‘Vrouwen mogen nu alles wat vroeger door God, de Staat en de Echtgenoot verboden werd. Ze mogen stemmen, studeren, werken, schrijven en een minnaar nemen, parlementariër worden, of minister zelfs. Waarom zeuren ze dan’, lacht de Nederlandse filosofe en auteur Joke Hermsen.

Haar jongste roman De profielschets is een bikkelharde satire op de machotoestanden aan de universiteiten. De masculiene cultuur waaraan vrouwen zich in hun professionele leven moeten conformeren én andere machtsmechanismen die ook in menig huwelijk voorkomen zijn volgens Joke Hermsen voor een deel terug te voeren op de macht van het geld. Discriminatie is daarom nog altijd eerder regel dan uitzondering. Vrouwen verdienen minder dan mannen en op topfuncties blijven ze witte raven.

Mannelijke waarden lijken vandaag nog altijd over- en vrouwelijke ondergewaardeerd?

JOKE HERMSEN: Klassieke mannelijke waarden als competitie, individualisme, ambitie en efficiëntie overheersen het openbare domein, het werk, de politiek. Klassiek vrouwelijke waarden als zorg, empathie, sociaal gevoel, saamhorigheid horen nog altijd in de privésfeer thuis.

Het feminisme heeft daar niets aan kunnen veranderen.

HERMSEN: Ik denk niet dat je het feminisme los kunt zien van grote maatschappelijke ontwikkelingen. De tweede feministische golf van dertig jaar geleden maakte deel uit van een grotere linkse ideologische beweging. Het feminisme is niet sterk genoeg gebleken om het grote kapitalistische bolwerk op een structurele manier onderuit te halen.

Hoe komt het dat er zoveel van de ideologische plannen van het feminisme niet is gerealiseerd?

HERMSEN: De wetten van het geld hebben het dromen van een andere samenleving voorgoed overstemd. We zien vandaag de zegetocht van het kapitalisme pur sang. Daarop is ook het feministische programma gestrand. De structurele opdeling tussen mannelijke en vrouwelijke waarden is overeind gebleven.

Het enige wat vrouwen kunnen doen als ze een positie in het bedrijfsleven willen verwerven, is zich conformeren aan de waarden van die heersende cultuur. Vandaar al die mantelpakjes. Tegelijk staan die vrouwen in een zwakke positie. Het lukt slechts enkelen om aan de macht te komen. Dat is begrijpelijk omdat de vrouw op de werkplek toch nog vaak een imitatieman blijft.

Wat doen de mannen?

HERMSEN: Mannen die vast in het zadel zitten, staan niet vrijwillig hun plaats af. Waarom zouden ze ook? Ze weten perfect hoe het systeem werkt, en ze genieten van een vanzelfsprekende autoriteit. Dat is precies waar het vrouwen aan ontbreekt. Vrouwen moeten een cultuur imiteren die wellicht niet helemaal de hunne is.

De emancipatie is alleen schijnbaar voltooid.

HERMSEN: Vrouwen kunnen studeren, diploma’s en banen verwerven. Maar dan begint het pas. Ze moeten voortdurend hun aanwezigheid bewijzen. Die is namelijk lang niet vanzelfsprekend.

Kijk naar het onderzoek dat bewijst hoe vrouwen tijdens vergaderingen voortdurend worden onderbroken. Elke vrouw die zich binnen de klassiek masculiene cultuur een plek probeert te verwerven, moet naast haar werk en privéleven ook nog eens overtuigen. Zo werkt nu eenmaal de schijnemancipatie.

Kapitalisme heeft vrouwen helaas weinig opgeleverd. Wereldwijd wordt negentig procent van de arbeid door vrouwen gedaan, terwijl maar één procent van het wereldwijde kapitaal in hun handen is. Kijk naar het aantal vrouwelijke hoogleraren in Vlaanderen en Nederland. Die scheefgetrokken situatie zit blijkbaar diep in onze cultuur verankerd.

Zijn er oplossingen?

HERMSEN: Zolang de macht in handen is van hoofdzakelijk blanke mannen, schiet het met de diversiteit niet op. We moeten ervoor zorgen dat het openbare domein in al zijn aspecten de pluraliteit van de bevolking weerspiegelt. Pas dan krijg je een diversiteit van waarden. Hiervoor is echter ook politieke wil nodig. En andere ideologieën dan het liberalisme.

Komt er een nieuwe progressieve beweging aan die verandering kan brengen?

HERMSEN: Andersglobalisten proberen wat, maar het lijken de laatste stuiptrekkingen van verzet. Je hoort kritische geluiden, maar zonder politiek gewicht. Er is geen beweging van een intellectuele elite waarbinnen een groot aantal verschillende meningen vertegenwoordigd zijn.

De vrouwenbeweging redt het niet alléén. Het feminisme is nog nooit zo ‘uit’ geweest. Misschien komt via de moslima’s de hele kwestie weer op tafel. De situatie van vrouwen binnen de islam is allesbehalve rooskleurig. Of die moslima’s erin zullen slagen de ideologie van het geld omver te werpen, is echter nog de vraag. Kijk naar de strings die tegenwoordig in kindermaatje 98 te koop zijn. Wat zitten we dan over hoofddoekjes te zeuren?

DIT ARTIKEL IS HET LAATSTE IN DE REEKS DIE KNACK BRACHT NAAR AANLEIDING VAN 100 JAAR VROUWENRAAD.

ZIE OOK HET DOSSIER OVER VROUWEN OP www.knack.be.

MARLEEN TEUGELS