Een biografie en een stand van zaken in het onderzoek naar de moord : twee boeken ge- ven de aanzet tot de vijfde verjaardag van de dood van de Luikse PS-leider, André Cools.
ZO STILAAN WORDT André Cools het minst interessante personage in het onderzoek naar de moord op hem. De zeer degelijke Cools-biografie die Arnaud Collette en Philippe Halleux zopas in het licht gaven, slaagt er niet in het beeld van de vermoorde PS’er, zoals het uit het moord-onderzoek tevoorschijn kwam, in goede zin te corrigeren. Want ook uit ?André Cools, rebelle d’état? zo heet het werkstuk , treedt de Luikenaar naar voren als een middelmatige schreeuwmuil die als politicus en partijleider veeleer de grote politieke veranderingen in het land onderging dan ze te beïnvloeden. Dat laatste deden andere socialisten in zijn plaats.
Op het einde van zijn leven beeldde Cools zich in de industriële rol die de Generale Maatschappij ooit in het Luikse en in Wallonië speelde, te kunnen overnemen. Hij bouwde daartoe, veelal met de financiële hulp van machtige intercommunales en soms met die van het Gemeentekrediet, een netwerk op. Cools liet zich daarbij coachen door getrouwen als de beruchte bedrijfsrevisor Fernand Detaille. Het hele netwerk was echter een lege huls die behalve voor enkele enkele zwaarbetaalde bestuurders, niet één werkplaats opleverde. Na de dood van Cools werd de hele constructie in een handomdraai weggeveegd.
Zolang hij op de boodschappen en stellingen van de Waalse vakbondsleider en federalist André Renard en van J.-J. Merlot en Freddy Terwagne mocht terugvallen, en hij tot de splitsing van de Belgische Socialistische Partij (BSP) ruggesteun kreeg van Willy Claes, kon Cools zich politiek handhaven. Eens op eigen kracht aangewezen, verviel hij meestal in ordinair gebral en gezwets.
Een voorbeeld. Cools zei ooit over het wetenschappelijk onderzoek : ?Het wordt tijd dat ze eens iets vinden.? Goed als grapje aan de tap alleen, bij Cools vormde deze stelling de basis voor een, volgens hem, te voeren wetenschapsbeleid. Toegegeven, Cools kon soms grappig zijn. Toch was hij, zelfs in zijn beste momenten, slechts in erg kleine doses en zeer kortstondig te genieten.
GROOT SCHANDAAL.
In juli zal het vijf jaar geleden zijn dat André Cools in Luik werd neergeschoten. Het onderzoek naar de moord staat nog nergens. Die vaststelling staat met even veel woorden in het rapport dat de Luikse advocaat-generaal Armand Spirlet einde maart ’94 verstuurde naar procureur-generaal Leon Giet. Het rapport wordt in extenso geciteerd in ?L’Affaire Cools?, een boek dat de Waalse journalisten Sergio Carrozzo, Marie-Pierre Deghaye en Gerard Rogge samenstelden. Deghaye en Rogge zijn vaste medewerkers aan het veelbesproken RTBF-programma Au nom de la loi.
?L’affaire Cools? geeft een compleet overzicht van alle onderzoeken die uit de enquête naar de moord op de socialistische politicus zijn opgespoten. En dat zijn er nogal wat. De Agusta- en Dassault-affaires, de occulte financiering van de Luikse Parti Socialiste, de miljardenzwendel bij Omob, de aanslag op PS’er Lambert Verjus en een mogelijke afrekening in het afvalmilieu. Gelijklopend met al deze enquêtes werd in Neufchâteau een onderzoek opgestart naar een zwendel met gestolen waardepapieren waarbij kennissen en vrienden van de Luikse PS-voorman en gewezen minister Alain Van der Biest betrokken zijn. Onderzoeksrechter Jean-Marc Connerotte was de eerste om deze zwendel te linken met de moord op Cools. Volgens Connerotte zou Cools, van één en ander op de hoogte, ermee hebben gedreigd het schandaal in de openbaarheid te gooien.
Cools, en dat was algemeen gekend, had in het voorjaar ’91 de Luikse journaliste Lily Portugaels op het hart gedrukt dat hij in het najaar, eens terug uit vakantie, op tafel zou kloppen. ?Tout va péter,? had hij in die periode, tijdens een uitstap naar Zwitserland, aan ex-burgemeester van Luik Edouard Close toevertrouwd. Aan die uitspraken van Cools werd achteraf door de onderzoekers veel aandacht besteed. Stond de PS-leider inderdaad op het punt een groot schandaal te ontketenen ? Zo ja, welk schandaal ? De waardepapieren ? Het Agusta-contract ? Het afleiden van occulte fondsen die bestemd waren voor de Luikse PS ?
VIJANDEN.
Zeer opvallend is dat in het document waarin substituut Jean-Louis Rasir einde maart ’96 alle mogelijke pistes opsomt die tot de opheldering van de moord kunnen leiden, twee dossiers onbesproken blijven : het eventuele verband met de moord op Gerald Bull, ontwerper van het Iraakse superkanon en een kennis van Cools, en de ware toedracht omtrent de Luikse elektriciteitscontracten.
In één van haar verklaringen bij onderzoeksrechter Véronique Ancia liet Cools’ gewezen vriendin Nicole Delruelle-Vosswinkel nochtans duidelijk verstaan dat haar onfortuinlijke compagnon enkele machtige vijanden had, onder meer in kringen van de Generale. Of die twee sporen inderdaad iets opleveren, zullen we echter nooit weten. Want ernstig onderzoek werd daar nooit naar verricht. Ex-medewerkers van Bull, die inmiddels emplooi vonden bij de Waalse wapenfabrikant Mecar, werden zelfs nooit ondervraagd.
Hoe dan ook, binnen de onderzoekscel-Cools zijn nog een drietal speurders voltijds bezig met het moordonderzoek. De overige medewerkers van onderzoeksrechter Ancia hebben de handen vol met Agusta, Dassault om de occulte financiering van de Luikse PS uit te spitten, werd pas onlangs een revisor gecontracteerd.
Dit alles tot grote ergernis van advocaat-generaal en kandidaat-procureur-generaal Armand Spirlet. Hij oordeelt dat Ancia nooit ernstig de piste van de gestolen waardepapieren heeft uitgevlooid. Volgens Spirlet, zelf een getrouwe van Cools, en Philippe Moureaux ligt daar en bij bepaalde Luikse maffiosi in de mouvance van Alain Van der Biest, de sleutel voor de moord op Cools. Maar de relatie tussen de speurders in Neufchâteau en die in Luik is compleet verziekt door de persoonlijke animositeit tussen de Luikse commissaris Raymond Brose en rijkswacht-adjudant Verduyck. Volgens Spirlet heeft Ancia het aandelenspoor al te zeer verwaarloosd om zich te kunnen vastbijten in de PS-pistes, Agusta en Dassault.
In ?L’affaire Cools? krijgt het dispuut tussen Ancia en Connerotte en tussen hun aanhangers ruime aandacht. Er wordt evenwel niet bij verteld waarom Spirlet, daarbij geholpen door gewezen procureur-generaal Giet, voortdurend heeft gepoogd Ancia uit de buurt van de PS te houden tenzij dan van Alain Van der Biest, de eerste die het waagde om tijdens ondervragingen over de occulte financiering van de PS te praten. Spirlet, Moureaux en andere coolsiens hebben Van der Biest die loslippigheid nooit vergeven.
VERDEELDHEID.
Volgens sommigen is het geen toeval dat de verslagen van Spirlet en Rasir nu in de openbaarheid komen, meteen nadat procureur-generaal Leon Giet aan wie de missives zijn gericht met pensioen ging. ?Giet heeft bij wijze van afscheid zijn zak leeg gegoten,? klinkt het in Luikse gerechtskringen. ?Om zijn gram te halen op de vernederingen die Ancia en raadsheer Francis Fischer van het Hof van Cassatie hem de voorbije jaren aandeden.?
Het boek van de équipe van Au nom de la loi heeft met ?L’Affaire Cools? nog maar eens de vinger gelegd op de onderlinge verdeeldheid binnen het gerecht. Verdeeldheid die de afwikkeling van de verschillende onderzoeken niet heeft bevorderd. Eigenaardig genoeg besteden de auteurs weinig aandacht aan een citaat (op bladzijde 110) dat zij zelf na zijn zoveelste verhoor in Luik optekenden uit de mond van advocaat Alfons Puelinckx : ?Commissies in het Agusta-contract ? It’s the top of the iceberg !? Een uitspraak die met de jongste onthullingen in het Dassault-dossier haar volle gewicht krijgt.
In de Dassault-affaire vond het gerecht sporen van zestig miljoen frank die van Dassault naar de SP werden versluisd, via geheime Zwitserse rekeningen van advocaat Puelinckx en gewezen adjunct-secretaris-generaal van de SP, Luc Wallyn. Nog eens dertig miljoen passeerde eveneens via de Kasma-rekeningen van Puelinckx en diens Syrische vriend en vennoot Mohammad Bashi. ?Maar,? houdt Puelinckx nu vol, ?aan die dertig miljoen heb ik niet geraakt.? Volgens sommigen was het Bashi, adviseur van Serge Dassault voor onder meer het Midden-Oosten, die dat bedrag manipuleerde. Voor andere Belgische partijen ? Mogelijk. Dassault, daarover ondervraagd in Parijs, begon zelf over de Franstalige christen-democraten van de PSC. Puelinckx hield naderhand staande daarvan niks af te weten. Er werd verwezen naar Bashi. En wie, behalve Puelinckx, kende Bashi nog meer in ons land ? Gewezen luchtmacht-generaal Jacques Lefèbvre, die in maart vorig jaar zichzelf doodde, nadat hij door de Luikse cel-Cools was ondervraagd.
Het ziet er nu naar uit dat, met Dassault buiten bereik in Parijs, Bashi in Damascus en Lefèbvre die zelfmoord pleegde, de onderzoekers voorlopig alleen nog Puelinckx en Wallyn overhouden. Ze zijn nu druk bezig die twee ?bemiddelaars? een maatkostuum te snijden.
Rik Van Cauwelaert
Sergio Carrozzo, Marie-Pierre Deghaye, Gérard Rogge, ?L’affaire Cools?, Pire / RTBF Charleroi, Bruxelles/Charleroi, 192 blz, 695 f.Arnaud Collette, Philippe Halleux, ?André Cools, Rebelle d’état?, Quorum, Ottignies, 304 blz, 690 fr.
Serge Carrozo, mede-auteur van L’affaire Cools : gebral en gezwets.
Bemiddelaar en advocaat Alfons Puelinckx : een maatkostuum.
