Het grootste obstakel voor een democratisch Egypte is níét het leger, meent Cambridgeprofessor Hazem Kandil. ‘De veiligheidsdiensten zijn onbetrouwbaar, maar niemand wil ze hervormen.’

Tijdens de complexe stoelendans om de macht in Egypte is het ieder voor zich. Het liberale kamp, de Moslimbroederschap, het leger, de politie- en veiligheidsdiensten, de leden van het ancien regime: allemaal willen ze in de top van de piramide terechtkomen. Daarbij zijn ze bereid om ver te gaan. Maar de meest sinistere protagonisten in het Egyptische drama zijn volgens Hazem Kandil, politiek socioloog aan Cambridge University, de politie- en veiligheidsdiensten. ‘Ze zijn gewelddadig en onbetrouwbaar. Helaas zijn de andere spelers uit eigenbelang niet bereid om hen te hervormen.’

Hoezo?

Hazem Kandil: Het protest van 30 juni tegen het bestuur van Mohamed Morsi heeft in belangrijke mate te maken met de steun die hij gaf aan de gehate veiligheidsdiensten. Toen de veiligheidsdiensten in het voorjaar van 2012 zeker duizend voetbalfans verwondden en tientallen mensen doodden, prees Morsi hun efficiëntie. En toen betogers het presidentieel paleis omsingelden, maalde Morsi niet om het politiegeweld tegen de betrokkenen – het was hun verdiende loon. De Moslimbroederschap had haar ware gelaat laten zien, zo vonden veel Egyptenaren.

Greep het leger het protest van 30 juni aan om de Moslimbroeder buiten te zetten en de macht nog meer naar zich toe te trekken?

Kandil: Het leger hoefde de macht helemaal niet naar zich toe te trekken: het hád al veel invloed. Het is de immense omvang van het protest tegen Morsi die het leger overtuigde om in te grijpen. Nochtans was het gemakkelijker geweest voor de generaals als ze achter Morsi bleven staan. Morsi zou ze nog meer privileges hebben gegeven. En wellicht kregen ze ook felicitaties van de internationale gemeenschap omdat ze een democratisch verkozen leider steunden.

Intussen knijpen het leger en tegenstanders van Morsi een oogje dicht voor het excessieve geweld van de veiligheidsdiensten tegen de Moslimbroederschap.

Zijn verkiezingen mogelijk in tijden van aanhoudend politiegeweld?

Kandil: Ik denk dat de verkiezingen zullen doorgaan. Vergeet niet dat de islamisten in 2011 zelf aandrongen op snelle verkiezingen, ondanks hevig geweld. De Moslimbroederschap wilde haar 85 jaar inspanningen als belangrijkste oppositiepartij van Egypte onmiddellijk verzilveren. De beloofde hervorming van de veiligheidsdiensten moest op zich laten wachten, en dat zijn de tegenstanders van de Moslimbroeders niet vergeten. Waarom zouden ze nu rekening houden met de Moslimbroederschap en verkiezingen uitstellen totdat de rust is teruggekeerd?

Zal generaal Sisi zich kandidaat stellen voor het presidentschap?

Kandil: Ik denk niet dat hij dat wil. Misschien verandert hij van mening wanneer hij merkt dat de bevolking en zijn entourage daarop aandringen. Maar of Sisi nu president wordt of niet, het leger zal er zeker op toezien dat het zijn speciale rechten behoudt. Zelfs een parlementaire democratie is voor de legertop geen bezwaar, zolang die voor stabiliteit zorgt – en zich niet bemoeit met het leger.

Wat moet er volgens u gedaan worden om de veiligheidsdiensten aan banden te leggen?

Kandil: Het beste scenario is dat de nieuwe politieke machthebbers samenwerken met het leger, dat zelf wantrouwig staat tegenover de veiligheidsdiensten. Nadien kunnen politici proberen om langzaam maar zeker de macht van het leger terug te dringen. Het lijkt me geen goed idee om, zoals sommige activisten voorstellen, het leger en de veiligheidsdiensten samen aan te pakken. Egyptenaren moeten hun tegenstander verstandig kiezen. Als ze het leger en de veiligheidsdiensten op één hoop gooien, zullen de twee blijven samenwerken.

Kandil: Dat is de tragedie van de Egyptische revolutie. Ditmaal richt het geweld zich tegen de Moslimbroederschap. De opruiende toespraken van haar leiders gaven de ordediensten natuurlijk het gedroomde voorwendsel om hard op te treden. Het feit dat veel Egyptenaren er intussen van overtuigd zijn dat de Moslimbroederschap een gevaarlijke beweging is, speelt ook mee. Kortom: het geweld dat Morsi tolereerde en gebruikte, keert nu als een boemerang terug in het gezicht van de Moslimbroederschap.Chams Eddine Zaougui

‘Het beste scenario is dat de nieuwe politieke machthebbers samenwerken met het leger.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content