De schandalitis blijft woekeren in Griekenland. Corruptie, tijgerkidnappings en armoede hebben het land in hun greep. ‘Dit land kreunt onder de politieke dynastieën.’

In 392 voor Christus werd in Athene het satirische stuk van Aristofanes, Ekklesiadzousai (Het Vrouwenparlement) opgevoerd. Daarin zijn de vrouwen van de Griekse hoofdstad zo boos op hun mannen met hun politieke geklungel, hun drank en hun seksuitspattingen, dat ze zelf mannenkleren aantrekken om het bestuur van de stad op zich te nemen. Er komt een soort vredelievende solidariteitsregeling op gang, die het gekonkel en de oorlogszuchtige taal van de mannen vervangt.

Het heeft niet veel gescheeld of de Griekse vrouwen gingen, 2500 jaar na Aristofanes’ ongezouten afkeer van het politiek opbod, opnieuw overwegen om de Griekse zelfgenoegzaamheid om te buigen. Ander en beter, zei Aristofanes, na decennia van stuurloze ijdeltuiterij. ‘Het is inderdaad hoog tijd om ook nu aan nieuwe frontvorming te doen’, erkent Vulla Tsetsi, algemeen secretaris van de Groen/ALE-fractie in het Europees Parlement. ‘Het Griekse tweepartijenstelsel heeft zijn failliet pijnlijk aangetoond. Een herschikking van het politieke landschap is geboden. Bij de stembusgang van september 2007 was het een onmiskenbaar signaal. Nog nooit behaalden de traditionele partijen – de conservatieve Nea Demokratia van eerste minister Kostas Karamanlis en de socialistische Pasokpartij van Georgios Papandreou – samen zo weinig stemmen. Griekenland is allesbehalve voorbereid op de economische crisis en de uitdagingen van deze eeuw.’

Er is reden om dat te geloven na zeven weken van – soms hardhandige – straatprotesten in zowat alle grote steden. Het vuur sloeg in het kruit toen twee agenten begin december ondoordacht een jonge, helaas bemiddelde en verstandige leerling bij een nachtelijk opstootje in de wijk Exarchia doodschoten. En volhielden dat de kogel ergens afketste, terwijl getuigen van gerichte schoten spraken. De politie heeft al geen al te beste naam in Griekenland – ze zou laks, omkoopbaar en nodeloos brutaal zijn. De agenten in kwestie vergoelijkten hun optreden met het ‘ongewone gedrag’ van het slachtoffer, de vijftienjarige Aleksis Grigoropoulos. De reactie bleef niet uit. Er werd onmiddellijk gemobiliseerd. Krachtig door de harde anarchistische kern, die al sinds de bloedig neergeslagen studentenopstand van 17 november 1973 aan de Technische Universiteit Athene tegen het ultrarechtse kolonelsbewind, een traditie van gewelddadig verzet meedraagt. Wat emotioneler door de studentenvakbonden en de Scholierencoördinatie, die een dag nodig hadden om via gsm’s tot spontane betogingen op te roepen.

Armoe en gesjoemel

Sinds die beruchte zesde december is het niet meer rustig geweest in Griekenland, en dat heeft alles te maken met de penibele verkiezingsuitslag van september 2007. Griekenland was pas door de zoveelste golf van spontane en aangestoken bosbranden gegaan, die zowat één tiende van het hele bosbestand (vooral op het schiereiland Peloponnesos en het eiland Euboia) hadden afgefakkeld. Met huizen en soms mensen inbegrepen. Al snel werd duidelijk dat een deel van de branden grote vastgoedmakelaars bijzonder goed uitkwam. Iedereen verwachtte dan ook een forse terugval voor de regering Karamanlis, ook al gooide hij er hitsige propaganda tegenaan.

De ontgoocheling voor de socialistische Pasokpartij was bitter: ze verloor nog twee zetels meer dan de Nea Demokratia van Karamanlis, die met de hakken over de sloot de absolute meerderheid behield. ‘We leren van onze zelfgenoegzaamheid’, erkent Stavros Lambrinidis, lid van de socialistische fractie in het Europees Parlement. ‘Voor het eerst in acht jaar staan de socialisten in de peilingen weer op voorsprong, 3 tot 5 procent. Partijleider Papandreou houdt alle deuren open. Het liefst wil hij bij vervroegde verkiezingen de fakkel overnemen, en met een breed spectrum gelijkgezinde partijen een samenwerking opzetten. Misschien met groen-links, Synaspismos, dat helaas veel interne strubbelingen kent. Moeilijker ligt het met de KKE. De communisten zijn de enigen in Europa die nog een sovjetstijl hanteren.’ Stalinisme? ‘Ik wil er geen label op plakken, maar voor hen zijn socialisten en liberalen één pot nat. Toch hebben we een breed maatschappelijk draagvlak nodig om hervormingen door te voeren. En dat kan minder dramatisch dan Nea Demokratia het voorstelt.’

Dat staat nog te bezien. Eén op de vijf Grieken leeft op of onder de armoedegrens. Het zijn niet de rijken die het gelag betalen, wel de jongeren (de ‘generatie 600’, die met moeite elke maand 600 euro bijeenschraapt) en de ouderen (de hervorming van het pensioenfonds roomt vooral hun voordelen af).

Die kritiek wuift oud-minister van Defensie, van Justitie, van Handel, van Toerisme, van Nationale Opvoeding en van Cultuur Ioannis Varvitsiotis luchtig weg. ‘Vergeet niet dat 83 procent van alle Grieken huiseigenaar is. Zo’n vaart loopt het dan ook weer niet. Het onderwijs en de ziekenzorg zijn gratis. En de inflatie, die boven de 10 procent piekte, is alweer gezakt tot goed 2 procent.’ Stavros Lambrinidis gnuift. ‘Boerenbedrog! Hoe hebben ze de vorige verkiezingen gewonnen? In plaats van structureel wat te doen aan de bosbranden, hebben ze iedereen die klaagde over schade 3000 euro cash in handen gestopt. Drie weken voor de verkiezingen. Terwijl Nea Demokratia wel de hele infrastructuur die de Pasok in 2000 had opgezet kundig heeft ontmanteld. Wij hadden de politieke benoemingen bij de brandweer afgeschaft en er een heus weerbaar korps van gemaakt. Zij hebben de klok teruggedraaid. Wij hadden, met het oog op de Olympische Spelen van 2004, een grondig opgeleide antiterreurbrigade opgezet – vier op de vijf leden waren gedrild in Europa of de Verenigde Staten. En waar staan we nu? Ze mogen het verkeer regelen. Terug bij af.’

Varvitsiotis schokschoudert even. Karamanlis heeft fors ingegrepen, zijn regering herschikt, de ministers van Financiën, Vervoer en Onderwijs de laan uitgestuurd. De nieuwe regering heeft op 8 januari de eed afgelegd. ‘Nieuwe verkiezingen zijn overbodig. Een kleine meerderheid – 151 zetels op 300 in het eenkamerparlement – staat borg voor het sterkste bestuur. En wij kunnen het. Kijk, ik had een vriend die van de ambassade in Griekenland naar het Verenigd Koninkrijk verkaste. Ik wenste hem geluk, maar zijn gezicht betrok. In Griekenland weet je nooit wat er de volgende dag gebeurt, zei hij, in Londen weet ik maanden van tevoren al hoe dingen zullen verlopen. Dan toch maar liever Griekenland.’

Maar als ik hem vraag hoe het zit met de achterstand die Athene heeft op Europese richtlijnen, haalt hij de schouders op: ‘Daar weet ik niks van.’ Bart Staes, Europarlementslid voor de groene fractie, weet het maar al te goed. Hij tovert verslagen van de Rekenkamer en van het Gemeenschappelijk Beheers- en Controlesysteem tevoorschijn. ‘Ze knoeien al jaren met de landbouwsubsidies’, zegt hij. ‘Lees maar.’ Er staat letterlijk in het verslag van 2005 en 2006: ‘De inspecties zijn van slechte kwaliteit.’ En ‘de landbouwbonden controleren de invoer van alle gegevens in het computersysteem. De gegevens in het systeem zijn niet beveiligd en kunnen op elk moment voor de betaling door de landbouwbonden worden gewijzigd, wat ook gebeurt.’ En nog: ‘De Rekenkamer trof in de aanvragen van de landbouwers wederom te hoog opgegeven arealen aan.’ Uiteindelijk liet Europees Landbouwcommissaris Mariann Fischer-Boel in 2008 liefst drie audits uitvoeren. Van Griekenland is intussen al 6 procent van alle aangegeven landbouwuitgaven teruggevorderd.

Tigerkidnappings

En dat is maar één stroef punt. Ruimtelijke ordening is een lachertje. Er wordt geknoeid met de stortplaatsen, tot vlak bij nationale parken. Er wordt geknoeid met bouwvergunningen, ‘en het zijn net hoge magistraten, rechters en politici die op ongerepte heuvels kasten van villa’s neerpoten. Zelf gezien!’ zegt Frieda Brepoels (N-VA), lid van de fractie van de Europese Volkspartij en Europese Democraten in het Europees Parlement. Er wordt gesjoemeld met havengelden en -uitrusting, weinig reders schikken zich naar de veiligheidsregels en de richtlijnen van de EU. Dat lokt zelfs tigerkidnappings uit. Zopas nog is Perikles Panagopoelos ontvoerd, de eigenaar van ’s lands grootste veerbotenfirma (en rijk geworden door de Balkanoorlogen, toen alle wegverbindingen over Servië dichtslibden). Van het gevraagde losgeld is circa 30 miljoen euro betaald, het hoogste bedrag ooit gegeven. Vorige week maandag werd hij na acht dagen ongedeerd vrijgelaten. De voorbije zeven maanden zijn er al vier soortgelijke ontvoeringen geweest van bedrijfsleiders.

Rechts schrijft dat toe aan de heropleving van anarchisten die bij het verboden en ontmantelde ondergrondse netwerk 17 november aanleunen. Tussen 1975 en 2003 pleegde de groep ettelijke aanslagen op politici, op westerse ambassades, op zakenlui en grootgrondbezitters. Er vielen 23 doden. Van dat verband gelooft Stavros Lambrinidis geen snars. ‘Maffia, dat is het. Uitgelokt door de regering zelf. Kijk maar naar het vastgoedschandaal met de abt van het Vatopaidiklooster. Honderden miljoenen heeft de staat daarbij verloren, in een ruil van abdijland voor bouwgronden rond het Vistonidameer. Beschermd gebied. De minister van de Handelsvloot, Georgios Voulgarakis, mocht opstappen. Kreeg wel 470.000 euro smeergeld.’

Groen-links ziet het allemaal met lede ogen aan. ‘Het moet nu toch wel voor iedereen duidelijk zijn waar de haard van de kwaal ligt’, zegt Vulla Tsetsi. ‘Dit land kreunt onder de politieke dynastieën. Politieke inteelt. Er is een herschikking van het politieke landschap nodig, een alliantie van progressieve krachten. Het kan toch niet dat een lamlendige regering na de rampzalige branden van twee jaar geleden gewoon kan doorgaan? Het kan toch niet dat mensen moeten overleven door een tweede, soms zelfs een derde baan erbij te nemen? Dat studenten het ene diploma na het andere behalen, en toch zonder uitzicht op werk blijven rondhangen? Dat het dwaze puntensysteem studenten in richtingen dwingt waarvoor ze helemaal niet willen kiezen? Dat één derde van de Grieken moet rondkomen met geen 500 euro per maand? Dat de regering er niet in slaagt zijn uitgaven voor pensioenen, welzijn en gezondheidszorg – 26 procent van het hele budget – armoedebestendig te maken, terwijl andere lidstaten dat wel kunnen en armoede bij de ouderen kunnen terugdringen tot 17 procent?’

En daarbij komt dat Griekenland, met IJsland, het grootste slachtoffer is geworden van de kredietcrisis. Eén op de vier Grieken heeft te veel geleend op aandringen van gewiekste bankiers. Het gevolg is dat de meesten nu tot de helft van hun inkomen aan afbetalingen moeten spenderen. Onder druk van het Internationaal Monetair Fonds ziet Athene zich bovendien verplicht om te snijden in de lonen van de ambtenaren. Ook dat voorspelt sociale onrust. Net als de fall-out van de gascrisis, waarbij Rusland alle toevoer afsneed. De uitverkoop van eigen bedrijven is in volle gang, met voorop de nationale luchtvaartmaatschappij Olympic Airways.

DOOR LUKAS DE VOS

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content