?Ik kom uit een klein en breekbaar land.? Interview met de auteur Ismaïl Kadaré, over het ongeluk dat zijn Albanië getroffen heeft.

I smaïl Kadaré zucht, in zijn Parijse appartement dat baadt in het lentelicht. De beelden van schietende geweldenaars op straat in de steden van zijn land doen hem pijn. De schrijver in ballingschap dacht nochtans dat hij alles gezien had.

ISMAIL KADARE : Pure anarchie. Het is misschien de droevigste episode uit heel de Albanese geschiedenis, en ze was op geen enkele manier te voorzien. Het is een grote stap achteruit. Nu moeten middelen gezocht worden om te vermijden dat zoiets zich nog eens voordoet. Ik ben tegen alle duistere voorspellingen over de toekomst van Albanië, maar het land heeft nu wel economische en morele hulp nodig. Deze ramp moet een les zijn voor de Albanese politieke klasse. Anders vrees ik zware consequenties, niet alleen voor Albanië, maar voor heel de Balkan en misschien wel voor alle ex-communistische landen. Het is de eerste keer dat de ex-communisten in een ex-communistisch land pogen met geweld de macht te grijpen. Ik beweer niet dat de hele rebellie ex-communistisch is. Het volk was ontevreden, er was een crisis die de aanleiding voor het oproer vormde. Maar samen met de gangsters en de maffia hebben de ex-communisten het meest geprofiteerd van deze volksopstand. Je kan ook nooit uitsluiten dat de crisis zich buiten de Albanese grenzen verplaatst. De Balkan is altijd onvoorspelbaar geweest.

Hebben de communisten nog veel te betekenen in Albanië ?

KADARE : Ik geloof niet dat het communisme ooit nog terugkeert in Albanië. Maar het is wel waar dat de ex-communisten de hoop niet verloren hebben om met de oude methodes de macht te grijpen. U zal me niet horen zeggen dat de huidige Albanese socialisten allemaal communisten zijn, maar je vindt in hun rangen wel zeer conservatieve, harde elementen die ervan dromen dat Albanië weer communistisch wordt.

Waarom werd Fatos Nano, de leider van de oppositionele socialisten, drie jaar lang in de gevangenis opgesloten ?

KADARE : Ik heb herhaaldelijk gezegd dat ik dit een vergissing vond. Zelf heb ik twee jaar geleden een publieke oproep gedaan om Nano vrij te laten. Ik weet niet of de beschuldigingen tegen hem terecht zijn. Hij werd beschuldigd van machtsmisbruik en van verduistering van fondsen. Maar hij kon toch ook vervolgd worden terwijl hij op vrije voeten verkeerde ?

Is de maffia een nieuw verschijnsel in Albanië ?

KADARE : Absoluut. Het grootste ongeluk zijn de gewapende benden die nu het land terroriseren. Daarom zeg ik dat Albanië internationale hulp nodig heeft, een internationale politie en internationale arbitrage. Het gaat om zeer gevaarlijke benden die snel geneutraliseerd moeten worden. De Albanese maffia werkt eng samen met de Italiaanse. Albanië was tijdens het communistische regime helemaal geïsoleerd. Nu zijn de grenzen open. Er is veel verkeer met Italië.

Zegt u werkelijk dat Albanië onder een soort internationale voogdij moet geplaatst worden ?

KADARE : Waarom niet ? Het ergste is al gebeurd. De openbare orde is omver geworpen. De anarchie is er nog erger dan de dictatuur. Alle middelen zijn goed om daaraan een einde te maken. Zelfs als dat een internationale voogdij zou betekenen.

Wat verwijt u de Albanese politieke klasse concreet ?

KADARE : Dat ze de fundamentele regels van de democratie niet gerespecteerd heeft, waartoe ook de dialoog en het compromis behoren. De relatie tussen meerderheid en oppositie was zeer moeilijk geworden. Beiden wilden elkaar vernietigen. Beiden hebben onaanvaardbare taal gebruikt. Hun verbaal geweld was zo heftig dat het wel op fysiek geweld moest uitlopen.

Er wordt wel eens gezegd dat president Sali Berisha wel gebroken heeft met het oude regime, maar dat hij dezelfde methoden bleef gebruiken ?

KADARE : Het is waar dat hij met het oude regime gebroken heeft, maar nadien heeft hij veel fouten begaan. Zijn positie was ook niet gemakkelijk. De ene keer stond hij onder druk van links en extreem-links, dan weer van rechts en extreem-rechts. Onder de druk van al die krachten, van ex-communisten, communisten, nationalisten, fascisten en ex-fascisten is Albanië bezweken. Het is alsof ze de geschillen van de Tweede Wereldoorlog verder wilden uitvechten. Ook toen hebben de communisten, nationalisten en collaborateurs fatale fouten gemaakt. Helaas hebben ze niets uit de geschiedenis geleerd. Ze hebben dezelfde taal opnieuw gebruikt, en dezelfde typische Balkanpassies zijn opgelaaid.

Weet u of er banden bestaan tussen de Democratische Partij van Berisha en de oplichters van de piramideconstructies ?

KADARE : De verantwoordelijkheid van de regering ligt voor de hand. De corruptie is zo groot dat er niet te twijfelen valt aan de betrokkenheid van staatsambtenaren en regeringsleden.

In uw roman ?De piramide? dient de bouw van een piramide om de Egyptische burgers te vernietigen. Maar die destructieve piramide kon verscheidene vermommingen aannemen…

KADARE : Ja, in mijn roman kon de piramide, als een heks, verschillende gedaanten aannemen. Maar ik had me nooit kunnen voorstellen dat ik in Albanië de piramide opnieuw zou tegenkomen in de vorm van bedrieglijke beleggingsmaatschappijen. Het ligt natuurlijk wel in de logica van de piramide. In dit geval gaat het om een krachtige en vreselijke leegte die de vorm van een piramide heeft aangenomen. Die leegte heeft het bestaan van duizenden mensen vernietigd, net zoals de piramide van Cheops op een concrete manier burgers gedood heeft.

Kunnen de Albanezen, die veel geld verloren hebben aan de bedrieglijke beleggingen, op een of andere manier vergoed worden ?

KADARE : Gedeeltelijk wel. Er zijn middelen om de schade te herstellen. De meeste mensen hebben relatief kleine sommen verloren, gaande van duizend tot drieduizend dollar. Maar anderen hebben enorme bedragen verloren, van honderdduizend tot twee miljoen dollar. De eerste vraag die je aan die mensen zou moeten stellen : waar en hoe hebt u op zes maanden tijd zoveel geld kunnen verzamelen ? Natuurlijk is het illegaal geld. Het zijn die verliezers die zich hebben uitgesloofd om het geweld ten top te drijven. Maar de gewone mensen willen niets liever dan dat Albanië weer rustig wordt. In de huidige anarchie riskeren ze immers hun huis, hun leven, hun kinderen, alles, te verliezen.

Zijn er buitenlandse partijen die belang hebben bij het aanwakkeren van de Albanese anarchie ?

KADARE : Ik ben er zeker van dat het Servisch regime erg gelukkig is met de situatie in Albanië, want nu kunnen ze zeggen : zie je wel dat Kosovo beter bij ons is ondergebracht dan bij Albanië. Ik sluit niet uit dat de Servische geheime dienst een belangrijke rol speelt in het ophitsen van de gemoederen in Albanië. Ik denk aan de manier waarop in alle Albanese steden op welbepaalde uren de bestorming van kazernes georganiseerd werd. Ik sluit niet uit dat hier een geheime buitenlandse hand meegeholpen heeft.

De tegenstanders van Berisha beweren dat de nieuwe geheime politie, de ?Shik?, in Albanië voor het huidige geweld verantwoordelijk is ?

KADARE : Ik weet niet waarom u over de geheime dienst spreekt, en niet over de inlichtingendienst, een organisatie die in alle democratische landen zo wordt genoemd. Alleen in het geval van Albanië gebruikt men de uitdrukking geheime politie. De Albanese inlichtingendienst Shik is een wettelijk staatsorganisme dat ten onrechte als een diabolische organisatie afgeschilderd wordt. Voor veel mensen is de Shik identiek met de Sigurimi, de vroegere communistische geheime politie, een organisatie die wél veel misdaden op haar actief heeft. Maar je mag en je kan die twee niet door elkaar halen.

Ziet u in de crisis ook een Albanees noord-zuidconflict ?

KADARE : Neen, dat is een puur intellectuele, reactionaire uitvinding, een theorie die je hier en daar in de Albanese diaspora aantreft. Nog nooit in de lange geschiedenis van Albanië is er tussen noord en zuid een conflict geweest. Dat zijn dus intellectuele hersenspinsels, die door de media zeer gestimuleerd worden. Ik vind het crimineel dat de media de Albanezen ertoe aanzetten conflicten uit te vechten die nooit hebben bestaan.

U hebt uzelf ooit een gematigde patriot genoemd.

KADARE : Ik heb al altijd de Albanese cultuur verdedigd. Ik kom uit een klein en breekbaar land dat nooit anderen heeft aangevallen. Het heeft wel dwaasheden uitgehaald, maar die waren nooit tegen anderen gericht, wel tegen zichzelf. Ik vind het vreselijk dat Albanië op tv altijd overkomt als een volk van vulgaire, gewelddadige en arme mensen. Maar zulke beelden zie je overal. Ik zou over Parijs een film kunnen maken die je de stuipen op het lijf jaagt.

Het geweld is overal, maar in de Balkan vindt het altijd een directere uitdrukking. Albanië was het enige land ter wereld waarvan de grondwet zei dat het een dictatoriaal land was. Maar je kan de graad van beschaving van een land niet meten aan oppervlakkige vriendelijkheid. Natuurlijk is er een Albanese beschaving, ook al klinkt dat in de huidige situatie misschien vreemd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Albanië het enige volk dat geen joden uitleverde aan de Duitsers. Albanië is het enige land op de Balkan waar geen chauvinistische doctrine bestaat. Albanië was nooit racistisch en het heeft nooit een genocide tegen anderen gepland. Dat is een mentaliteit die uit de Oudheid stamt en die al eeuwen de gist is van de Albanese beschaving.

Piet De Moor

Maffia, bendes en ex-communisten hebben Albanië in de chaos gestort.