdedigde tegen de machtsgreep van de Generale, kwam sommigen goed uit. Het ging hier over miljarden.
Na de dood van Cools werd die kwestie tot grote tevredenheid van die bedrijven in een mum van tijd geregeld.
COOLS: Door wie dan nog?…
Door Guy Mathot?
COOLS: Zeker weten. Blijkbaar werd deze piste nooit uitgezocht, terwijl heel wat aandacht en energie werd besteed aan de Omob-enquête. Waarom werd het elektriciteitsdossier nooit uitgebeend?
Het is juist dat André Cools met fondsen van Omob en van intercommunales een financieel systeem had opgezet om allerhande investeringen in het Luikse te kunnnen afdwingen. Hiermee kwam hij in aanvaring met sterke financiële groepen. Al waren de middelen die hij via Omob en Het Gemeentekrediet mobiliseerde klein bier vergeleken met de financiële artillerie die de groep Suez buitenrolde. Let wel, ik beweer niet dat dit rechtstreeks te maken heeft met de moord…
In een van haar ondervragingen is Nicole Delruelle nochtans duidelijk over de strijd van Cools met de Generale.
COOLS: Dat verwondert me niet. Nicole Delruelle was jarenlang de confidente van Cools.
Hebben dit onderzoek en alles wat in de loop der jaren naar boven is gekomen het beeld van uw vader op een of andere manier gewijzigd?
COOLS: Helemaal niet. Ik klamp me vast aan de persoonlijke herinneringen, aan die luttele, soms intense momenten die we samen doorbrachten. Ondanks alle scheldpartijen, die er vaak waren, bleef de band zeer intens.
Waarom heeft uw vader alles gedaan om zijn kinderen uit het politieke milieu te weren?
COOLS: Hij heeft ons willen beschermen voor alles wat ze hem in de loop der jaren, en vooral op het einde van zijn leven, hebben aangedaan. Hij heeft meermaals moeten vaststellen dat hij zich bewoog in een totaal verziekt milieu. Ik heb intussen zelf aan den lijve ondervonden wat een vijandschap mijn politieke opstelling losweekt.
Wat verwacht de familie Cools van het proces in Tunis?
COOLS: Om te beginnen, is er de morele voldoening eindelijk de moordenaars van papa, ook al zijn het derderangsfiguren, voor de rechter te zien verschijnen. Misschien brengt het proces ook uitsluitsel over de echte verantwoordelijkheden in deze moordzaak; wat een weerslag kan hebben op de loop van het gerecht in België.
Die twee Tunesiërs riskeren wel de doodstraf.
COOLS: De afgelopen tien jaar werd in Tunesië geen executie meer uitgevoerd. Maar het risico bestaat. In dat geval zal ik samen met de familie de eerste zijn om een genadeverzoek in te dienen.
Rik Van Cauwelaert
